ڕۆژئاڤا بۆچی لەگەڵ ڕژێمی بەشار ئەسەد ڕێككەوت؟

20-02-2018 07:46

 

كاتێك زلهێزەكانی جیهان‌و هێزە ناودەوڵەتیی‌و هەرێمییەكان لەسەر ڕۆژئاڤای كوردستان‌و داهاتوی سوریا لە بەیەكدادانێكی قوڵ دان، پێویستە ڕۆژئاڤا وەك ئەكتەرێكی نادەوڵەتیی زیرەكانەتر لەوان مامەڵە بكات. هەر بۆیە، سەرەڕای ئەوەی هاتنەوەی هێزەكانی بەشار ئەسەد بۆ ڕۆژئاڤا خواستی گەل‌و ڕۆژئاڤاو دیموكراسیخوازان نییە، بەڵام گەمەیەكی زیرەكانەی زۆر گرنگە، پێویستییەكی مێژوییە.

 

ئەگەر لە هەشت ساڵی ڕابردودا داعش دوژمنی هاوبەش بوبێت‌و هەمو هێزەكان كۆك بوبن لەسەر شەڕكردن‌و لەناوبردنی، ئەوا لەمەودوا دەستكەوتی شەڕەكە لە داهاتوی سوریا خاڵی ناكۆكیی دەبێت. دوژمنێكی هاوبەش هەموانی كۆكردەوە لە سوریا بۆ شەڕێكی هاوبەش، ئێستا هەر ئەو هێزانە لەسەر داهاتوی سوریا شەڕیانە.

 

لە سەرەتای شوبات هێزێكی بەشار ئەسەدو ڕوسەكان ویستیان هێرشبكەنەسەر كێڵگەیەكی گاز كە هێزەكانی سوریای دیموكراتیك دەستیان بەسەردا گرتووە دوای دەرهێنانی لە بن دەستی داعش بە هاوكاریی ئەمەریكا، بەڵام ئەمەریكا زۆر بەتوندی وەڵامیدانەوەو دەیانی لێ كوشتن، ئەمە بە خوێناویترین پێكدادانی ڕوسیاو ئەمەریكا دادەنرێت لە مێژوی چەند دەیەی ڕابردودا.

 

لە شەڕی داعش، تەنها ڕۆژئاڤاو ئێران‌و ئەمەریكا خاوەنی ستراتیجێكی نەگۆڕو ودوربین بوون، تەنها ئەو سێ هێزەش براوەی سەرەكیی شەڕەكەن.
توركیا لە پشتیوانییكردنی داعشەوە بۆ دروستكردنی پڕۆكسیی تیرۆریست، تا هێرشكردنە سەر عەفرین، لە هەڵەی ستراتیجیی گەورەدایە. ئەوەی سیاسەتی توركیاو ئەردۆغان دادەڕێژێ لە ناوچەكەدا، دژایەتیی پەكەكەیە نەك بەرژەوەندییە نیشتیمانییەكانی توركیا.

 

ئێران ستراتیجێكی فراوانی هەیە بۆ ئەوەی هاوپەیمانێتییەك دروستبكات كە ئێران تێیدا بتوانێت گەمەكەرێكی سەرەكیی سیاسەتی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بێت، ئەو هێزانەی هاوپەیمانین مێژویەكی قوڵی سیاسیی‌و ئایدیۆلۆژیی بەیەكەوە گرێیاندەدات. سەرەڕای ئەوەی لەگەڵ ئەمەریكا دوو نەیاری یەكترن، بەڵام لە شەڕی داعشدا، نەك نەبوە ڕێگر لە جێبەجێبوونی سیاسەتەكانی ئەمەریكا، هاوكاریش بوو لە جێبەجێبونی سیاسەتەكانی. بەڵام توركیا، سەرەڕای ئەوەی هاوپەیمانێكی ستراتیجیی ئەمەریكاو ئەوروپایەو ئەندامی هاوپەیمانی ناتۆیە، بەڵام لە سەرەتای شەڕی داعشەوە تا ئێستا هەمو سیاسەتەكانی دژ بە ئەمەریكاو ئەوروپا بوون.

 

ئەمەریكا لە سوریادا چیتر كەوتنی ڕژێمەكەی ئەسەدی بۆ گرنگ نییە هێندەی لاوازبونی ڕوسیا، لەناوبردنی یەكجارەكیی داعش‌و هێزە تیرۆریستەكانی تر، كۆتاییهێنان بە شەڕ و ئاوارەكان، سنورداركردنی ئێران‌و مانەوەی خۆی لە داهاتوی سوریا لا گرنگە.

 

داهاتوی سوریا پەیوەستە بە ڕوسیا، ئەمریكا، ئێران، تا ڕادەیەك توركیا. بێگومان وڵاتانی كەنداو و یەكێتیی ئەوروپاو تەنانەت چینیش خاوەنی قسەی خۆیانن. ڕۆژئاڤای كوردستان سوریایەكی دیموكراتیكی فیدراڵی دەوێت. دەشزانێت ئەو سوریایە هەر لەژێر سایەی بەشار ئەسەد دەمێنێتەوە بەهۆی ئەو ململانێ‌و كاریگەرییەی زلهێزانی دونیا. بەناو ئۆپۆزسیۆنی سورییش بەشێكیان بوون بە تیرۆریست‌و بەشەكەی تریان لەژێر كۆنتڕۆڵی توركیا دان.

 

واتا، بۆ كورد لە سوریا، بەناچاری دەبێت لەگەڵ ئەسەد ڕێكبكەون. ئەمەریكاش بەو ڕێككەوتنە دڵناخۆش نییە، چونكە دواجار بەشار ئەسەد هێشتا سەرۆكی ئەو وڵاتەیەو ئێران‌و ڕوسیا بە هەموو توانایەكیانەوە دەیپارێزن. بەشێك لە داواكانی كورد لە داهاتووی سوریادا جێیبۆتەوە، بەشەكەی تری كورد هەوڵی بۆ دەدات. لەگەڵ ئەمەریكا هاوپەیمانێتییەكەی دەپارێزێت، بەڵام لەگەڵ حكومەتی بەشار ئەسەد ناتوانێت بەتەواوی پەیوەندیی بپچڕێت، ئەمەریكاش ئەمەی ناوێت.

 

ئەوەی ئەمەریكا لێی دەترسا، نزیكبونەوەی ڕوسیاو كورد بوو كە ئەمە دوای هێرشی توركیا بۆ سەر عەفرین‌و بێهیوابونی كورد لە ڕوسیا تا ڕادەیەك ئەو ترسە ڕەویوەتەوە. هەرچەندە ئەمەریكا دەیویست كورد وەك هێزێك بەكاربێنێت بۆ سنورداركردنی ئێران لە سوریا، بەڵام ئەمە كەمێك زەحمەتە دوای ئەوەی توركیا هێرشی كردەسەر عەفرین‌و ئەمەریكا بەهۆی هاوپەیمانێتیی لەگەڵ توركیاو هاوپەیمانێتیی ناتۆ نەیتوانی بەتەواوی بەرگریی لە كورد بكات.

 

ئێران لەو چوارچێوەیەدا زیرەكانە هەوڵی ئەوەی دا كە سوریاو كورد لە یەك نزیكببنەوە، چونكە ئەمە هێندەی دژ بە ڕوسیاو توركیایە، هێندە دژ بە ئەمەریكا نییە، بۆیە ئەمەریكاش لای ئاساییە.