جیهانی سەرمایەداری‌و ڕۆژئاوا لە ململانێدا بوون لەگەڵ یەكێتی سۆڤیەت‌و بەپێی بنەمای بەرژەوەندی ئەولایەنانە بەكوردەوە دەدرا (من جحر واحد... – فەرمودەیەكە كە باسلەوەدەكات: لە یەك كون نابێ دووجار پێوەبدرێی)، وڵاتانی سۆشیالیست‌و یەكێتی سۆڤیەت پەیماننامەی (20) ساڵەیان هەبوو لەگەڵ عێراق‌و یارمەتی سەربازی‌و سیاسییان دەدا، وڵاتانی جیهانی سێیەم‌و جامیعەی عەرەبی شۆڤێنییانە پاڵپشتی عێراق بوون، هەندێ وڵاتی لاتەریك هەبوون لەگەڵ ڕەوتی نێودەوڵەتی (چین- ماوتسی تۆنگ) و (كۆریا- كیم ئیل سۆنگ) و (سوریای ئەسەد) و (لیبیای موعەمەر قەزافی) ئەوانە‌و ڕێكخراوی (بەرەی میللی فەلەستینی بەسەرۆكایەتی جۆرج حەبەش) لەو خانەیە بوون كە كەمێك دۆستایەتییان لەگەڵ مام جەلال هەبوو.
هەرسێ وڵاتی (عێراقی بەعس، ئێرانی شاه، توركیای تورانی) ڕێكەوتنی خنكێنەریان لە دژی كورد داڕشتبوو، وەك لە پڕۆتۆكۆلی سێیەمی ڕێكەوتنی جەزائیری ساڵی 1975 داڕێژرا بوو.
لەسەر ئاستی ناوەكیشدا كاتێك شای ئێران و ئەمەریكا لە 1975 یارمەتی شۆڕشیان ڕاگرت، دیارە عەلی عەسكەری پێشنیاری ئەوەی كردووە كە با شەڕی پارتیزانی بكرێت، مەلا مستەفا متمانەی بە بەرپرسەكان نەبوە بتوانن بەردەوامی بە شۆڕش بدەن، بۆیە شۆڕشی ئەیلول زۆر بە بێئومێدی لە 1975 شكستی هێناو جاڕی كۆتایی هێنانی حزبایەتی‌و سیاسەت‌و كوردایەتیش بوو لەودەمەدا، حكومەتی بەعس زۆر زاڵ بوون بەسەر كوردستاندا، چەند حزبێكی كوردی هەبوون لەبەرەی حكومەت‌و حزبی بەعس بوون، وەك:
1- پارتی دیموكراتی كوردستان (پ د ك) باڵی جیابووەوە، بە سەرۆكایەتی عەزیز عەقراوی.
2- پارتی شۆڕشگێڕی كوردستان، بەسەرۆكایەتی عەبدولستار تاهیر شەریف.
3- بزوتنەوەی پێشكەوتنخوازانی كورد، بەسەرۆكایەتی عەبدوڵا ئیسماعیل(بە مەلا ماتۆڕ بەناوبانگ بوو).
4- حزبی شیوعی عێراقی.
5- هەرچی پارتی دیموكراتی كوردستان(پ د ك)یش بوو كەوتبووە دیوی ئێران... ئەوكات ئیسلامیەكانیش لە گۆڕەپان نەبوون‌و لەوكاتەدا تەنها تروسكاییەكی جموجۆڵ (ئەوكات پێیان دەوتن كۆنە جەلالیەكان) هەبوون، لەساڵی 1976 باسی مام جەلال‌و نەوشیروان مستەفا كەوتە ناوخەڵك‌و وتیان ئەوانە شۆڕشیان دەست پێكردەوە.
ئایدیۆلۆجیای شۆڕشی نوێ: كۆمەڵە ڕایەك سەریهەڵدا ئەوكات، گوایە ئەوشكستەی شۆڕشی ئەیلول لە ئەنجامی كوردایەتییەكی كلاسیكی‌و خێڵەكی تاكڕەویی ئاینی بووە، نوقسان بووە لە تیۆری زانستی‌و عەلمانی‌و ماركسی، بەتایبەتی ئەو سەردەمە شكستەكەی كورد هاودەم بوو لەگەڵ سەركەوتنەكانی بزووتنەوە ماركسییەكان لە (ڤیتنام، كەمبۆدیا، لاوس، ئەنگۆلا، مۆزمبیق...) بەوشێوەیە تەیاری عەلمانی‌و ماركسی زۆر تەشەنەی كرد لە كوردستان.
حزبی شیوعیش ئەوشەپۆلەی پێهەرس نەكرا لەبەر عێراقیەتەكەی، بەپێچەوانەوە بەیانی دەركرد ئەو جموجۆڵەی دروستبوونەوەی شۆڕشی نوێی بە تەقەڵاكانی ئیمپریالیزم‌و ڕەجعی(كۆنەپەرست) لە دژی حكومەتی نیشتمانی بەعس لە قەڵەمدا، تەنانەت ڕووخانی شۆڕشی كورد بە سەرۆكایەتی بارزانی لە 1975 كەشینی كوردان بوو، ئەوان لە كۆنگرەی 3ی 1976ی حزبی شیوعی عێراق (حشع) بە دەستكەوتێكی گەورەیان وەسفكردو ئەو شۆڕشەیان بە كۆنەپەرست لە قەڵەمدابوو وەك لە دەقی بەیانەكەیاندا هاتووە: (.. وفی مقدمە المنجزات الجبهە الوطنیە الحكم الذاتی وقضیە التمرد الرجعی الكوردی)، دروشمی كۆنگرەی 3ی (حشع) بریتی بوو لە: (دەست لەناو دەست بۆ پێشەوە بەرەو دامەزراندنی سۆشیالیزم لە عێراق)، دواتریش كە شۆڕشی نوێ هەڵگیرسایەوە بە بەیانێك لە ساڵی 1978 ئەو شۆڕشەیان بە كرێگرتەی ئیمپریالیزم وەسفكرد، دەقەكەی واهاتوە: (..ئیمپریالیزم‌و وڵاتانی ڕەجعی ناوچەكە یارمەتی عەناسری دژ بە عێراقی پێشكەوتو و نیشتمانپەروەر دەدەن..)، یان جاریش وایە بە (ثورە المضادە)ی ناوزەد دەكرد.
پێشووتریش سۆڤیەت، عێراقی پڕچەك كرد دژی كورد لە ساڵی 1974-1975، تەنانەت جاریوا هەبوو فڕۆكەوانی سۆڤیەتی (لە جۆری تۆپۆلیڤ 22) سەنگەری پێشمەرگەی دەكوتا لە قازانجی حزبی بەعس، هەموو ئەو هەڵوێستانەی (حشع)و لەلایەكی تریش گەرمەی ماركسیی لە جیهان‌و ناوچەكە، وایكرد هەموو لایەنەكان (بەتایبەتی یەكێتی) بەرەو ماركسیەكی جیا بڕۆن، ماركسی خەتی ماوی، لەبەرئەوەی ئایدیۆلۆجیای (ی ن ك) بەلای ماركسی بوو، وایكرد زۆربەی حزبە كوردستانیەكانی ئەوسا بەرەو ماركسی كشان، تەنانەت (پ د ك) و (پاسۆك) كە حزبی نەتەوەیی بوون هەردووكیان هاتنەسەر ماركسیەت، (پ د ك) لە كۆنگرەی 9ی ساڵی 1979 لە مادەی (5و6)ی پەیڕەوەكەی تۆماری كرد كە لەسەر ڕێڕەوی ماركسی دەڕۆن، پاسۆكیش كە خۆی بە حزبێكی نەتەوەیی پەتیی هەژمار دەكرد كەچی سۆشیالیستی ماركسی كردە ئایدیۆلۆژیا.
ئیتر لە ماركسیەتیش ململانێ‌و (صراع) پەیڕەوی ئەو ئایدیۆلۆجیە بوو(بەپێی یاسای سێیەمی مادیەی دیالكتیك) بۆیە بەتوندی لەگەڵ یەكتر هاتنە مەیدان‌و بەیاننامەی دامەزراندنی (ی ن ك) هێرشی توندی بۆ سەر پارتی‌و بارزانی تێدا بوو، هەندێكی بە عەرەبییەكەی وەك خۆی دەڵێت: (وأثبتت فشل القیادە العشائریە البرجوازیە فی قیادة الكورد مجدداً.. وأن دوائر الاستعماریە وعلی رأسها الامبریالیە الامریكیە أعدا‌ء ألداء الشعب الكوردی).. ئەوەش بوە پێشەكی بۆ شەڕی برا كوژی.
ئەم بابەتە بە درێژی لە كتێبی (مەوسوعەی جودی یان ناسنامەی حزبە كوردستانیەكان) هەیە.