پەرەگراف
سەرۆكی پەرلەمانی كوردستان وازهێنانی لە سەرۆكایەتی‌و ئەندامێتی پەرلەمان ڕاگەیاندو هۆشداریی دەدات كە هەرچی زووە حكومەت شكست‌و وازهێنانی خۆی ڕابگەیەنێت‌و دەڵێت، هەر چركە ساتێك دواكەوتنی هەڵوەشانەوەی حكومەتی هەرێم دەكرێ ببێتەهۆكاری ئەوەی كە ئەوەی لەدەستیشدا ماوە لە دەست بچێت.
د.یوسف محەمەد سەرۆكی پەرلەمانی كوردستان لە كۆنگرەیەكی ڕۆژنامەوانیدا لە گردی زەرگەتە مەكۆی سەرەكی بزوتنەوەی گۆڕان وتاری دەستلەكاركێشانەوەی خوێندەوە كە تێیدا هاتووە"ئەمڕۆ دەسەڵاتی سیاسیی كوردستان بە ئاراستەی دژایەتیی خەڵكدا دەڕوات. ئەم ئاراستەیە دەبێت رێگری لێبكرێت نەك پشتیوانی."
یوسف محەمەد كە لە 12ی ئۆكتۆبەری 2015وە بەهۆی ڕێگریی پارتی نەیتوانیوە بچێتەوەسەر كارەكەی لە هەولێر، لە وتارەكەیدا قۆناغی سەرۆكایەتی خۆی دابەشدەكات بۆ پێش ئەو ڕێكەوتەو دوای ئەو ڕێكەوتە، دەڵێت"دەتوانین هەروەها بە قۆناغی پێش كودەتا و پاش كودەتا ناویبنێین. كودەتا بە مانای بەكارهێنانی هێزە بۆ گەیشتن بە ئامانجی سیاسیی ناشەرعی، ئەمڕۆ هەمان بەكارهێنانی هێز دەبینین بۆ هەمان ئامانجی ناشەرعی. بەداخەوە وەها دەردەكەوێت دەسەڵاتدارانی ئەمڕۆی كوردستان بەهیچ شێویەك سڵناكەنەوە لە پەنابردن بۆ چەك و تۆقاندن و توندوتیژی بۆ مانەوەی خۆیان."
سەرۆكی پەرلەمان شانازی دەكات كە پەرلەمانیان كردووەتە چەقی بڕیاری سیاسی لە هەرێمی كوردستان، "بەڵام كە پەكیشخرا ئەو كاتە ئەم پەكخستنەمان كردە پرسێكی هەرێمی و ناوچەیی و نێودەوڵەتی."
یوسف محەمەد تەئكید دەكاتەوە دوای دەستلەكاركێشانەوەی لە خەباتی مەدەنی‌و پەرلەمانیی بەردەوام دەبێت لە پێناوی ئەوەی دەسەڵات لە خەڵكەوە بێت و بۆ خەڵك بێت.
دەستلەكاركێشانەوەی سەرۆكی پەرلەمان كە لە پشكی بزوتنەوەی گۆڕان بوو، لە كاتێكدایە ئەو بزوتنەوەیە 20ی ئەم مانگە لەگەڵ كۆمەڵی ئیسلامی بڕیاری كشانەوەیاندا لە حكومەتی هەرێمی كوردستان، گۆڕان دەستی لە پۆستی سەرۆكی پەرلەمانیش هەڵگرت‌و ڕێككەوتنە سیاسییەكەی لەگەڵ یەكێتی هەڵپەسارد.
یوسف محەمەد لە كۆنگرە ڕۆژنامەوانییەكەیدا دوای خوێندنەوەی وتاری دەستلەكاركێشانەوە، لە وەڵامی ڕۆژنامەنوساندا سامانی خۆی ئاشكراكردو ئەوەی خستەڕوو، خۆی‌و خێزانەكەی خاوەنی یەك مەتر زەویی نین لە هیچ شوێنێك‌و تەنها ئۆتۆمبێلێكی جۆری كامری هەیە.
دەقی وتاری دەستلەكار كێشانەوەی سەرۆكی پەرلەمان
د. یوسف محەمەد صادق
26-12-2017
هاونیشتیمانیانی ئازیز
لای هەموتان ئاشكرایە كە ئێستا كوردستان لە دۆخێكی ئێجگار سەختدایە. خەڵكی ژیانێكی سەخت و پڕ لە ناخۆشی دەژین.. ئەركی دەسەڵاتی سیاسیە كە ژیانێكی باش دابینبكات، نەك خۆی ببێتە سەرچاوەی سەختكردنی ژیانی خەڵك. تەنانەت ئەمڕۆ دەسەڵاتی سیاسیی كوردستان بە ئاراستەی دژایەتیی خەڵكدا دەڕوات. ئەم ئاراستەیە دەبێت رێگری لێبكرێت نەك پشتیوانی.
ئامانجی ئێمە لەیەكەم ڕۆژی وەرگرتنی شەرەفی سەرۆكایەتیی پەرلەمانەوە هەتا ئەمڕۆ ئەوە بووە كە چۆن وابكەین دەسەڵات لە خەڵكەوە بێت و بۆ خەڵك بێت. ئەمڕۆ كەبڕیاری دەست لەكاركێشانەوەمان دەدەین لە پێناوی هەمان ئامانجدایەو پەیمانیش دەدەین كە لە داهاتووشدا لەسەر هەمان ئامانج و رێگا بەردەوام دەبین.
شاراوە نیە كە ماوەی ئەم خولەی پەرلەمان رێك دابەشبوو بەسەر دوو قۆناغدا، قۆناغێكیان دەكرێت بوترێت ئاسایی، بەڵام قۆناغی كۆتایی نائاسایی لەهەموو ڕویەكەوە. دەتوانین هەروەها بە قۆناغی پێش كودەتا و پاش كودەتا ناویبنێین. كودەتا بە مانای بەكارهێنانی هیزە بۆ گەیشتن بە ئامانجی سیاسیی ناشەرعی، ئەمڕۆ هەمان بەكارهێنانی هێز دەبینین بۆ هەمان ئامانجی ناشەرعی. بەداخەوە وەها دەردەكەوێت دەسەڵاتدارانی ئەمڕۆی كوردستان بەهیچ شێویەك سڵناكەنەوە لە پەنابردن بۆ چەك و تۆقاندن و توندوتیژی بۆ مانەوەی خۆیان.
هەر دەسەڵاتێكی سیاسی تەندروست لە دونیادا، دەبێت ملكەچ بێت لەئاست خواستەكانی خەڵكدا و مكوڕ بێت لەسەر خواستەكانی لە بەرامبەر نەیارەكانی گەلەكەی. بەڵام وادیارە دەسەڵاتی كوردی بە تەواوی بە پێچەوانەوەیە: ملكەچ بۆ ئەوانی ترو سەرسەخت و توندوتیژ بەرامبەر خەڵكی سیڤیلی كوردستان، ڕێك وەك پەندە كوردیەكە: (شێری ماڵەوە و ڕێویی دەرەوە).
كودەتا بەسەر پەرلەماندا سەرەتای دیاردەی گوێ پێنەدان و بێباكی بوو بۆ هەر بەهایەكی سەردەم و خواستی خەڵكی ویاسا و شەرعیەت. پاشان سەركێشیی ریفراندۆمیشی بەدوادا هات، كە درێژەپێدانی هەمان ڕەفتار و ئەخلاق و ئاگایی بوو. ئەمڕۆش، سوربوون لەسەر درێژەدان بە حكومڕانییەكی شكستخواردوی دژەخەڵك قۆناغی سێیەمی ئەم رەفتارە سیاسییەیە.
خەڵك، كوردستانیان خۆشدەوێت، لەپێناویدا دەمرن، برسێتی و ئازار دەچێژن، دان بەخۆیاندا دەگرن. بەڵام دەسەڵاتداران ئەوە بەخەڵكی كوردستان ڕەوانابینن كە بەشێك بن لەخاوەندارێتیی كوردستان. ئەمە تەنها لەرێگای سیستەمێكی سیاسیەوە دێتەدی كە دابەشكردنێكی دادپەروەرانە بۆ دەرفەت و سامان و كارو پلەو پایە دێنێتە ئاراوە. ئەمڕۆ لە بری دابەشكردنێكی دادپەروەرانە ئێمە قۆرخكاریی سیاسی وئابوری و خاك وسامان و هەموو بوارەكانمان هەیە.
بەڕێزان،
هەرێمی كوردستان پێكهاتوە لە هێز و پارتی سیاسی و دیدی جیاواز، هەموو ئەم دید و پێكهاتە سیاسییە جیاوازانەش بەشێكی سروشتی و گرنگن لە پێكهاتەی كۆمەڵگەی كوردستانی. تەنها چوارچێوەیەكیش كە بتوانرێ لە ناویدا ئەم جیاوازیانە بپارێزرێت پەرلەمانە، كە تیایدا ئەم جیاوازیانە ببن بە سەرچاوەی هێز بۆ كۆمەڵگەی كوردستان.
بە درێژایی ئەو كاتەی كە تیایدا ئێمە ئەركی سەرۆكایەتی پەرلەمانمان كەوتبووە سەرشان، كڕۆكی ئامانجی ئێمە سیستمی پەرلەمانیی تەندروست و پەرلەمانێكی چالاك بوو وە هەر چیێكیشمان پێكرابێ بەبێ درێغی ئەنجامماندا لە پێناو گەیشتن بەم ئامانجە. بە پێچەوانەشەوە، پەرلەمانێكی لاواز و پاشكۆ و ناكاریگەر، دیاردەیەكی ترسناكە بۆ ژیانی سیاسیی ئێمە و نوێنەرایەتی كردنی خەڵك و پێگەی خەڵك لەناو كایەی سیاسیدا. هەر لەبەر ئەوەش پەرلەمانێكی پاشكۆ و بێ كاریگەری هیچ كاتێك بژاردەی ئێمە نەبووە و، وەكو كاری پەرلەمانیش بۆ ئێمە قەبوڵكراو نەبووە.
باوەڕ و پەیامی نەگۆڕی ئێمە بەردەوام ئەوە بووە كە پەرلەمان ئەو سیستم و جێگایەیە كە هەمووان بە هەموو جیاوازیەكانیانەوە دەتوانن تیایدا ئامادەبن و لەگەڵ یەكتردا لە پێناو گەیشتن بە بەرژەوەندیی هاوبەش گفتوگۆ بكەن، گوێ لە یەكتر بگرن و رێز لە بۆچوونی یەكتری بگرن. بۆیە بۆ كۆمەڵگەیەكی وەك كۆمەڵگەی ئێمە، كە هێشتا لە سەرەتاكانی بونیادنانی سیستمدایە، پەرلەمان گرنگترین دەزگایە.
هەر لەسەر ئەم باوەڕەش، پەرلەمان بەدیلی حوكمی شەخسە، بەدیلی حوكمی دەستەبژێرێكی بەرتەسكە وە هەروەها پەرلەمان مۆدێلی حوكمی یاسا و سەروەریی یاسایە.
كوردستانیانی ئازیز،
ئێمە لە دوو ساڵی یەكەمی خولی چوارەم، بەم دیدەوە كارمان كرد. بە هاوكاریی پەرلەمانتاران هەوڵماندا پەرلەمان بگەڕێنینەوە شوێن و رێچكە ڕاستەقینەكەی خۆی، كە پێگەی نوێنەرایەتی كردنی خەڵك و، بەرگری كردنە لە ماف و بەرژەوەندیەكانیان لە بەرامبەر دەسەڵاتی ئەمری واقیع لە كوردستان. پێكەوە لە دەستەی سەرۆكایەتی بەتایبەت لەگەڵ بەڕێز فەخرەدین قادر سكرتێری پێشوی پەرلەمان و هاوئاهەنگ لەگەڵ بەشێكی زۆری فراكسیۆن و پەرلەمانتاران، كارمان كرد بۆ سەروەریی یاسا و وەستانەوە دژ بە گەندەڵی و، راشكاوانەش خستنە ژێر پرسیاری دەسەڵاتی جێبەجێكار لە كوردستان. لەو ماوەیەدا سەرەڕای كەمیی ئەو یاسایانەی دەرچوێندراون، بەڵام ئەمانە یاساگەلێكی چۆنایەتی و گرنگ بوون. هەوڵماندا لە ویژدانی نەتەوەیی گەلەكەمان و ئازارو كێشە و خۆشیەكانی نزیك بین. شەنگال و كۆبانێ گەواهی ئەم ڕاستیەن. دەرگای پەرلەمانمان كردەوە بە ڕوی كوردانی هەر چوار پارچە و ڕەوەندی كوردستانی و ئەو هێزە سیاسیانەی نوێنەرایەتییان دەكەن. لەو ماوەیەدا پەرلەمان دەستیبرد بۆ كۆمەڵێك مەسەلەی گرنگ و هەستیار كە پیشتر دەستبردن بۆیان ئەستەم بوو، بەڵكو تەنانەت مومكینیش نەبوو. نەچوینە ژێر باری هیچ فشار و ئیرادەیەكی نایاسایی بۆ بەلاڕێدابردنی كاری پەرلەمانی. هەر بۆیەش پەرلەمان پەكخرا. لەم بارەیەوە قسە زۆرە بۆ كردن، كە دەكرێ لە دەرفەتی تردا بكرێن.
بەڕێزان،
پاش كودەتاش بەسەر پەرلەماندا لە 12ی ئۆكتۆبەری 2015، هەوڵی سەرەكیمان دیسان بۆ ئەوەبوو كە چۆن پەرلەمان، وەك دەزگایەك و وەك قەزیەیەكی هەرە گرنگ لە سیستمی دیموكراتیدا، پەراوێزنەخرێت و بێ بەهاو بێ نرخ نەكرێت. لەم پێناوەشدا بەردەوام بووین لە كاری پەیوەندی دروستكردن، لە كاری دیپلۆماسی و لە خەباتی دروستكردنی دۆست و تۆڕی بەرفراوان لە پێناو ناساندنی پرسی پەرلەمان و پرسی سیستمی دیمۆكراتی راستەقینە.
لە دوو ساڵی ڕابردودا بەبێ حەسانەوە خەمی پەرلەمان و خەمەكانی تری گەلەكەمان وەك جێنۆسایدی خوشك و برایانی ئێزیدیمان لە گەڵ خۆماندا هەڵگرت بۆ زۆر شوێنی دونیا، بە تایبەتی وڵاتانی ئەوروپای رۆژئاوا. زۆر خەڵكی دیموكراتخواز و مافدۆست لە دونیادا هاوڕا و هاوخەممان بوون لە مەسەلەی پەكخستنی پەرلەمانی كوردستان. بێگومان گەیاندنی ئەم خەم و پەیامەش بە جیهانی دەرەوە، لە سۆنگەی بڕوای قوڵمانەوە بوو كە پەرلەمان ڕۆڵێكی گرنگی هەیە لە بەرەوپێشبردنی دۆخی سیاسیی كۆمەڵگەی كوردی و جێگیركردنی سیستمی دامەزراو لەسەر بنەمای رەوایەتیی دیمۆكراسی. لێرەدا بە پێویستی دەزانم كە زۆر سوپاسی ڕەوەندی كوردستانی لە ئەوروپا بكەم كە زۆر هاوكارمان بون لەم هەڵمەتە دیبلۆماسیە چڕەدا.
ئێمە شانازی دەكەین كە پەرلەمانمان كردە چەقی بڕیاری سیاسی لە هەرێمی كوردستان، بەڵام كە پەكیشخرا ئەو كاتە ئەم پەكخستنەمان كردە پرسێكی هەرێمی و ناوچەیی و نێودەوڵەتی. بە تایبەتی شانازی بەوەشەوە دەكەین كە هەموو هەوڵێكمان دا تا پەرلەمان بكەینە دەزگایەك كە لە ئاستی نێودەوڵەتیدا بوون و ئامادەیی هەبێت، بەشێكیش لەم هەوڵە لە دیپلۆماسیی پەرلەمانی و دیپلۆماسیی خەڵك دا خۆی دەبینییەوە. دەنگدانەوەی داخستنی پەرلەمانیش لە ئاستی نێودەوڵەتیدا، بەڵگەی راستی كاركردنی ئێمە بووە.
ئەوە شاردراوە نیە كە پەرلەمان و سیستمی سیاسی لە هەندێك لە وڵاتانی جیهان بە قەیراندا گوزەریان كردووە، زۆر جار لە لایەن ئەوانەی كە لە دەسەڵات و نوێنەرایەتی و دەنگی خەڵك دەترسن رێگرییان لێكراوە، بەڵام سەرئەنجام، سەرباری قەیران و كێشە، سەركەوتن هەر بۆ ئیرادەی خەڵك بوە. ئێمە ئەمرۆ كە بڕیاری دەست لە كاركێشانەوەمان دەدەین، بەڵێن دەدەین لەگەڵ هاوڕێكانمان بە بەردەوامیدان بە خەباتی پەرلەمانی لە رێگای بوون بە ئوپۆزسیون. هەر وەك چۆن پێشتریش بڕوامان وابوو كە ئۆپۆزسیون بڕبڕەی پشتی هەموو پەرلەمانێكی شەرعیی سەركەوتوو و سیستمی دیمۆكراتیی راستەقینەیە، ئێستاش ئەم باوەڕەمان نەگۆڕە.
پەرلەمان ئەمڕۆ بە قۆناغێكی زۆر مەترسیداردا دەڕوات، چونكە پەرلەمان گەڕێنراوەتەوە بۆ ڕۆژگارێك كە هیچ پێگە و ڕۆڵ و كاریگەرییەكی نەبوو و پاشكۆی تاقم و كەس و دەستەبژێر بوو. بەكارخستەوەی پەرلەمان بەم جۆرە، نیشانەیەكی زەقی خواستە بۆ دەستەمۆكردنی پەرلەمان، بۆ كردنی پەرلەمان بە دەزگایەك كە وەك دەزگاكانی سیستەمی دیكتاتۆری كار و چالاكییەكانی بەڕێوە ببات!
لە ڕاستیدا كاراكردنەوەی پەرلەمان بەو شێوەیەی كە كرا، بوەهۆی ئەوەی ئەم دامەزراوەیە بەكارببرێت بۆ تێپەڕاندنی خواستی تاكەكەسی‌و حیزبیی ریفراندۆم، رێفراندۆمێك كە بە هەرەسێكی بێوێنە تەواو بوو. لەگەڵ ئەوەش كە لە دوا ساتەكان، بەر لە ئەنجامدانی ریفراندۆم، دەرفەتێكی زێڕین و مێژوویی درا بە كورد لە رێگای ڕەشنوسی نامەكەی وەزیری دەرەوەی وڵاتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا، كە بە بڕوای ئێمە دەكرێ بڵێین ئەم نامەیە بەڵگەنامەی سەدە بوو، بەڵام دیسان ئەم دەرفەتە مێژووییەیەش لەدەست درا.
ئێستا دوای هەرەس و كاریسەی 16ی ئۆكتۆبەر و لەدەستدانی، نێوەی خاكی كوردستان و قوڵبوونەوەی قەیران و كێشە ئابووری و سیاسییەكانی هەرێم، هیچ بژاردەیەك لەبەردەم حكومەتی شكستخواردووی هەرێمدا نەماوە جگە لە هەر چی زووترە راگەیاندنی شكستی خۆی و وازهێنان. وەك ئاشكراشە ئەمە ئەمڕۆ بووە بە داخوازیی بەرفراوانی كۆمەڵانی خەڵكی كوردستان. ئەم پەیامەی خەڵك بە روونی لە رۆژانی دواییدا گەیشت لە رێگای خۆپیشاندانە جەماوەرییەكان لە شار و شارۆچكەكانی كوردستان. ئێمەش لە لای خۆمانەوە وەك سەرۆكی پەرلەمان بە ئەركی خۆمان زانی كە پشتگیری لەم خۆپیشاندانانە و داوا ڕەواكانیان بكەین، وەك مافێكی رەوای خەڵكی كوردستان. هەر لێرەشەوە جارێكی تر سەرەخۆشیی خۆم بۆ كەسوكاری قوربانیانی خۆپیشاندانەكان دەردەبڕم و، بە پێویستی دەزانین سەرجەم دەستگیركراوانیش ئازاد بكرێن.
ئێستا دوای ئەم هەموو داڕمان و قەیرانە قوڵ و فراوانانە، بە ئەركی خۆمی دەزانم كە بڵێم هەرێمی كوردستان هەڕەشە و مەترسییەكانی جێنەهێشتوون، بەڵكو بەردەوامیدان بەم دەسەڵاتە شكستخواردووە مەترسیی گەورەتریشمان دێنێتەپێش. كەواتە هەر چركە ساتێك دواكەوتنی هەڵوەشانەوەی حكومەتی هەرێم دەكرێ ببێتە هۆی ئەوەی كە ئەوەی لەدەستیشدا ماوە لەدەست بچێت. رێگری لەم هەڵدێرە هەر ئێستا و بێ دواكەوتن بەرپرسیاریی هەموو هێزە دڵسۆز و هاونیشتمانییە خەمخۆرەكانی هەرێمەكەمانە بە دروست كردنی بەرەیەكی بەرفراوانی ڕزگاریی نیشتیمانی. ئەمڕۆ كاتی هیممەتە، بەڵام دەكرێ سبەینێ زۆر درەنگ بكەوین. بە سەربازگە كردنی شار و شارۆچكەكانی هەرێم و سەپاندنی حوكمی عورفیی حیزبی، نەك تەنها كارێكی نا دەستوری و نایاساییە، بەڵكو چارەسەری گرفتەكانیش ناكات و، هێندەی تر خەڵك توڕە و نائومێد دەكات.
بەڕێزان،
لەوپەڕی حەز و باوەڕمانەوە خوازیار بووین كە بگەڕێینەوە بۆ پەرلەمان و لەگەڵ پەرلەمانتاران بەردەوام بین لەسەر ئەو ڕێچكەیەی بەر لە نزیكەی چوار ساڵ دەستمان پێكرد. بەڵام ئەو دانیشتنانەی لە دوای 15-9-2017ەوە ئەنجام دران، دەرخەری ئەوەن كە بە مەرجی تەسلیم بون بە دەسەڵاتی ئەمری واقیع لە كوردستان و بە دەستەمۆیی، دەرگاكانی پەرلەمان كراونەتەوە. پەرلەمانێكی ئاواش دڵخوازی ئێمە نیە و باوەڕیشمان بە پەرلەمانێكی لەو جۆرە نییە.
بەڵام داوا لە پەرلەمانتارانی ئازیزی هاوڕێم دەكەم، بەبێ ڕەچاو كردنی ئەو ئیرادەیەی سەپێنراوە بەسەر پەرلەماندا، هەروەك ڕابردو بەردەوام بن لە پێداگرییان لەسەر نوێنەرایەتی كردنی بەرژەوەندیە گشتیەكان و تەسلیم نەبون بە ئیرادەی خاوەن بەرژەوەندیە تایبەتەكان. دواجار، داوای لێبوردن لەهەر كەموكورتی و كارێكی نەگونجاو دەكەم كە بەرامبەر بە ئێوەی بەڕێز بەبێ مەبەست ئەنجاممان دابێت.
هەر لێرەدا بە پێویستی دەزانم كە سوپاسی بێ پایانی خۆم ئاڕاستەی میدیای ئازا و ئازاد و، میدیاكاران بكەم، كە پشتیوان و ڕێنیشاندەر و هاوكارمان بون.
ئێستا ئیتر لە دوای ئەم ماوەیەی بەرپرسیارێتیم وەك سەرۆكی پەرلەمانی كوردستان، بە ویژدانێكی ئارام و ئاسودەوە، خۆم بەسەربەرز دەزانم، لەئاست خوای گەورە و هاوڵاتیانی كوردستان و دەنگدەران و بزوتنەوەكەم و بەتایبەتیش بەرامبەر بە ڕۆحی پاكی ڕەوانشاد نەوشیروان مستەفا كە متمانەی پێكردین، خیانەتم لە متمانە و دەنگەكانیان نەكرد و تا دوا ئاست شەڕی دادپەروەریی و سەروەریی یاسام كرد. دیاریشە ئەم خەون و خولیا و ئامانجەی ئێمە، لەمپەر بوو بۆ كاری زۆر كەس و لایەنی سیاسی كە كاریان دەكرد بۆ جێگیركردنی فەرمانڕەوایی تاكەكەس و دەستەبژێرێكی تایبەت.
لەبەر كۆی ئەو هۆكارانەی كە پێشتر ئاماژەم پێدا و، پاش ڕەزامەندیی جڤاتی نیشتیمانیی بزوتنەوەی گۆڕان، وازهێنانی خۆم لە سەرۆكایەتی و ئەندامێتیی پەرلەمانی كوردستان ڕادەگەیەنم.!
خوای گەورە كوردستان و گەلە سەربەرزەكەی بپارێزێت.