كێشەی سەرەكیی كورد ئەوەیە كەسایەتییە دڵسۆز و نیشتمانپەروەرەكانی لە سیاسەت تێناگەن و سیاسییەكانیشی دڵسۆز و نیشتمانپەروەر نین و بازرگانی بە سیاسەتەوە دەكەن.
هەرچەندە پێش دوو مانگ وەك كۆمەڵێك توێژەری كورد و بیانیی ناوەندی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بۆ لێكۆڵینەوەی ستراتیژی، سێ توێژینەوەی وردی ٢٦١ لاپەڕەیی بێ بەرامبەر بۆ چەند پەرلەمانتارێكی كورد لە بەغدا و چەند سیاسییەكی هەرێم نارد، كورتەكەی ئەوە بووە پێویستە كورد هەڵبژاردنی كەركووك دوابخات بۆ دوای هەڵبژاردنەكانی ئەمریكای ٢٠٢٠و پێش هەڵبژادنە سەرۆكایەتییەكەی توركیای ٢٠٢٣، گونجاوترین كاتیش بۆ ئەنجامدانی هەڵبژاردنی كەركووك بریتییە لە ساڵی ٢٠٢٢ كە لەگەڵ هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراقدا ئەنجام بدرێت.
بە وردی هۆكارەكان خراوەتەوە ڕوو كە گۆڕانكاریی گرنگ ڕوو دەدەن و پێویستە كورد پەلە نەكات و نەكەوێتە هەڵەوە. ١٣ ساڵە هەڵبژاردن نەكراوە با ئەم سێ ساڵەش نەكرێت، پارێزگاری نوێ دەستبەكار بێت و ئەو دۆخەی دوای ڕیفراندۆم ئاسایی بێتەوە، ئەوكات كورد هەلی بردنەوەی زیاتر دەبێت و ئەنجامدانی هەڵبژاردن لە كەركووك لەم دۆخەی ئێستادا سەركێشی و قومارێكی گەورەیە بە ئایندەی ئەو شارەوە.
بەڵام بێ گوێدانە مەترسییەكان، دوای ئەوەی توركمان و عەرەب مەرجەكانی خۆیان سەپاند لە دیاریكردنی سیستەمی سانتلیگۆ یەك پۆینت نۆ (1.9) و پێداچوونەوە بە لیستی ناوی دەنگدەراندا، دەنگیان بە پرۆژەیاساكە دا، بەڵام ئەوەی ڕوون نییە ئەوەیە كە كورد چۆن و لە بەرانبەر چیدا ئەو موجازەفە گەورەیەی بە ئایندەی كەركووكەوە كردووە، بێ ئەوەی مەرجەكانی لەبەرچاو بگیرێت، بە یاساكە ڕازی بووە و ڕۆژی ٢٢ی ئەم مانگە پەسەند كرا؟! ئێستا ڕەوانەی سەرۆكایەتیی كۆمار كراوە، بۆیە دەبێت تا هەلەكە لەدەست نەچووە، د. بەرهەم ساڵح پرۆژەكە واژوو نەكات و ڕەوانەی پەرلەمانی عێراقی بكاتەوە.
كورد لە چیدا هەڵەی كرد؟
ڕەنگە وەڵامی ئەم پرسیارە بە پوختی ئەوەبێت كە كورد لە كەركووك لە هەموو بڕیار و هەڵوێستەكانیدا هەڵە بووە و كەركووك بوو بە قوربانیی نەزانی و هەڵە و ململانێی حیزبایەتی و بەرژەوەندیی چەند كەس و گرووپێكی دیاریكراو، كە ١٤ ساڵە ئومێدیان لەسەر ماددەیەكی دەستووریی مردوو هەڵچنیوە كە ماددەی ١٤٠ی دەستووری عێراقە.
كورد دەبوو لەم چەند ساڵەدا سەدان لێكۆڵینەوەی لەسەر پێكهاتەی كۆمەڵاتی و ڕۆشنبیری و سیاسیی كەركووك و سایكۆلۆژیای تاكی كەركووكی و داخوازییەكان و كاریگەریی هێزە ناوچەی و جیهانییەكان بكردایە، لەسەر ئەو بنەمایە ستراتیژی گەڕانەوەی كەركووكی دابڕشتایە، بە پلانی چەند مانگی و چەند ساڵی بەپێی قۆناغەكان و پلانی جێگرەوەی A و B وC ی هەبووایە بەپێی قۆناغ و گۆڕانكاری و ئاراستەی ڕووداوە ناوخۆیی و ناوچەیی و نێودەوڵەتیەكان.
دەبوو پەرلەمانتارانی كورد لە بەغدا ژوورێكی چالاكیی تایبەتیان هەبووایە تایبەت بە پرسی كەركووك و ناوچە كوردستانییەكان و پرسە نەتەوەییەكان، كە بەدەر لە ململانێ حیزبییەكان ئەو پرسانەیان لە سەرووی هەموو بیروباوەڕ و بەرژەوەندییەكی حیزبی و كەسییەوە دابنایە و وەك پرسێكی نەتەوەی و ستراتیژیی درێژخایەن كاریان لەسەر بكردایە.
كێ تاوانبارە؟
لە ڕووی زانستییەوە سیاسەت پیشەیە و هونەرە و قورسترین و هەستیارترین پیشە سیاسەتە، چونكە كایەی ئابووری و كۆمەڵایەتی و پەروەردە و ڕۆشنبیری و ئایندەی دەیان نەوەی پێوە بەندە، بەڵام لە كوردستان ئەوەی بێ كار و بێ ئیش و پەككەوتە بێت، دەبێت بە ساسی، ئافرەتانیش ڕوونە كە زۆر جار چی دەبێت بە پێوەری هەڵبژاردن و پێدانی دەرفەتی كاری سیاسی پێیان.
ڕەنگە پەرلەمانتار زانیاریی پێویستی نەبێت، دنیابینیی نەبێت، بەڵام خۆ دەبێت حیزبەكان ناوەندی تویژینەوەیان هەبیت، ڕۆژانە و بە بەردەوامی بەرچاوڕوونییان پێ بدەن لە ڕووی سیاسی و یاسایی و لەسەر ئاراستەی سیاسەتی ناوخۆیی و ناوچەیی و جیهانی، دەبێت وەك ڕاوچی لە كەمیندا بن بۆ ڕاوكردنی دەستكەوت.
بۆیە دەبێت هەرچی زووە لەسەر ئاستی سیاسی و ڕۆشنبیری و ڕاگەیاندن، بە ئاگا بێینەوە، چونكە پرسی كەركووك پرسی گەندەڵی و نەوت و نەبوونی مووچە نییە، پرسێكی ستراتیژییە و پەیوەندیی بە ٢١% ی خاكی كورستانەوە هەیە و پەیوەستە بە ئایندەی كوردستان و دەیان نەوەی داهاتووەوە.