ئەو پەنابەرانەی لەسەرەتای ئاڵۆزییەكانی سووریاوە ڕوویان لە توركیا كردووە، وەك شمشێری دوو سەر وان بەدەست توركیاوە.
بەرانبەر ئەوروپا هەڕەشەی "كردنەوەی سنوورەكان" و لە دژی كوردیش وەك هێزێكی مرۆیی و دانیشتوانێكی ئامادە بۆ گۆڕینی دیمۆگرافیای ڕۆژئاوای كوردستان بەكاریان دەهێنێت. ئەردۆغان (ڕۆژی پێنجشەممە ١٠/١٠/٢٠١٩) لە وتارەكەیدا بەهەردوو دیوەكەیدا ئەم شمشێرە دوو سەرەی ڕاوەشاند.
توركیا لە هاتنە نێو سووریا و ڕۆڵگێڕانی لە پشێویی ئەو وڵاتەدا دوانەكەوتووە. هەر لە دوای دەستپێكی سەرهەڵدانی سووریا، بەتایبەت لە دەمی وەرچەرخانی خۆپیشاندانەكان بۆ شۆڕشی چەكداری و دروستبوونی گرووپە چەكدارییەكان، توركیا نەخشەی خۆی كێشاوە. هاوكاریكردنی بەرەی نووسرە. دواتر داعش و لەگەڵ داعشیش ئۆپۆزیسیۆنی سیاسیی سووریا و سوپای ئازادی سووریا(سوپای میللی سووریا).
ئەوەی دواكەوتووە ئەمریكایە. ئەمریكا لە كشانەوە دوانەكەوتووە. لە هاتنە ناوەوە دواكەوتووە. كە ئێستاش دەكشێتەوە باجی ئەو دواكەوتنەی دەدات. توركیا بە سوپا و هێزی سیاسیی و گرووپی تووندڕەو ئامادەیی هەبووە.
لە دوای شەڕی یەكەمی جیهانییەوە، بە دروستی لەدوای بەستنی پەیماننامەی ئەنكەرەی نێوان توركیا و فەڕەنسا لە ساڵی ١٩٢٣ هەر پەیماننامەیەك لەمەڕ ئەم ناوچەیە لەسەر ئاستی زلهێزەكانی دونیا مۆر كرابێت ڕەچاوی توركیا كراوەو لە بەرژەوەندی ئەو وڵاتە شكاوەتەوە. كاتێكیش لە سەروبەندی شەڕی داعش پەیمانی سایكس-پیكۆ كۆتایی پێدێت و ئێمە دڵخۆش دەبین كە لەژێر جەبری ئەو پەیمانە دەرچووین، ئێستا تێدەگەین ئەوە ئێمە نین كە دەبوو هیوادار بین، بەڵكو توركیایە. چونكە ئەوەی ئێستا بە شمشێرە دووسەرەكەی(دۆسیەی پەنابەران)، دووەم بەهێزترین سوپای ناتۆ لەگەڵ چەكدارانی سوپای میللی سووریا و پاشماوەی چەتەكانی داعش دەیكات نەك هەر گۆڕینی دیمۆگرافیایە، بەڵكو قۆستنەوەی كۆتاییهاتنی پەیماننامەی سایكس-پیكۆ-شە كە لە دوای جێبەجێكردنی تەواوەتی پلانی ئەم ئۆپەراسیۆنەی ئەو خاكەی داگیری دەكات بۆخۆی دایدەبڕێت. هەر لە سەرەتای دەیەی بیستەكانی سەدەی ڕابردووەوە بە چەندین قۆناغ بە دابڕینی شارەكانی(سەرخەتێ و بنخەتێ) هەر دەیەیەك بە جۆرێك هەوڵی گۆڕینی دیمۆگرافیای ناوچەكەی داوە، تازەترینیان ئێستا ئێمە شایەتین و لە ڕێگەی پەنابەران و دروستكردنی كەمەرێكی عەرەبی هەوڵ دەدات تەنگ بە كورد هەڵبچنێت.
ئەم دابڕینە تەنیا ڕووبەری توركیا زیاد ناكات، هەر كارناكاتەسەر ئەوەی "مەترسی لە سنوورەكانی خۆی دووربخاتەوە" وەك چۆن ئەردۆغان سێ ساڵە بەردەوام وەك بیانوویەك بۆ لێدانی كورد دەیڵێتەوە. بەڵكو لە ناوخۆی توركیاش كاری زۆری بەم مانۆڕ و لەشكركێشی و "ناردنی سوپای موحەمەدییە" هەیە. توركیای سەردەمی ئەردۆغان بەتایبەتی بەردەوام وابووە، لەماوەی حكومڕانی پارتی داد و گەشەپێدان(ئاكەپە) هەرجارێك ویستبێتی لەناوخۆ قازانجی زیاتر بكات و پێگەی خۆی و حیزبەكەی بەهێزتر بكات، پەلاماری دەرەوەی داوە، باشترین نموونەش، سووریای دوای ٢٠١١ـە تاوەكو ئێستا. هەر كاتێكیش ویستبێتی لە دەرەوە ژێربەژێر كارێك بكات لە ناوخۆی وڵاتەكەیدا ئۆپەراسیۆنی كردووە و خۆی سەرقاڵ كردوە بە هەناوی خۆیەوە، باشترین نموونەش بۆ ئەمە ئۆپەراسیۆنەكانی ١٧ كانوونی یەكەمی ٢٠١٣ بوون، كە هەموو دونیا وایدەزانی توركیا خەریكی ئۆپەراسیۆنی دژە گەندەڵی و سكانداڵی ناوخۆیەتی، تا لەپڕ و لە بەهاری داهاتوودا(٢٠١٤) داعش بە هێزێكی زۆرەوە ئامادە و تەیار دەكات.
لەماوەی سەد ساڵی ڕابردوودا، كە دەكرێ بە سەدەی "خەبات لەپێناو دۆزی ڕەوا" بۆ كورد ناوزەدی بكەین كورد ڕێگە نەما نەیگرێتەبەر، شەڕی چەكداری، "شۆڕش"، ڕێككەوتن، ئاگربەست، ئەگەرچی زۆریش لاواز بووە هێزی ڕەوەندو لۆبی، دیپلۆماسیەت، هێزی وزە، شەڕكردنی لەباتی و بوونە باسك و قۆڵی زلهێزەكان، بەڵام هیچكامیان دادی كوردی نەداوە. بۆچی؟ چونكە لە دێرزەمانەوە عەشیرەتگەری و لە سەردەمی نوێشدا حیزبایەتی گەورەتر و لەپێشینەتر بوونە لە دۆزی ڕەوای كورد.
سەرانی كورد دەتوانن باشترین لۆبی بۆ حیزبەكەی خۆیان بكەن، نوێنەرایەتیان لە وڵاتان هەبێت و بەهێزتر و چالاكانەتر كار بۆ ناساندن و ماكیاژكردنی ڕووی حیزبەكەیان بكەن. بەڵام هەنگاوێك بە ئاڕاستەی یەك هەڵنەهێنن. لە كاتێكدا سەدەیەك خەبات لە ڕێگەی جیاوازەوە دادی ئێمەی نەداوە، هەمیشە زلهێزەكان وەك كیسەی بەر پشتێن ئێمەیان فڕێداوەتەوە بەرپێی وڵاتانی سەردەستی ناوچەكە، وەك كوتەیەك گۆشت بۆ كەڵبەكانیان.
توركیا ئەم پارووەیشی هەروا نەخواردوە، بەر لەوەی بمانخوا نمایشێكی دووسەرەی پێ كردووین ئەنجا گازی لێ گرتووین. لە سەردەمی عوسمانییەكان كردووینی بە قەڵغان بۆ بەرگرتن لە سەفەوییەكان هاوكات كۆمەڵكوژیشی كردووین. لەسەردەمی ئەتاتورك ویلایەتی بە ناوی كوردستان پێداوین و دیسان كۆمەڵكوژی كردووین و لەسەردەمی ئەردۆغانیش پڕۆسەی ئاشتی و مژدانەی خوێندن بە زمانی دایك‌و كرانەوە و چارەسەریمان پێ دەدات و نەوت دەبات، هاوكات خەونی سەدەیەكمان بە داگیركردنی ڕۆژئاوای كوردستان و خەساندنی باشوور و باكووری كوردستان لەگۆڕ دەنێت.
لەو ساویلكەییە دەربچین باشە، كە پێمانوابێت ئەمریكا لەنێوان ئێمە و توركیا ئێمە، ئەوروپا لەنێوان ویستی سەربەخۆبوون و نووسانی هەمیشەیی بە عێراقی عەرەبییەوە سەربەخۆییمان، ڕووسیا لەنێوان شا و مەهاباددا كۆمار‌و قوم لەنێوان ئێمەو شیعە ئێمە هەڵبژێرێت. با پێمان وا نەبێت لە ماوەی ئەو سەدەیەدا كە بە سەدەی "خەبات لەپێناو دۆزی ڕەوا" ناوزەدمان كرد توانیومانە سوارچاكێك دروست بكەین. ڕاستە خوێنی زۆرمان ڕشت، شۆڕشمان پەرپاكردوون. سەركردەی زۆرمان كردنە قوربانی، بەڵام كە نەمانتوانیبێ گەلێك لەپێناو دۆزێك یەكخەین و هاودەنگ و هاودەست و هاوهەڵوێستی بكەین، كەواتە نەمانتوانیوە سوارچاكێك دروست بكەین.
دەلاقەیەك نەماوە؟ ماوە... كوشتنی خۆشباوەڕییەكی درۆزنانە و ساویلكانە و بێ هیواییەكی تەواوەتی لە گوتاری داهاتووی هەڵگرانی دۆزی ڕەوای كورد ڕەنگبداتەوە بەرانبەر جیهان و دەوڵەتانی ناوچەكە. پێموانییە هێندەی ئەو سەدەیەی بە هاوخەباتی و برایەتی و دیپلۆماسییەتەوە ماندووبووین، هێندە بە پشت بەستن بە خۆمان‌و بە یەكڕیزییەوە ماندوو ببین. ئەگەر ئیرادەیەكی ڕاستگۆیانە و كوردانە هەبێت یەكدەنگی نەتەوەیی لەسەر ئاستی هەرچوارپارچەی كوردستان ئاسانترە لە ڕازیكردنی ئەمریكا و ئەوروپا تا پاڵپشتیمان بكەن. لە جیاتی لۆبی لە وڵاتان بكەین بۆ دروستكردنی كۆدەنگی جیهانی لەمەڕ پرسی نەتەوەییمان، دەتوانین خۆمان كۆدەنگ بین لەسەر ئەو پرسە، كە خەمی هاوبەش و بڕك و ژانی هەموومانە.