هەڵبژاردنەكانی عێراق: چی بكەین؟

12-04-2018 09:15

 

پرسیاری "چی بكەین؟" لە سەدەی بیستداو تا ئەمڕۆش پرسیارێكی ڕۆژئاواییە، پتر ڕوسیا و ئەمەریكا وەڵامیانداوەتەوەو لە سایەیدا بەشێك لە چارەنوسی نەتەوەكانیان دیاریی كردووە، بە باش یان بە خراپ. ئەم باسە زۆری دەوێت و زیاتری لەسەر ناڕۆم، بەڵام با بپرسین:

 

كورد لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و پاشان جیهاندا دەبێت چۆن نەتەوەیەك بێت؟ یەكێك لەو شتانەی دەكرێت بیری لێ بكەینەوە ئەوەیە هەرێمی كوردستان لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا هیچی تر نەبێت بە بازاڕ و گۆڕەپانی جەنگ، نەبێت بە دەستكەلای دەوڵەتانی ناوچەكە، ناهاوسەنگییەكانی ئابورییەكەی چاكبكاتەوە، بەڵام ئەمەش سەختە و بە ڕۆژ و دوو ڕۆژ ناكرێت و قسەش زۆر هەڵدەگرێت.

 

دادەبەزمە ئاستێكی خوارتر: كورد لە عێراقدا چی بكات؟ لە عێراقدا پێویستە ستراتیجی سەركردایەتیی‌و نوێنەرانی كورد ئەوەبێت دەستی ئاژاوە نەبن، ترسی عێراق بەرامبەر بە گەشەكردنی هەرێم كەمبكەنەوە، گەشەی هەرێم ببێت بە خێر بۆ عێراقیش (ڕۆژێك لە ڕۆژانیش كورد جیاببێتەوە، هەردەبێت لەڕێی عێراقەوەو بە ئاشتیی ڕوبدات).

 

ئایا هەڵبژاردنەكانی عێراق دەتوانن ئەم ئامانجانە بهێننەدی؟ چییان پێدەكرێت؟ وەرچەرخان پڕۆسەیە، ئەوە تەنیا خەیاڵە بتوانین بەلابردنی ئەم حزب و هێنانی ئەویتر مێژوو لە بەرژەوەندیی خەڵك پێچەوانە بكەینەوە. بۆچی؟

 

(كاریگەریی ڕاستەوخۆی قەیرانی ئابوریی جیهان، ڕۆڵی دەوڵەتانی ناوچەكەو ئەمەریكا و ڕوسیا، كاریگەریی سوپا و میلیشیا و موخابەرات، ساختەكاریی و داهێنان تیایدا، قوڵیی لاسەنگییەكانی ئابوریی عێراق و هەرێم، هەر قەوارەیەك یان چەند قەوارەیەك ڕۆڵێكی بچوك دەبینێت، خزمایەتیی و كەسایەتیی لە دەنگداندا ڕۆڵی گرنگ دەبینێت).

 

لەگەڵ ئەمانەشدا، ئەگەر ئەنجامبدرێت، هێشتا هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نیشتمانیی عێراق دوو ئیشی گرنگی پێدەكرێت.

 

یەكەمیان، دروستكردنەوەی پردی متمانەیە لەگەڵ عێراق.

 

دووەمیان بریتییە لە:

 

(بچوككردنەوەی دەسەڵاتی یەكێتیی و پارتیی). لەگەڵ بچوككردنەوەی دەسەڵاتی دوو بنەماڵە و حزبەكانیان، كۆمەڵێك مافیاش دەكەون، ئومێدی لەدایكبونی قۆناغێك بە ئاڕاستەی تێپەڕاندنی مێژووی پڕ لە شكستی حوكمڕانیی و سیاسەت لە هەرێمدا سەرهەڵدەدات، بە مێژووی شەڕنانەوە و هەڵهاتنیشەوە. دوای ئەم هەنگاوە ئینجا دەكرێت بیر لە ڕاستكردنەوەی لاسەنگییەكانی نێوان عێراق و هەرێم، هەرێم و دەوڵەتانی ناوچەكە و جیهانیش بكرێتەوە. لە بەرامبەردا، كشانەوە لە هەڵبژاردنەكانی عێراق تەنیا ئاژاوەنانەوەیەكی تر دەبێت و هیچی تری لێ سەوزنابێت. دەنگنەدان بە دوو حزبە حاكمەكە مانای سڕینەوەیان نییە، بەڵكو سزایەكە تا ناچار ببن چاكسازیی بكەن.

 

ئەگەر دەنگدەر ئەمجارە دەسەڵاتی یەكێتیی و پارتیی بچوك نەكاتەوە، ئەوا پەنجەرەیەك بۆ ڕزگاربون لە قەیران‌و دیكتاتۆرەكان دادەخات، ڕەنگە خەڵكی هەرێمیش ناچاربكات لەڕێی خۆپیشاندان و ڕاپەڕینەوە لە ئایندەدا دۆخی سیاسیی هەرێم بگۆڕن(ئەمەش بۆ خۆی لاوازییەكی تری هەڵبژاردنە بەوپێیەی گەندەڵ و دیكتاتۆریش بەختی سەركەوتنیان بۆ سەر كورسی دەسەڵات هەیە) دەنگدەر ڕۆڵی هەیە و بەشێك لە بەرپرسیارێتی چارەنوسی خۆی و وڵاتەكەی لە هەڵبژاردندا دەكەوێتە ئەستۆ. ئەگەر هیچ قەوارەیەكیش قەناعەتت پێناكات، ئەوا بایكۆت و دەنگسوتاندن زۆر باشترە لە دەنگدان بە حاكمەكانی پێشوو.

 

بێگومان دەشێت كەلتوری سیاسیی یەكێتیی و پارتیی و پۆخڵەواتەكانی لیستەكانی تری عێراق لە قەوارەكانی دیكەدا بدۆزینەوە و سەرهەڵبدەنەوە، بەڵام سەرخستنی گەشەسەندن پڕِۆسەیە و چەندین جاری تر دەوەستێتەوە، بۆیە پێویستە بە چەندین میكانیزم هەوڵ بدەین بیخەینەوە سەر ڕێی خۆی، كە یەكێكیان ئەوەیە تاك نەبێت بە جەنگاوەری ئەبەدیی هیچ قەوارە و حزب و ئایدیۆلۆجیایەك و لە هەر حزبێكیشدا بێت، خاوەنی شەخسیەتی سیاسیی خۆی بێت.