نوێترین هەڵوێستی نێچیرڤان بارزانی دەربارەی بڕیاری هەڵوەشانەوەی ڕیفراندۆم

پەرەگراف

نێچیرڤان بارزانی ڕایگەیاند، ڕێز لە بڕیارەكەی دادگای فیدراڵی دەگرن دەربارەی هەڵوەشانەوەی ڕیفراندۆم، وەك ڕازیبوون بە جێبەجێكردنی داوایكرد عێراق سەرجەم ئەو بڕیارو هەنگاوانە هەڵبوەشێنێتەوە كە دژی هەرێم جێبەجێی كردوون لە كاردانەوەی ئەو پڕۆسەیەدا.

ئەو وتانەی سەرۆكی حكومەتی هەرێم ئەمڕۆ لە كۆنگرەیەكی ڕۆژنامەوانییدا بوو، ئەوەش جیاواز لە وتەكانی هەفتەی ڕابردووی دەربارەی هەمان پرس، ئەوكات دانی نەنا بە بڕیارەكەی دادگاداو هاوكات ڕەتیشی نەكردەوە.

دادگای باڵای فیدراڵی عێراق 20ی ئەم مانگە بڕیاری كۆتایی لەبارەی ڕیفراندۆمەكەی كوردستان دەركرد و پڕۆسەكەی بە نادەستووری ناساندو ڕایگەیاند، ئەنجامەكەی‌و لێكەوتەو هەر دۆخێك بەهۆی ڕیفراندۆمەوە هاتبێتە ئاراوە هەڵوەشاوەیە.

نێچیرڤان بارزانی لە وەڵامی ئەو پرسیارانەی كە دەربارەی ئەو بڕیارەی دادگای فیدراڵی ئاڕاستەی دەكرێن خۆی بە دوور دەگرێت لە باسكردنی هەڵوەشانەوە یاخود هەڵنەوەشانەوەی ڕیفراندۆم.

ڕۆژی دەركردنی بڕیارەكەی دادگای فیدراڵی، سەرۆكی حكومەتی هەرێم لە یەكەم كاردانەوەدا ئەوەی خستەڕوو، بڕیاری دادگای فیدراڵی تەمیز ناكرێتەوەو حوكمی تەواوی وەرگرتووە، وتی"یەكلایەنە بڕیارەكەیانداوە بەبێ ئەوەی نوێنەرانی حكومەتی هەرێم لەودادگایە ئامادەبن."

بەشێكی بڕیارەكەی دادگا فیدراڵی نەمانی ئاسەوارو لێكەوتەكانی ڕیفراندۆمە، ئەمڕۆ نێچیرڤان بارزانی باسیلەوەكرد ڕێز لە بڕیاری دادگای فیدراڵی دەگرن‌و پێشتریش ڕێزیان لێگرتووە، ئەوەشی خستەڕوو، دوای ڕیفراندۆم هەرێم هیچ هەنگاوێكی دیكەی نەهاویشتووە، وتی"ئەوەی عێراق دوای ڕیفراندۆم كردویەتی پەرلەمان‌و حكومەت هەرچی پێیانكراوە كردویانە ئاسەوارەكان ئەوانەن كە دەبێ نەمێنن."

دادگای فیدراڵی ئەوەی ڕوونكردووەتەوە، بۆ ئەو بڕیارەی دەربارەی هەڵوەشانەوەی ڕیفراندۆم پشتی بەستووە بە ماددەی یەكی دەستور، پێشتریش لە شیكردنەوەی ئەو ماددەیەدا ڕایگەیاندبوو، دەستووری هەمیشەیی ڕێگە بە جیابوونەوەی هیچ پێكهاتەیەك نادات. حكومەتی هەرێمیش ڕێزی لەو ڕاڤەیەی دادگاكە گرتبوو بۆ ئەو ماددەیەی دەستور.

حكومەتی عێراق پێشوازیی لە بڕیارەكەی دادگا دەكات بۆ هەڵوەشانەوەی ڕیفراندۆم، بەڵام سوورە لەسەرئەوەی تا هەرێم بە فەرمی دان بە هەڵوەشانەوەكەدا نەنێت ئامادەی گفتوگۆ نابێت بۆ چارەسەری كێشەكان كە بودجەو موچەی كوردستان گرنگترینیانن.

هەرچەندە تائێستا هەرێم بەڕوونی دانی بە هەڵوەشانەوەی ڕیفراندۆمدا نەناوە، بەڵام جێگری سەرۆكی پەرلەمانی كوردستان بەڕوونی ڕایگەیاندووە، بڕیارەكەی دادگای فیدراڵی عێراق لەبارەی هەڵوەشاندنەوە ڕیفراندۆم هیچ بنەمایەكی دەستوریی نییەو ڕەتیدەكەنەوە.

جەعفەر ئێمینكی جێگری سەرۆكی پەرلەمان 2 ڕۆژ دوای بڕیارەكە ڕایگەیاند، دادگای فیدراڵی عێراق تەنها دەسەڵاتی ڕاڤەكردنی دەستوری هەیە، نەك بڕیاردان لەسەر دەستوریی بوون یان دەستوریی نەبوونی ڕیفراندۆمی هەرێمی كوردستان بۆ سەربەخۆیی.

ئێمینكی ئەوەشی خستەڕوو، چەندین تێبینییان لەسەر ئەو دادگایەو كارەكانی هەیەو نیگەرانن لە هەموو بێدەنگییەكانی ئەو دادگایە بەرامبەر بە جێبەجێنەكردنی مافەكانی گەلی كورد لە دەستووری عێراقدا، وتی"بڕیاری دادگای فیدراڵی لەبارەی هەڵوەشاندنەوەی ڕیفراندۆمی هەرێمی كوردستان سیاسییەو هیچ بنەمایەكی دەستووری نییەو دوورە لە ڕوح‌و هەموو ماددەكانی دەستوور. پەرلەمانی كوردستان ئەم بڕیارەی دادگای فیدراڵی عێراق ڕەتدەكاتەوە."

هاوكات مەسعود بارزانی، سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان ڕەتیدەكاتەوە ئەنجامی ڕیفراندۆم بە هیچ بڕیارێك هەڵبوەشێتەوە‌و تەئكید دەكاتەوە هیچ بنەمایەكی یاسایی‌و دەستووری نییە بۆئەوكارە.

هەرێمی كوردستان یەك مانگ دوای ڕیفراندۆم پێشنیاری سڕكردنی ئەنجامەكەی خستەڕوو، بەڵام بەغدا بەدەمیەوە نەهات‌و سوربوو لەسەر هەڵوەشاندنەوەی، هاوكات لە یەكەم چاوپێكەوتنی دوای ڕیفراندۆم(7ی ئەم مانگە) مەسعود بارزانی دەبارەی هەڵوەشاندنەوەی ئەنجامی ڕیفراندۆم ڕایگەیاند"كێ دەتوانێت سێ ملیۆن دەنگ هەڵبوەشێنێتەوە؟ لەڕاستیدا زۆر بێمانایە ئەم سووربوونە(لەسەر هەڵوەشاندنەوەی ڕیفراندۆم). هیچ ڕێگایەك نییە بتوانێت ئەنجامی ڕیفراندۆم هەڵبوەشێنێتەوە."

بڕیاری دادگای فیدڕاڵی بە نادەستوریی بوونی ڕیفراندۆم بەواتای چی دێت؟ د.لەتیف مستەفا، پسپۆڕی یاسای دەستوریی‌و ئەندامی لیژنەی یاسایی لە خولی پێشووی پەرلەمانی عێراق، لە وەڵامی ئەو پرسیارەدا دەڵێت "بڕیاری دادگاكە، مادەم ئێمە بەشێكین لە عێراق مولزەمە بۆ هەموو دەسەڵاتەكان لە عێراقدا."

ئەو پسپۆڕەی یاسای دەستوری بۆ پەرەگراف تەئكیدی لەوەكردەوە بڕیارێكی لەوجۆرە بە مانای هەڵوەشانەوەی ڕیفراندۆم نایەت، وتی"بەمانای هەڵوەشانەوە تەنها خەڵكی كوردستان دەتوانێت بیكات."

لەتیف مستەفا باسلەوەشدەكات، ئەگە‌ر دەسەڵاتی هەرێم پابەندبوون ڕابگەیەنێت بەو بڕیارەوە، لە داهاتوودا دەسەڵاتدارێكی دیكە لە هەرێم حوكم بگرێتەدەست دەتوانێت كاربە ئەنجامی ڕیفراندۆمەكە بكات لە ناوخۆدا، بەڵام بۆلایەنی دەرەكی پرسێكی سیاسییە‌و ئەوكات لایەنە سیاسییەكەو هێز، ڕۆڵ دەبینن.

بە بڕوای ئەو پسپۆڕەی یاسای دەستوری، هەرچەندە ڕیفراندۆمەكەی كوردستان لەڕووی یاساییەوە "ئیشكالیەتی لەسەرە‌و لە ناوچەی جێناكۆك كراوەو كەس دانیپێدانەناوە" بەڵام دەشڵێت"ڕاپرسی پێچەوانەی دەستور نییە، بڕیاری جیابوونەوە پێچەوانەی دەستوورە، ڕاپرسی كارێكی نادەستوریی نییە، ئەگەر پڕۆفیشناڵانە بكرێت، بەڵام ڕەنگە دادگاكەش فشاری سیاسی لەسەر بێت."