ئاشكرایە كە مۆدێرنەو عەقڵانیەتی مۆدێرنە، بە تیۆریزە كردنی جیاوازیەكان و سەرلەنوێ ڕەخنە كردنەوەی سیستمی عەقڵانیەتی تاكڕەهەندو ڕیفۆرمكردنەوەی كلاسیزمی سیاسی، دەستی پێكرد .
یەكێك لە هەندەسە سیاسی و مەعریفیەكانی مۆدێرنە، ڕوانگەی سیاسی لیبرالیزم بوو، لیبرالیزم هەم وەكو تایپێكی نوێی سیاسی و هەمیش وەك تەواو كارییەك بۆ سیستمی دیموكراسی لە ئاستێكی باڵاتردا، پێویستی سەرلەنوێ پێداچوونەوەو ڕەخنەكردنەوەی كایە سیاسی و ئابووری و كۆمەڵایەتیەكانی هێنایە پێشەوە، بە جۆرێك كە بونیادە ئابوری و ماتریاڵیەكانی كۆمەڵگا لەگەڵ سەرخانە ئایدیاڵی و هاوكێشە سیاسی و پاشخانە كولتووری و فەرهەنگیەكان، بەردەوام كارلێكبكەن و بە ئاقاری گەشەكردن و چاكەی گشتی ئاڕاستە بكرێن.
لیبرالیزمی ئەزمونگەری وەك ڕەهەندێكی سیاسی، یەكێكە لە بەرەنجامەكانی پەرەسەندنی مەعریفەی ئەزموونگەری و ڕەخنەكردنی عەقڵیەتی دۆگماو داماڵینی بەشێك لە بەهاو نۆرمە كۆمەڵایەتی و سیاسیەكان لە موقەدەسات و سەرلەنوێ شیكار كردنەوەی مافە مەدەنی و سیاسیەكان، هەروەها گەڕان بەدوای هۆكارو هەڵهێنجانی دەرەنجامە زانستی و مەعریفیەكان، لە جێگەی عەقائیدی دۆگماو باوەڕی چەقبەستوو كە زیاد لە حەڤدە سەدە كۆمەڵگای ئەوروپی گیرۆدەی ئەفسانەسازی و تابۆو ترس كردبوو، هەموو ئەو هاوكێشە ڕەخنەیی و گۆڕانكاریانە، بە بناغەی كۆی سیستمی عەقڵانیەتی مۆدێرنە دادەنرێ، لەناو ئەو سیستمەشدا، لیبرالیزمی ئەزموونگەری، وەك هێڵێكی فكری ـ سیاسی تەجروبە ئامێز، وەك پڕۆژەیەكی هەمە لایەنە، دەیەوێت مرۆڤ لە قۆناغی بە پیرۆز كردنەوە، بگوازێتەوە بۆ قۆناغی نرخاندنی بونیادەكانی كۆمەڵگا لەڕێگەی هێزی بیركردنەوەو تێگەیشتنێكی عەقڵانی و مۆدێرنەوە، بەمەش تاك وەك كاراكتەرێكی چەپێندراو و ترسێندراو لە ژێر تەوژمی دۆگم و عەقڵیەتی سەرو سروشتی و ترانسێندنتال و فەزای چەقخوازەوە، ڕووەو دووبارە خوێندنەوەو ئافراندن و بونیادنانەوەی كۆی ستراكچەرە ماددی و مەعنەویەكانی كۆمەڵگا، هەنگاو دەهاوێژێت.
لیبرالیزمی ئەزموونگەری، دەیەوێت بە بەكارهێنانی تیۆرەكانی دیالێكتیكی مێژوویی، بیسەلمێنێ كە مرۆڤ بەرهەمی ئەو دیسكۆرسە سیاسی و فەزا كۆمەڵایەتیەیە كە تیایدا دەكەوێتە ژێر دیسپلینكردن‌و كاریگەری بونیادە ماددی و مەعنەویەكانی كۆمەڵگا.
گۆڕینی كۆمەڵگا بە سەرلەبەری پێكهاتە جۆراوجۆرەكانیەوە، لە كۆمەڵگایەكی داخراو و سەپێنەرەوە بۆ كۆمەڵگایەكی كراوە، كە تیایدا تاك وەك كاراكتەرێكی گرنگ و خاوەن ویست و ئیرادە، لە ڕێگەی فەهم و هزراندنی خۆیەوە، چارەنووسی خۆی دیاریبكات، هەروەك (كارل پۆپەر ) ئاماژەی بۆ كردووە، هەروەها ڕێكخراوەكانی كۆمەڵگای مەدەنی و گروپەكانی فشارو لە بەرچاوگرتنی مافی كەمایەتیەكانی نێو كۆمەڵگا و پاراستنی تایبەتمەندی بیركردنەوە جیاوازەكان، لە گرنگترین خەسڵەتەكانی ئەم كۆمەڵگایە بێت، ئەمە ئەو دەرەنجامەیە كە لیبرالیزمی ئەزموونگەری، مەبەستیەتی وەك بەرەنجامێكی گرنگ لە هاوكێشەكانی دیالێكتیكی مێژووییەوە بەدەستی بهێنێت.
دەكرێ لیبرالیزمی ئەزموونگەری، وەك سەنتێزێكی سیاسی و فكری لێی بڕوانرێ كە بەرەنجامی دوو ئاڕاستەی جیاوازی نیو لیبراڵەكان و سۆسیال لیبراڵەكانە لەبارەی بابەتە ئابوری و سیاسی و كۆمەڵایەتیەكان و كۆی ئەو میتۆدانەی پەیوەستن بە ئەزموونەكانی تاك و كۆمەڵگا، وەك بنچینەیەك بۆ ئەم ئاڕاستە سیاسیە كەڵكی لێوەر دەگیرێ.
بەپێچەوانەی بەشێك لە تایپ و مۆدێلەكانی تری ناو فەلسەفەی سیاسی، لیبرالیزمی ئەزموونگەرا، تاك بە بەرهەمی پڕۆسە مێژووییەكانی كۆمەڵگا دەزانێت و پێیوایە زاتی مرۆڤ لەدەرەوەی مێژووی كۆمەڵگا ناتوانێت ببێتە خاوەن ئیجابیاتێكی عەقڵانی، مرۆڤ لەناو تۆڕی تەجروبە سیاسی و ئابوری و پەیوەندیە كۆمەڵایەتیەكاندا دەتوانێت كاراكتەرێكی گرنگ و بایەخداربێت، چونكە مرۆڤ بۆ مرۆڤ ئۆبژەیەو تاكە كەس و مەودای ئازادی تاك و ژیانی تاك بابەتی كار لەسەركردنی كۆمەڵگایە، هەروەك چۆن كۆمەڵگاو ستراكچەرو بونیادەكانی كۆمەڵگا بۆ هۆشیاری و فامكردنەوەی تاك، ئۆبجەكتیڤێكی مایەی تێڕامان و بیر لێكردنەوەن.
وەزیفەی بنەڕەتی ئەم تایپە لە هزری سیاسی، دەستەبەری پێداویستی ماددی و دادپەروەری كۆمەڵایەتی و گرنگیدان بە سایكۆلۆژیەتی مرۆڤە، لەناو پلاتفۆڕمی دەسەڵاتی سیاسیدا، هەروەها بەرهەمهێنانی هۆشیاری دەستەجەمعی لەڕێگەی كۆكردنەوەو بەشداری كۆی پێكهاتەو گرووپە جیاوازەكانی ناو كۆمەڵگا لە تەجروبە سیاسی و كۆمەڵایەتی و ئابوریەكاندا.
ئەم ڕەوتە ئەزموونگەریە، وەك تەوژمێكی ڕیالیستی، دەیەوێت لە ڕێگەی گۆڕانكاری و چالاكیە مرۆییەكانەوە بناغەی ئاگامەندی مرۆڤ دابڕێژێت، كە تیۆرەكانی پەیوەندیدار بە گەشەكردنی سیاسی و سیستماتیزەكردنی ژێرخانی ئابوری كۆمەڵگا، بەشێكن لەم ئاگامەندیە.