ئەردۆغان بە هێرشكردنەسەر عەفرین ئامانجێكی ستراتیژیی بۆ كورد بەدیدەهێنێت؟

پەرەگراف- سوركێو محەمەد

"ئێستا كاتی ڕزگاركردنی جەرابلوس‌و عەزازو باب‌و مارعە لە داگیركاریی توركی-داعشی" ئەمە وتەی پۆڵات جان، یەكێك لە فەرماندە باڵاكانی یەپەگەیە دوای چەند كاتژمێرێك لە هێرشی توركیا بۆسەر كانتۆنی عەفرین.

جێبەجێكردنی ئەو وتەیەی پۆڵات جان، هاوكێشەی هێرشی سەر عەفرین‌و ئەو ئامانجە پێچەوانە دەكاتەوە كە ڕەجەب تەیب ئەردۆغان كاری بۆدەكات‌و ئامانجێكی ستراتیژیی كورد بەدیدەهێنێت.

توركیا سێ ڕۆژە بە چڕیی بەردەوامە لە بۆردومانی ئاسمانی‌و لەشكركێشیی زەمینیی بۆسەر كانتۆنی عەفرین كە ئامانجی كۆنتڕۆڵكردنی ئەو كانتۆنەیە تاوەكو هێزەكانی سەربەخۆی تێدا جێگیربكات‌و بەوەش ئەو ناوچەیە بە یەكجاریی لە خاكی ڕۆژئاوای كوردستان داببڕێت، ئەردۆغان بە ئاشكرا ئەوەی خستوەتەڕوو، وڵاتەكەی تەنها چاوی لە عەفرین نییەو بەڵكو دواتر هێرشدەكاتەسەر مەنبەج‌و ناوچەكانی دیكەش.

عەفرین‌و مەنبەج كە ئەردۆغان چاوی تێبڕیون‌و دەیەوێت كۆنتڕۆڵیان بكات، تاكە دوو ناوچەی ژێردەستی كوردن كە دابڕاون لە ناوچەكانی دیكەی ڕۆژئاوای كوردستان‌و لە یەكتریش دابڕاون، جەرابلوس كە بەدەست هێزەكانی سەربە توركیاوەیە مەنبەج‌و كۆبانی لە یەكتر دادەبڕێت‌و عەزازو باب كە بەدەست هەمان هێزەوەن عەفرین لە مەنبەج دادەبڕن.

لە ناوچەكانی نزیك جەرابلوس‌و عەزازو باب، هێزەكانی سوریای دیموكرات(هەسەدە) بوونیان هەیە كە یەپەگە پێكهێنەری سەرەكییەتی، هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژی داعش بە سەرۆكایەتی ئەمەریكا پشتیوانیی هەسەدە دەكات، ئەگەر هەسەدە ئەو سێ ناوچەیە لە سوپای توركیاو هێزەكانی سەربەو وڵاتە پاكبكاتەوە، ئەوكات تەواوی خاكی ڕۆژئاوای كوردستان یەكدەگرێت‌و هیچ ناوچەیەك بە دابڕاویی نامێنێتەوە.

نوێنەری پەیەدە لە هەرێمی كوردستان‌و شرۆڤەكارێك كە بەوردی چاودێری دۆخی عەفرین‌و ڕۆژئاوای كوردستان دەكات، بە دووری نازانن هێزەكانی سوریای دیموكرات بە ڕابەرایەتی یەپەگە ئۆپەراسیۆنی ئەو سێ ناوچەیە دەستپێبكەن‌و تەواوی هاوكێشەكە لە بەرژەوەندیی خۆیان بگۆڕن.

سلێمان عەرەب، نوێنەری پارتی یەكێتی دیموكرات(پەیەدە) لە هەرێم، لەگەڵ تەئكید كردنەوە لەوەی لە ماوەی 3 ڕۆژی ئۆپەراسیۆنی توركیادا لە عەفرین ڕێگە نەدراوە سوپاو هێزەكانی سەربەو وڵاتە پێشڕەویی بكەن‌و تەنانەت یەك گوندیش داگیربكەن، باسیلەوەشكرد بەرخۆدانی ئێستای كورد دەكرێت ببێتە هەڵمەتێك لە دژی توركیا لە ناوچەكانی عەزازو جەرابلوس‌و باب، بۆ پەرەگراف وتی"هێزی ئێمە بەهێزن لەو ناوچانەو گەل لەپشتی ئێمەیە، مافی ڕەوای ئێمەیە خاكی خۆمان لە داگیركاریی توركیا ڕزگاربكەین."

نوێنەرەكەی پەیەدە(یەپەگە باڵی سەربازییەتی) هەرچەندە ئاگادارنییە لە ڕووی پلانی سەربازییەوە یەپەگە چۆن كار لەسەر ئەو پرسە دەكات، بەڵام وتی"لەباری سیاسییەوە لەو باوەڕەدام یەپەگە دەتوانێت ئەوكارە بكات‌و هاوكێشەكە بگۆڕێت."

جەرابلوس‌و باب‌و عەزاز، دەكەونە چوارچێوەی كانتۆنی شەهبا‌و خاكی ڕۆژئاوای كوردستانن، وەك سلێمان عەرەب باسیدەكات یەكێك لە ئامانجەكانی توركیا لە هێرشكردنەسەر عەفرین تێكدانی جوگرافیای كوردستانە، بە پێچەوانەوە بۆ كوردیش یەكخستنی خاكی ڕۆژئاوا ستراتیژییە.

"هێرشەكانی ئەردۆغان ئەو دەرفەتەی كردووەتەوە‌و یەكگرتنی خاكی ڕۆژئاوای كوردستان‌و ڕزگاركردنی ئەو ناوچانە بۆ ئێمە ستراتیژییە. گەل لەو ناوچانە بانگەوازیی بۆ یەپەگەو یەپەژە دەكەن كە ڕزگاریان بكات‌و توركیا داگیری كردووە"سلێمان عەرەب وای وت.

لە نەخشەكەدا كۆبانی، مەنبەج‌و عەفرین هێڵی سەوزیان بە ژێردا هاتووەو بەدەست یەپەگەوەن، جەرابلوس‌و باب‌و عەزاز هێڵی سوریان بە ژێردا هاتووەو بەدەست توركیاوەن.

"هێرشی توركیا لە خزمەتی یەپەگەو دۆزی كوردە"

ئێستا تەنها ڕێڕەوێك كە كوردانی ڕۆژئاوا بتوانن لێیەوە بچنە عەفرین بۆهەر مەبەستێك ڕێگای حەلەبە كە بەدەست حكومەتی سوریاوەیەو ڕێككەوتن لە نێوان كوردو سوریا هەیە بۆ هاتووچۆكردن‌و ئاستەنگی دروست نەكردن، ڕێگای مەنبەج-حەلەب‌و حەلەب-عەفرین لە ژێركۆنتڕۆڵی حكومەتی سوریاو شەڕڤانانی كورددایە.

باكوری عەفرین توركیایە، شاری حەلەب دەكەوێتە باشورییەوە كە بەدەست حكومەتی سوریاوەیە، لە ڕۆژهەڵاتییەوە ناوچەكانی عەزازو باب هەن كە لەژێر كۆنتڕۆڵی هێزەكانی سەر بە توركیان، لە ڕۆژئاوای عەفرین شاری ئیدلب هەیە كە بەرەی نوسرە بەهێزترین گروپی ئەو شارەیەو چەندین گروپی دیكەش هەن كە تێیاندایە سەربە توركیان.

هەتا عەفرین لەژێر دەستی هێزی كوردیدا بێت ئەو خەونەی ئەردۆغان نایەتەدی‌ بۆ یەكخستنی ئەو ناوچانەی لە ژێر كۆنتڕۆڵی گروپە چەكدارەكانی سەربە توركیادان‌و ناوچەكان لە یەكتر دابڕاو دەبن.

هۆزان عەفرینی شرۆڤەكاری سیاسی كە بەوردیی چاودێریی دۆخی سوریاو ڕۆژئاوای كوردستان دەكات، پێیوایە ئەگەر توركیا بەردەوام بێت لە هێرشەكانی، هێزەكانی سوریای دیموكرات دەستدەكەن بە ڕزگاركردنی شاری باب، دەڵێت"كە باب ڕزگاربوو ئەوكات مەنبج‌و عەفرین دەبن بە یەك‌و ماوەی نێوانیان بە ڕێگای ڕاستەوخۆی ئۆتۆمبێل 30 خولەك دەبێت."

ئەو شرۆڤەكارە سیاسییە بۆ پەرەگراف باسیلەوەكرد، ڕزگاركردنی باب لە پێشترە تا جەرابلوس‌و عەزازو بە گرنگتریشی ناوبرد، بەو پێیەی جەرابلوس ناوچەیەكی دورترەو عەزازیش شوێنێكی بچووكەو هێندەی باب ستراتیژیی نییە.

هۆزان عەفرینی وتی"هێرشی توركیا لە خزمەتی یەپەگەو دۆزی كورد دەبێت لە كۆتاییدا، ڕاستە ئێمە شەهیدمان زۆردەبێت‌و ڕەنگە چەندین گوندیش بڕوخێن، بەڵام عەفرین سەركەوتوو دەبێت‌و هێزەكانی سوریای دیموكرات، كۆبانێ‌و مەنبەج بۆ عەفرین، لە هێزی توركی‌و چەتەكان پاكدەكەنەوەو ئەوكات عەفرین لەژێر دەستی ڕوسیا نامێنێ‌و دەكەوێتە ژێر دەستی هاوپەیمانان بەسەرۆكایەتی ئەمەریكا."

شەڕی عەفرین‌و ململانێی ئەمەریكاو ڕوسیا

لە عەفرین‌و دەوروبەری هێزی سەربازیی ئەمەریكا بوونی نییە، بنكەیەكی سەربازیی ڕوسیا هەبوو، بەڵام لەگەڵ هێرشەكانی توركیادا ڕوسیا سەربازەكانی لەو ناوچەیە كشاندەوەو ئەوەش وەك هەڵكردنی گڵۆپی سەوز بۆ ئەنقەرە خوێندنەوەی بۆكرا.

كورد لە ڕۆژئاوای كوردستان ڕووسیا بە "خیانەت" كردن تۆمەتبار دەكات، هێزەكانی سوریای دیموكراتیش بە فەرمی داوای ڕوونكردنەوە لە مۆسكۆ دەكەن.

سیپان حەمو، فەرماندەی گشتیی یەپەگە، ئەوەدەخاتەڕوو ڕوسیا ماوەی دوو ساڵە لە عەفرینەو وتویەتی لەگەڵ مافی سیاسی گەلی كورددایە لە ڕۆژئاوای كوردستان، حەمو وتی"ئێستا ڕوسیا بەسیاسەتەكانی‌و وەستانی لە پاڵ توركیادا لە خەندەقی دژی گەلی كوردا وەستاوە. ڕوسیا دەیوت چارەسەری پرسەكان بەبێ كورد نابێت، بەڵام ڕوسیا لە شەو و ڕۆژێكدا هەموو ڕێككەوتنەكانی نێوانمانی هەڵوەشاندەوەو خیانەتی لێكردین."

هاوكات هەر ئەمڕۆ كینۆ گەبریەل وتەبێژی هەسەدە داوای ڕوونكردنەوەی لە ڕوسیا كردو ڕایگەیاند"ئێمە لەگەڵ ڕووسیا ڕێككەوتبووین كە لەسەر بنەمای ئاشتییانە چاودێریی عەفرین بكات، بەڵام ئێستا پشتیوانی لە توركیا دەكات و ڕێگای بە فڕۆكە جەنگییەكانی توركیا داوە، كە هێرش بكەنە سەر هاووڵاتیانی عەفرین، ئەوەش بەو مانایە دێت كە ڕووسیا خیانەتی كردووە."

وەك هۆزان عەفرینی باسیدەكات، بەگوێرەی یاساكانی پاراستن‌و ڕێككەوتنەكان دەربارەی دۆخی سوریا، ڕۆژهەڵاتی ئاوی فورات ناوچەی ئەمەریكایەو ڕۆژئاواش هی ڕوسیایە(كانتۆنی عەفرین).

ئەو شرۆڤەكارە سیاسییە وتی"بەڵام ڕوسیا ئەركی خۆی جێبەجێ نەكردو خیانەتی كرد، بەگوێرەی ڕێككەوتنی ئەمەریكاو ڕوسیا دەبێت ناوچە كوردییەكان بپارێزرێن لە هەموو هێرشێكی دەرەكی، بەڵام ڕوسیا ئەوەی جێبەجێ نەكرد لەگەڵ ڕژێمی سوریاو توركیا ڕێككەوتووە عەفرین ڕادەستی توركیا بكرێ‌و ئیدلب بۆ سوریا."

هۆزان عەفرینی پێیوایە توركیا مەبەستی تێكدانی پڕۆژەی ئەمەریكایەو ڕوسیاش لە كورد نیگەرانە، چونكە زۆرینەی ڕۆژئاوای كوردستان لە ژێر دەسەڵاتی هاوپەیمانانە‌و ئەمەریكا چەك‌و تەقەمەنی‌و تانكی زۆری داوە بە كوردو پشتیوانیی كوردە، وتیشی"برێت مەكگۆرك چەند ڕۆژێكە لە ڕۆژئاوایەو گفتوگۆ دەكەن‌و پڕۆژە دادەنێن."

یەپەگە كە هێزی سەربازیی كوردە لە ڕۆژئاوا، بەهێزترین هێزی شەڕكەر بووە دژی داعش‌و توانیویەتی تەواوی خاكی ڕۆژئاوای كوردستان‌و هەندێك ناوچەی دیكەش لە تیرۆریستان پاكبكاتەوە، ئەوەش بە هاوكاریی ئەمەریكاو هاوپەیمانان‌و واشنتۆن بەردەوامە لە پڕچەككردن‌و ڕێكخستنی هێزەكانی یەپەگە.

پشتیوانیی ئەمەریكا لە چەند ساڵی شەڕی سوریا بۆ هێزە كوردییەكان شاراوە نەبووە، سەرباری ناڕەزایی بەردەوامی توركیا، بەڵام واشنتۆن سیاسەتی خۆی نەگۆڕی لەگەڵ شەڕڤانان.

بەهێزی‌و یەكگرتوویی شەڕڤانانی یەپەگەو خۆگونجاندنیان لەگەڵ پێكهاتەكانی دیكەی ڕۆژئاوای كوردستان‌و بەشداریی پێكردنیان لە خۆبەڕێوەبەریی ناوچەكان، لە خاڵە جەوهەرییەكانی هێزی كوردن كە ئەمەریكای بەلای خۆیدا ڕاكێشاوە.

بەرزبوونەوەی دووكەڵ لە ئەنجامی بۆردومانی فڕۆكە جەنگییەكانی توركیا لە عەفرین.

گرنگیی‌و پێگەی عەفرین

عەفرین شارێكی ڕۆژئاوای كوردستانەو لە ڕووی ئیدارییەوە سەر بە پارێزگای حەلەب-ی سوریایەو هاوسنورە لەگەڵ توركیا بە درێژایی 100 كیلۆمەتر.

عەفرین نزیكترین ناوچەی كوردستانە لە دەریای سپییەوە، توركیا ترسی ئەوەی هەیە كورد ڕاڕەوێك دروست بكات كە ڕۆژئاوای كوردستان بگەیەنێتە دەریای سپی، بەڵام بۆئەوەی كورد بگاتە دەریای سپی دەبێت ئیدلب لە دەستی بەرەی نوسرە ڕزگار بكات، ئەوەش یەكدەگرێتەوە لەگەڵ پلانی ڕوسیا كە هەفتەی ڕابردوو ڕایگەیاند، ئامانجی سەرەكییان لە سوریا لە 2018دا لەناوبردنی بەرەی نوسرە دەبێت كە ئێستا بە(دەستەی ڕزگاریی شام) ناسراوە.

بەپێی ڕێككەوتنی توركیا لەگەڵ ڕوسیاو ئێران لە ئاستانە، دەبێت شاری ئیدلب هاوشێوەی شارەكانی دیكەی سوریا وەكو حەلەب، حومس‌و حەماو دەوروبەری دیمەشق ڕادەستی حكومەتی سوریا بكرێن بەسەرپەرشتی ڕوسیا، بەڵام توركیا مەرجی ئەوەیە كە یەپەگەش عەفرین ڕادەست بكات.

عەفرین بە (بووكی كوردستان) ناودەبرێت، ناوچەیەكی شاخاویی‌و گەشتیارییە، داهاتی سەرەكی لە سەر زەیتون‌و میوەو سەوزە‌و گەنمە، لە 360 گوند پێكدێت‌و لە سەرەتای شۆڕشی سوریا لەلایەن شەڕڤانانی كوردەوە كۆنتڕۆڵكراوەو لەو كاتەوە سەرباری هەموو گەمارۆو هێرشی گروپە چەكدارەكان، كورد توانیویەتی بیپارێزێت‌و پێشكەوتن لە كەرتی جۆراوجۆر لە ناوچەكە بەدیهاتووە.