ئایا هەرێمی كوردستان پێویستی بە دروستكردنی حیزبێكی ترە؟

30-06-2019 07:42


ئەو چەند رۆژ و هەفتەیەی رابردو، پرسی دامەزراندنی حیزبێكی نوێ لەلایەن قادری حاجی عەلیی و عوسمانی حاجی مەحمود بۆتە پرسێكی گەرم. بەڵام ئایا هەرێمی كوردستان پێویستی بە دروستكردنی حیزبێكی ترە؟

چەند هۆكارێكی ناوخۆیی دەخەمەڕو كە وا دەكات وا بیربكەینەوە دامەزراندنی هێزێكی نوێ پێویست بێت:

- شكستی گۆڕان لە بەردەوامییدان بەو رێباز و پڕۆگرامەی لەسەری دامەزراوە، و لادان لەو رێڕەوانەی نەوشیروان مستەفای رەحمەتیی بناغەی داڕشتن، گۆڕان چیتر ناتوانێت دەوری هێزێكی ریفۆرمیست بگێڕێت.

- یەكگرتوی ئیسلامیی و كۆمەڵی ئیسلامیی و نەوەی نوێ رایانگەیاندوە وەك حیزبی ئۆپۆزسیۆن لە پارلەمانی كوردستاندا كاردەكەن، بەڵام ئەو هێزانە ناتوانن ببنە وەڵامدەرەوەی پێویستییەكانی كۆمەڵگای كوردیی بە هۆی؛ یەكگرتو و كۆمەڵ حیزبی نوخبەیەكی كۆمەڵگان، ناتوانن سنورەكانی سونیزم و ئیخوانیزم تێبپەڕێنن، هەندێك ویستی سەلەفییانەش لەناویاندا هەن، بەتایبەت لەناو كۆمەڵدا، رێگریی گەورەن لەبەردەم گەشەكردنیان. نەوەی نوێ هێزێكی پۆپیولیستە بەر لە كامڵبونی توشی دابەشبون و شكست هات. حیزبێكی بێ روئیا و بێ فیكر و بێ ئایدیۆلۆژیایە، حیزبی یەك كەسایەتییە كە ئەویش بازرگانە و رۆشنبیریی سیاسییەكەی لە ئاستێكی زۆر لاواز دایە.

- ئێستا بەرەو هاوپەیمانێتیی یەكێتیی، پارتیی و گۆڕان بۆ چوار ساڵی داهاتو هەنگاو دەنێین، ئەو هاوپەیمانێتییە كوردستان دەخاتە تونێلێكی زۆر تاریكەوە.

- هاوپەیمانیی نیشتیمانیی بەرهەم ساڵح هەڵوەشایەوە، دواتریش حیزبێكی دیكەی لێ بەرهەمهات كە زیاتر مەیلی لە دۆستایەتیی دەستەڵاتە نەك دۆستایەتیی گەل، وەك بینیمان ئارام قادر یەكەم سەردانی بۆ لای مەسعود بارزانیی بو، پێدەچێت پارتیی دژی كۆمەڵی ئیسلامیی بەكاریبێنێت، یان وای نیشانبدات.

- لەناو كۆمەڵی ئیسلامیی و یەكگرتوی ئیسلامییدا بێزارییەكی زۆر لەو حیزبایەتییە ترادسیۆنییەی سەركردایەتیی هەیە، بەتایبەت لەلایەن گەنجان و خوێندەوارەكانیان. ماوەی رابردو ژمارەیەك ئەندامی باڵا و كاریگەری كۆمەڵ دەستیانلەكاركێشایەوە.

- میدیای ئازاد لە هەرێمی كوردستان مردوە، لەوە ناخۆشتر میدیا ئێستا لەلایەن بەرپرسان بەتەواوی كۆنترۆڵكراوە، هەندێكیشی كەوتۆتە خزمەتی دەوڵەتانی چەوسێنەری كورد. هەندێك لە میدیاكانیش بەتەواوی دژی ویست و ئیرادەی ئازاد و دیموكراسیین.

سەرەڕای ئەو هۆكارانە، پرسیارێك گەورە خۆی قیتدەكاتەوە، داماننا حیزبێكیش دروستكرا و وەك گۆڕانی ٢٠٠٩ پشتیوانیی كرا، چی لە دۆخی كوردستان دەگۆڕێت لە كاتێكدا پدك-ینك هەمیشە لە هەڵبژاردنەكان تەزویر دەكەن و كۆنترۆڵی سیاسەتی كوردستانیان كردوە. بە ناوی كورد و كوردستانەوە، بەتایبەت پارتیی، لە ناوخۆ و عێراق و دەرەوە نوێنەرایەتیی هەرێم دەكەن. ئەوان هێشتاش میلیشیای پێشمەرگە و ئاساییشیان لەبن دەستە و بۆ دامركاندنەوەی ناڕەزایەتیی سیاسیی و ئۆپۆزسیۆنی سیاسیی بەكاردێنن.

بەدڵنیایی، دامەزراندنی هەر حیزبێك لەسەر ئاستی هەرێمی كوردستان زیادەیە و هیچ لە دۆخەكە ناگۆڕێت، هێندەی دیش دەكەوێتە خزمەتی هاوپەیمانێتیی یەكێتیی و پارتیی و بەتایبەتتریش پارتیی.

ئەی چی بكەین بۆ ئەوەی لەو دۆخە چەقبەستوە هەنگاوێك بچینە پێشەوە؟

بە بڕوای من، وەڵامەكەی ئاسانە بەڵام ئیرادەیەكی بەهێزی دەوێت.

هەرێمی كوردستانی عێراق بەشێكی دانەبڕاوە لە عێراق. دوای شكستی ریفراندۆمیش، هەموان گرنگیی عێراقیان بۆ دەركەوتوە چ لەڕوی سیاسیی، چ لەڕوی ئابوریی یان عەسكەرییشەوە، تەنانەت كەلتورییشەوە. هەرێمی كوردستان دەتوانێت هەرێمێكی بەهێز بێت لەگەڵ عێراقێكی بەهێز. دەبێت كار بۆ ئەوە بكرێت هەردولا دەرفەت بن بۆ یەكتر نەك هەڕەشە.

هەموان دەزانین لەو دۆخە ناهەموارەی كوردستانی عێراق، میكانیزمەكانی گۆڕانكاریی لە چوارچێوەی هەرێمدا قوڕسن، بۆیە دەبێت لە دەرەوەی سنورەكانی هەرێم بەدوای چارەسەرییدا بگەڕێین. بۆ ئەمە، باشترین رێگا هەوڵدانە بۆ سیاسەتكردن و گۆڕانكارییكردن لە بەغدادەوە.

ئەمڕۆ لە بەغداد هێزی ئۆپۆزسیۆن سەرهەڵدەدەن، ئۆپۆزسیۆنی جدیی. ئەل-حیكمە ئۆپۆزسیۆنبونی خۆی راگەیاندوە. ئەگەری هەیە لە ماوەی داهاتودا حەیدەر ئەل-عەبادییش بە وێنەیەكی جیاوازەوە دەربكەوێت.

دامەزراندنی هێزێكی نوێ بۆ هەرێمی كوردستان وەك هەوا گرنگە، بەڵام ئەو هێزە سنوری هەرێم تێبپەڕێنێت و ببێتە بەشێك لە هاوپەیمانێتییەكی عێراقیی. ئەو هاوپەیمانێتییە عێراقییە نابێت كورد، عەڕەب، توركمان، مەسیحیی، ئێزیدیی، كاكەیی، شیعە یان سونە یان موسڵمان تێیدا باڵادەست بن، بەڵكو دەبێت هەموان پێكەوە بۆ پڕۆژەیەكی نیشتیمانیی كاربكەن.

ئێستا ئەو دەرفەتە دروستبوە، دەكرێت قادری حاجی عەلی، عوسمانی حاجی مەحمود، گۆڕانەكانی پێشو، لەگەڵ زۆر كەسایەتیی سەربەخۆی كوردستان لە ئیبڕاهیم خەلیلەوە تا حاجی ئۆمەران و باشماخ و خانەقین و كەركوك، لە هەمو هێزەكان، بەتایبەت یەكگرتو و كۆمەڵ و نەوەی نوێ، پێكەوە كاربكەن بۆ دروستكردنی بەرەیەك تا لەگەڵ هێزەكانی بەغداد ئەو هاوپەیمانێتییە پێكبێنن.

لە كاتی هەڵبژاردنەكانی عێراقدا لە ٢٠١٨، رای منیش وەك رای چەند بەڕێزێك ئەوە بو گۆڕان و هاوپەمانێتییەكەی بەرهەم ساڵح لەگەڵ حەیدەر ئەل-عەبادیی و سائیرون هاوپەیمانێتیی دروستبكەن، وەڵامی ئەوان بۆ من و بۆ زۆری دیش ئەوە بو كە دوای هەڵبژاردنەكان ئەو هاوپەیمانێتییە دەكەن. من ئەوكاتیش گوتم كە دوای هەڵبژاردنەكان پارتیی لە هەموتان باشتر دەتوانێت ئەو هاوپەیمانێتییە بكات، هەر واش بو. تەنانەت پارتیی بە شێوەیەك هاوپەیمانێتیی كرد كە بوە هۆی بەهێزكردنی میلیشیاكان لە بەغداد.

هەركەسێك بڕوای بە خوڕافییاتەكانی ناسیۆنالیزم و سونیزم و شیعیزم هەبێت، ناتوانێت لە چوارچێوەیەكی وا دا سیاسەت بكات؛ یان لە تەخوین دەترسن یان لە تەكفیر.

هەر بۆیە، بەڵێ، كاتیەتی حیزبێكی نوێ تاقیبكرێتەوە و هەوڵی گۆڕانكاریی سیاسیی بدرێت، بەڵام لە عەقاڕیی سلێمانییەوەڕا، یان لە سەیداوای هەولێرەوەڕا نا، بەڵكو لە بەغدادی پایتەختی عێراقی فیدڕاڵەوە. كەسێكی سیاسیی، چالاكی سیاسیی و ریفۆرمیست و دیموكراتیخواز، ئەگەر عەقڵییەتیی سیاسیی هێشتاش لە چوارچێوەی عەقاڕیی سلێمانیی و سەیداوای هەولێر ، یان لەناو چوار دیواری مزگەوتێكی سەلەفیی یان ئیخوانیی، قەتیس مابێت، ناتوانێت ئەوە قبوڵبكات لە بەغداد و لەگەڵ كەسایەتیی سونە و شیعە و كۆمیونیست، ببێتە بەشێك لە هاوپەیمانێتییەك كە سنورێك بۆ مافیاكانی نەوت و قەومییەت و مەزهەبگەرایی دابنێت.