بەبۆچوونی من شتێك لە هەرێمدا بەناوی "ئابوری" هەرێمەوە بوونی نییە، ئەوەی دەیبینین "ئابوری" نییە بە مانا سادەكەی ئابوری، ئەوەی هەیەو باڵادەستە "ئابوری سیاسی"ە. جیاوازییەكی گەورەش لەنێوان "ئابوری" و "ئابوری سیاسی"دا لەئارادایە.
لە لێكدانەوە هەرە سادەكەیدا "ئابوری سیاسی" مانای بەكارهێنانی ئابوری وەك ئامڕازێكی سیاسی، خستنەگەڕی ئابوری لە قازانجی سەپاندنی دید و سیستمێكی سیاسیدا. بێگومان هەموو سیستمێكی ئابوری ڕەهەندێكی سیاسی گرنگی هەیە، بەڵام ئەم ڕەهەندە سیاسیە بەو ڕادەیە نییە كە "لۆژیك"ی ئابوری وەك ئابوری پەكبخات و لۆژیكێكی سیاسی دیاریكراوی بەسەردا بسەپێنێت. لە هەرێمدا ئابوری لەوەكەوتوە ئابوری بێت و بە تەواوی كراوە بە درێژكراوەیەكی تری دەسەڵاتی سیاسی.
بەحوكمی ئەوەش ئەوەی لە هەرێمدا ئامادەیە دەسەڵاتێكی سوڵتانییە، بۆیە لۆژیكی كاركردنی سیستمە ئابورییەكە بووە بە لۆژیكێكی سوڵتانی‌و هەڵگری هیچ ڕەهەندێكی نیشتیمانی و نەتەوەیی نییە، نەك هەر ئەمە بەڵكو بەپێی یاسا و بەها سادەكانی ئیشكردنی كایەی ئابوری خۆشی كارناكات و عەقڵیەت و تەماحی چەند سیاسیەكی كەمی ناو خێزانە سوڵتانییە باڵادەستەكان ئاڕاستەی دەكات. ئابوری هەرێم وەك ئابوری پەكیخراوە و بەشێوەیەك داڕێژراوە و ڕێكخراوە لەگەڵ خواست و داواكاری و خولیا و تەماحەكانی سوڵتانیزمە سیاسیەكەدا بگونجێت.
وەك دەشزانین سیستمە سوڵتانییەكە سیستمێكی دەسەڵاتگەری توندوتیژو ستەمگەرە تیایدا دەسەڵاتی سیاسی ڕاستەقینە لە دەستی دوو خێزاندا كۆكراوەتەوە و ئەم خێزانانەش خاوەنی هێزی چەكداری تایبەت و میدیای تایبەت و ئۆرگانی ئەمنیی تایبەت بە خۆیانن.
بڕبڕەپشتی ئەم ئابورییە سیاسییەش پارەی نەوتە. لە دەیەی یەكەمی ساڵانی 2000 دا و بەهۆی بەرزی نرخی نەوت لە بازاڕەكانی جیهاندا پارەیەكی زۆر كەوتە دەستی ئەم خێزانە سوڵتانییانەو ئەو بازنە حیزبی و ناحیزبییە داخراوەی دەسەڵاتەوە كە بەدەوری ئەم خێزانانەدا دروستبوون. لەو دەیەدا پارەی زۆری نەوت توانی هەم دەسەڵاتی ڕەسمی و ناڕەسمی ئەم خێزانانە، بە تایبەتی دەسەڵاتی منداڵەكانیان بەهێز و پتەو بكات و یەك لەشكر لە ئەمیر و ئەمیرەی گەنج فڕێبداتە ناو كایەی سیاسی و ئابوری و میدیایی هەرێمەوە، هەم بڕێكی گەورەی كۆمەڵگای ئێمەش بگۆڕێت بە موچەخۆری هەمەجۆری ڕێنتی نەوت.
ئەم ئابورییە سیاسییە ستراتیژیەتی سەرەكی حوكمڕانی لەم قۆناغەدا داڕشتەوەو وایكرد "بەرخۆریی" لە كردەیەكی ئاسایی و ڕۆژانەوە بگۆڕێت بۆ بەرخۆریزم وەك ئایدیۆلۆژیا، بەرخۆریی لە جۆرێك پێداویستیی مادییەوە بگۆڕێت بۆ ئایدیۆلۆژیایەكی سیاسی سەرەكیی. گۆڕانی "سیستمی ئابوری" بۆ "ئابورییەكی سیاسی" ئاڕاستەكراو، هاوشانە بە گۆڕانی "بەرخۆریی" لە كردەیەكی ڕۆژانەوە بۆ ئایدیۆلۆژیای سەرەكیی ناو هەرێم.
ئەم گۆڕانكارییە هەم ئابوری كوردستانی بەشێوەیەكی ستراتیژی لاوز و پاشكۆخست و هەم كۆمەڵگای ئێمەشی بە شێوەیەكی ترسناك لاوازكرد. دۆخێكی دروستكرد هەموو گۆڕانێك لە نرخی نەوت و لە چۆنیەتی ئیدارەدانی ئابوری نەوتدا دەرئەنجامی سیاسی و كۆمەڵایەتی و ئابوری وێرانكەری بۆ سەر دونیای ئێمە هەبێت. ئابوری سیاسی نەوت بەو شێویەی لە هەرێمدا ئامادەیە، هەموو توانایەكی بەرگریكردنی ناوەكیی هەرێمی لەناوخۆیدا وێرانكردوە و بە كردەوە هەرێم بووە بە بازاڕێكی ئیقلیمیی بۆ ساغكردنەوەی كاڵا دەركییەكان تا ئەو شوێنەی هەرێم توانای ئەوە هەبێت پارەی ئەو كاڵایانە بدات. كە ئەم توانایە نەما ئیدی هەرێم بە كردەوە توانای مانەوە و بەردەوامبوونە ناوەكییەكانی بەتەواوی دەكوژێتەوە.
ئەم ئابورییە سیاسییەی لەئارادایە ئابوری سیاسی لەعنەتە، لەعنەتێكی چەندسەرە. لەسەرێكەوە لەعنەتی نەوتە وەك كەرەستەیەكی خاو لەژێر زەمیندا، بەڵام لەسەرێكی دیكەوە لەعنەتێكی سیاسییە لەناو كۆمەڵێك دەزگا و پارتی سیاسی و دەزگای میدیایی سەرزەمینیدا.
هەردوو شێوازی لەعنەتەكەش شتێك نییە لە ڕابردووەوە هاتبێت، یان حەتمییەتێكی كولتوری و عەقڵیی لەپشتەوەبێت، یان بەشێك بێت لە وجودێكی تەقلیدیی، بەڵكو دەیان و سەدان و هەزاران بڕیاری سیاسی و ئابوری ڕۆژانەی لە پشتەوەیە كە لەساڵانی 2000 دا تا ئەمڕۆكە دراون. ئەوەی هەم نەوت و هەم سیاسەتی لە هەرێمدا گۆڕیوە بۆ لەعنەت بڕیارە، بڕیاری سیاسیە كە تیایدا مۆنۆپۆڵكردنی دەسەڵات لەدەستی چەند خێزانێكی سیاسی و منداڵەكانیاندا ژێرخانە سەرەكییەكەیەتی. هەم نەوت و هەم پارتە سیاسیەكان و هەم خودی سیاسەت كردن خۆشی وەك موڵكی تایبەت و وەك بەشێك لە دەسەڵاتی شەخسیی ئەو خێزانە سیاسیانە و وەك ئامڕازێك بۆ فراوانتركردن و قووڵكردنەوەی دەسەڵاتیان بینراوە و بەكارهێنراوە. لەعنەتە گەورەكانی دونیای ئێمە بڕیاری سیاسی تایبەت دروستیكردون، هەربۆیە بڕیاری سیاسی تایبەتیش سەرەتای چارەسەركردنەكانیان مەیسەردەكات.