دیكتاتۆریەتی یاسا

05-12-2020 09:58


كاتێك ڤلادیمێر پوتین لە ساڵی (2000) جڵەوی دەسەڵاتی لە ڕوسیا گرتە دەست، لە جیاتی دروشمەكانی دیموكراسی و مافی مرۆڤ، واتە لەجیاتی پرەنسیپەكانی لیبڕاڵی، كە دوای ڕوخانی سۆڤیەت، ڕوسیا، بە تایبەتی لەسەردەمی یەڵتسین هەوڵیدەدا خۆی لەگەڵیدا بگونجێنێت، دروشمی دیكتاتۆریەتی یاسای بەرزكردەوە. لەو كاتەدا ڕوسیا لەدۆخێكی ئابوری سەختدا دەژیاو كۆمەڵێك كەسانی مشەخۆرو مافیاو بەرژەوەندیخواز، كۆنتڕۆڵی ئابووری ئەو وڵاتەیان دەكردو بەرەو هەڵدێریان دەبرد. پوتین وەك خۆی لە زۆر شوێندا ئاماژەی بۆ كردووە، دیموكراسی بە بێبوونی دادپەروەری كۆمەڵایەتی هیچ بەهایەكی نابێت، بۆیە دەیویست لە ڕێگای سەپاندنی یاساوە جۆرە یەكسانی و دادپەروەرییەك بێنێتە دی، یاخود بەلایەنی كەم وڵاتەكەی لەو پاشا گەردانیە ڕزگار بكات، لەمەشدا ڕووبەڕووی هەموو هەڕەشەیەك بووەوەو ئامادەی هەموو قوربانیدانێك بوو. بۆیە سەركەوتنی بەدەستهێناو دوای چەند ساڵێك ڕوسیا لە ناوخۆ خۆی گرتەوە، بە گوڕوتینێكی نوێوە گەڕایەوە سەر تەختەی شانۆی نێودەوڵەتی و هەمدیس بووەوە بە یاریزانێكی بەهێز لە سیاسەتی جیهانیدا. كەواتە مەسەلەی بەهێزكردنی بەرەی ناوخۆو كاركردن لەسەر دادپەروەری كۆمەڵایەتی و ئابووری تاكە ڕێگایەكە بۆئەوەی ئەو گەلانەی لە ڕۆژهەڵات دەژین بتوانن بەسەر كێشەكانیاندا زاڵ بن و دیموكراسی ڕاستەقینە لەو ڕێگایەوە دابین دەكرێت.

ئەمە ئەوەمان بۆ ڕووندەكاتەوە، كە لەكوردستان، بە بێبوونی و یاساو دەستێكی بەهێز بۆ جێبەجكردنی یاسا، بەهیچ شێوەیەك ناتوانرێت كێشەكان چارەسەر بكرێت، ئەو حزبانەی ئێستا لە گۆڕەپانەكەدان نەبوێریی و نەتوانای جێبەجێكردنی یاسایان هەیە، دروستكرنی دیكتاتۆریەتی یاسا تواناو لێهاتوویی زۆری دەوێت، دەسەڵات بەڕێوەبردن بە هەست و سۆزو پاراستنی بەرژەوەندی كەسی و بنەماڵەیی ناكرێت، یا دەبێت بۆ وڵات و نیشتمانەكەت هەوڵبدەیت، یا دەبێت ڕەچاوی بەرژەوەندیەكانی خۆت و بنەماڵەكەت بكەیت، ئەم دوو ڕەهەندەش بەهیچ شێوەیەك لەگەڵ یەكتردا یەكناگرنەوە.

سوڵتانەكانی عوسمانی لەپێناو سەقامگیركردنی دەسەڵات كوڕو براكانی خۆیان دەكوشت، ڕاستە لەمێژوودا زۆر ڕەخنە لەو ڕەفتارە دەگیرێت، بەڵام ئەگەر بەوردی خوێندنەوەی بۆ بكەیت، ئەوپەڕی قوربانیدان و لە خۆبووردەییە لەپێناو سەقامگیری وڵات، كەس هەیە دەستی بچێتە خوێنی منداڵەكانی خۆی یاخود برای خۆی ئەگەر ئامانجێكی ئێجگار لەو هەست و سۆزە گەورەتری نەبێت!؟ لە سەردەمی حكومەتەكەی شێخ مەحمود، كاتێك سمكۆی شكاك هاتە سلێمانی یەكێك لە ئامۆژگاریەكانی بۆ شێخ مەحمود ئەوەبوو، كە پێویستە شێخ عەبدولقادری برات بكوژی، چونكە پێی وابوو عەبدولقادر هۆكارێكی گەورەی ناعەدالەتی و گەندەڵی بوو لە حكومەتەكەی شێخ، شێخ دەستی نەچووە ئەو كارە، بەڵام دواتر سەری حكومەت و دەسەڵاتەكەی خۆی لەسەر دانا!.

دیكتاتۆریەتی یاسا یەكێكە لەو ئامڕازە گرنگانەی دەتوانێت ڕۆڵێكی گەورە بگێڕێت لە چارەسەركردنی بەشێكی زۆری كێشەكانی هەرێم، بەڵام ئایا ئەو ئیرادە هەیە؟ جێگای داخە ئەوانە خۆیان پێ سەركردە بووە كەسایەتی ئەوەیان نەبووە لێپێچینەوە نەك لە كوڕوبراو كەس و كاریان بكەن، بەڵكو لە پیاوەكانیشیان بكەن، تاوانەكانیان هەرچەندەو هەرچۆنێك بووبێت، بە پێچەوانەوە تاوانەكانیشیان بۆ شاردوونەتەوەو بەرگریشیان لێكردوون، ئەوان لە پەنای ئەو دروشمەوە كاریان كردووە، كە :" پیاوەكانی خۆیان شەرمەزار ناكەن!"، ‌ئەو دروشمەش هەرگیز لەگەڵ یاساو دەوڵەتداریدا یەكناگرێتەوە. ئەگەر بەناو سەركردەكانی كورد نیشتمانپەروەرو وڵاتپارێز بوونایە، بەم چەشنە مامەڵەیان لەگەڵ وڵاتەكەیان نەدەكرد، با بارزانی یا تاڵەبانی كوڕێك یاخود برایەكی خۆیان نەك بكوشتبوایە، كە دەبوایە لەپێناو نیشتمان ئەو كارە بكەن، تەنیا سزا بدابوایە، ئەو كاتە ئەوانەی خوارەوە كەس زاتی نەدەكرد بەم شێوەیەی ئێستا وەك دڕندە بەربێتە گیانی خەڵك و چارەنووسی نەتەوەكەی، ئەوان نەك هەرئەوەیان نەكرد بگرە بەپێچەوانەوە، چاویان لێپۆشین و تەنانەت هانیشیان دان بۆ ئەوەی یاری بەچارەنووسی ئەم میللەتەوە بكەن. بۆیە كێشەی سەرەكی و بوونی گەندەڵی، ئۆباڵەكەی بەپلەی یەكەم دەكەوێتە ئەستۆی كەسی یەكەمی دەسەڵات، ئەگەر ئیرادەی چاككردنی دۆخەكە هەبێت فەرموو یاسا جێبەجێ بكەن، لە كەسە نزیكەكانی خۆتانە دەستپێ بكەن تا عیبرەت بدەنە ئەوانەی تر، ئایا ئەوان ئامادەن ئەو كارە بكەن؟ بێگومان نەخێر، ئەمەیە كێشەی بنەڕەتی كورد‌!.