وەزیری دەرەوەی كانتۆنی جەزیرە بۆ پەرەگراف: ئەمەریكا لە مەنبەج ناكشێتەوەو توركیا ناتوانێت هێرشی بكاتەسەر

پەرەگراف- سوركێو محەمەد

وەزیری دەرەوەی كانتۆنی جەزیرە دەڵێت، ڕێككەوتنیان لەگەڵ ئەمەریكا هەیەو ئەو وڵاتە لە مەنبەج ناكشێتەوەو توركیا ناتوانێت هێرش بكاتەسەر ئەو ناوچانەی ئەمەریكایان تێدایە.

ئەوەش دوای ئەوەدێت دوێنێ توركیا بە فەرمی داوای لە ئەمەریكا كرد پشتبكاتە كوردو دەستبەجێ لە مەنبەج بكشێتەوە تاوەكو هێرشی بكاتەسەر.

د.عەبدولكەریم عومەر، وەزیری دەرەوەی كانتۆنی جەزیرە، لە چاوپێكەوتنێكی تایبەتدا لەگەڵ پەرەگراف كە سبەینێ بڵاودەكرێتەوە، هەرچەندە ڕەخنە لە بێدەنگیی ئەمەریكاو ئەوروپاو كۆمەڵگای نێودەوڵەتی دەگرێت لە بەرامبەر هێرشەكانی توركیا بۆسەر عەفرین، بەڵام ڕێككەوتنێكیان لەگەڵ ئەمەریكا ئاشكرا دەكات‌و دەڵێت، ئەمەریكا ناچێتەژێر فشارەكانی توركیا.

"ئەمەریكاو هاوپەیمانان دەڵێن ئەو ناوچانەی پێكەوە ڕزگارمان كردووە ئێمە دەیان پارێزین لە ناویاندا مەنبەج" د.عەبدولكەریم عومەر وا دەڵێت، پێشیوایە واشنتۆن ناچێتەژێر فشارو داواكارییەكانی ئەنقەرە دژی كورد.

لە وەڵامی ئەوەی ئایا توركیا هێرشدەكاتەسەر مەنبەج؟ وەزیری دەرەوەی كانتۆنی جەزیرە دەڵێت"نەخێر، توركیا هەندێك تۆپبارانی دەوروبەری دێرك‌و قامیشلۆو عامودێ‌و دەرباسیێ‌و كۆبانێ‌و مەنبەجیشی كرد، ئەوە ئیستفزازەو ناردنی پەیامە، مادەم ئەو ناوچانە لەژێر پاراستنی ئەمەریكا‌و هاوپەیمانانە، توركیا ناتوانێت دەستیان بۆ درێژبكات."

ئەمڕۆ هێرشی توركیا بۆسەر عەفرین پێینایە ڕۆژی نۆیەم، هەرچەندە سوپاو هێزە چەكدارەكانی ئەو وڵاتە لە ئاسمان‌و زەوییەوە بە چەكی پێشكەوتوو بەردەوامن لە بۆردومان‌و هێرشكردن‌و ژمارەیەكی زۆر خەڵكی مەدەنی كوژراون‌و برینداربوون‌و زیانی مادییان پێگەیشتووە، د.عەبدولكەریم عومەر تەئكید دەكاتەوە شەڕڤانان ڕێگەیان نەداوە توركیا"بستێك" پێشڕەویی بكات‌و هیچ ناوچەیەك كۆنتڕۆڵ بكات.

وەزیری دەرەوەی كانتۆنی جەزیرە لە چاوپێكەوتنەكەدا شەڕی عەفرین بە شەڕی بەهاو بوونی كورد لە چوارپارچەی كوردستان لە قەڵەم دەدات‌و ڕەخنە لە حكومەت‌و پەرلەمان‌و هێزە كوردستانییەكان دەگرێت كە هەڵوێستی جدییان نییە دژی توركیا.

وتەكانی وەزیری دەرەوەی كانتۆنی جەزیرە دوای ئەوەدێت، دوێنێ مەولود چاوشئۆغڵۆ وەزیری دەرەوەی توركیا، دەربارەی هاوكارییەكانی ئەمەریكا بۆ یەكینەكانی پاراستنی گەل(یەپەگە) ڕایگەیاند"ئیدی بێ گوتن چاوەڕوانی هەنگاوی زۆر بەرجەستە لە دەوڵەتێكی جددی دەكەین كە شیاوی بێت. پێویستە بیبینین كە چەك نادەن. پێویستە ئەمەریكا پەیوەندی لەگەڵ ڕێكخراوێكی تیرۆریستیدا تێكبچێت. پێویستە ئەوانیش بەتەواوی چەك دابنێن. پێویستە ئەو چەكانەی خۆیان پێیانداون وەربگرنەوە. پێویستە دەستبەجێ لە مەنبەج بكشێنەوە."

وەزیری دەرەوەی توركیا ئەوەشی خستەڕوو، لەگەڵ ئەمەریكا بەردەوامن لە پەیوەندیی‌و گفتوگۆو "گروپی كار"یان پێكهێناوە، نیگەرانیی وڵاتەكەشی پشاندا لە هەڵوێستی جیاوازی بەرپرسانی ئەمەریكا دەربارەی هاوكارییەكانیان بۆ یەپەگە.

پشتیوانیی ئەمەریكا لە چەند ساڵی شەڕی سوریا بۆ هێزە كوردییەكان شاراوە نەبووە، سەرباری ناڕەزایی بەردەوامی توركیا، بەڵام واشنتۆن سیاسەتی خۆی نەگۆڕی لەگەڵ شەڕڤانان‌و تائێستا كورد نزیكترین هێزی شەڕكەری دژی تیرۆرە لە ئەمەریكاوە لەسەر خاكی سوریا.

هەرچەندە كورد خاوەنی دەوڵەتی سەربەخۆ نییەو لە ڕووی سیاسی، ئابوری، دیبلۆماسی‌و سەربازیی هێندەی توركیا بەهێز نییە، بەڵام پشتكردنە كوردانی ڕۆژئاوا لەلایەن ئەمەریكاوە كارێكی هەروا ئاسان نییەو كەم نین ئەو دەنگانەی بە سووربوونەوە دەڵێن، ئێستا كاتی هەڵبژاردنی كوردو كێشانی هێڵێكی سوورە لەبەردەم سەركێشییەكانی توركیا كە پێدەچێت كۆتاییەكی تاڵی بۆ ئەردۆغان هەبێت.

ئیدارەی واشنتۆن لە ڕۆژانی سەرەتای هێرشی ئەردۆغان بۆسەر عەفرین، هەڵوێستێكی ڕوون‌و یەكلایی كەرەوەی پیشان نەدا، هەرچەندە پشتیوانیی كورد نەبووە دژی توركیا، بە پێچەوانەوە پشتیوانی توركیاش نەبووە، بەڵام لە چەند ڕۆژی ڕابردوودا تاڕادەیەك گۆڕانكاریی لە هەڵوێستی ئەمەریكا ڕوویدا لە بەرژەوەندیی كورد.

ئەوەش كاتێك وەزیری دەرەوەی ئەمەریكا ڕەخنەی لە هێرشەكانی توركیا گرت‌و دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمەریكا لە پەیوەندییەكی تەلەفۆنیدا لەگەڵ ئەردۆغان داوای لە توركیا كرد زۆر ئاگادار بێت‌و كارێك نەكات كە ببێتە هۆی دروستبوونی ناكۆكیی‌و شەڕ لەنێوان هێزەكانی توركیاو ئەمەریكا كە لە مەنبەج بوونیان هەیە.

لە عەفرین‌و دەوروبەری كە نۆ ڕۆژە هێرشی چڕی توركیای لەسەرە، هێزی سەربازیی ئەمەریكا بوونی نییە، بنكەیەكی سەربازیی ڕوسیا هەبوو، بەڵام لەگەڵ هێرشەكانی توركیادا ڕوسیا سەربازەكانی لەو ناوچەیە كشاندەوەو ئەوەش وەك هەڵكردنی گڵۆپی سەوز بۆ ئەنقەرە خوێندنەوەی بۆكراو كورد ڕووسیای بە "خیانەت" كردن تۆمەتبار كرد.

بەگوێرەی یاساكانی پاراستن‌و ڕێككەوتنەكان دەربارەی دۆخی سوریا، ڕۆژهەڵاتی ئاوی فورات ناوچەی ئەمەریكایەو ڕۆژئاواش هی ڕوسیایە‌و كانتۆنی عەفرین دەكەوێتە ڕۆژئاواو دەبوو ڕوسیا بیپارێزێت لە هەر هێرشێكی ئاسمانیی، بەڵام ئەوەی نەكردو ڕێگەیدا توركیا بۆردومانی چڕی بكات.

ڕوسیا هێزەكانی لەعەفرین كشاندەوە، بەڵام هێشتا كۆنتڕۆڵی ئاسمانی ئەو شارەی كردووەو لەهەر كاتێكدا بێت دەتوانێت دەستێوەردان بكات. مەنبەج لە ژێر كۆنتڕۆڵی هێزی كورددایەو ئەردۆغان چەندجارێك هەڕەشەی ئەوەی كردووە هێرشی دەكاتەسەر، حكومەتی سوریاش هەڕەشەی وەڵامدانەوەی سەربازیی كردووە لە ئەگەری هێرشی توركیا بۆ مەنبەج.

عەفرین‌و مەنبەج تاكە دوو ناوچەی ژێردەستی كوردن كە دابڕاون لە ناوچەكانی دیكەی ڕۆژئاوای كوردستان‌و لە یەكتریش دابڕاون، جەرابلوس كە بەدەست هێزەكانی سەربە توركیاوەیە مەنبەج‌و كۆبانی لە یەكتر دادەبڕێت‌و عەزازو باب كە بەدەست هەمان هێزەوەن عەفرین لە مەنبەج دادەبڕن.

ڕزگاركردنی ئەو ناوچانەی عەفرین‌و مەنبەج-یان دابڕیوە لە خاكی ڕۆژئاوای كوردستان بۆ كورد ستراتیژییەو بەمافی خۆی دەزانێت لەو ناوچانەوە بەرەی شەڕ بكاتەوە بە مەبەستی كۆنتڕۆڵكردنیان.

گرنگیی‌و پێگەی عەفرین

عەفرین شارێكی ڕۆژئاوای كوردستانەو لە ڕووی ئیدارییەوە سەر بە پارێزگای حەلەب-ی سوریایەو هاوسنورە لەگەڵ توركیا بە درێژایی 100 كیلۆمەتر.

عەفرین نزیكترین ناوچەی كوردستانە لە دەریای سپییەوە، توركیا ترسی ئەوەی هەیە كورد ڕاڕەوێك دروست بكات كە ڕۆژئاوای كوردستان بگەیەنێتە دەریای سپی، بەڵام بۆئەوەی كورد بگاتە دەریای سپی دەبێت ئیدلب لە دەستی بەرەی نوسرە ڕزگار بكات، ئەوەش یەكدەگرێتەوە لەگەڵ پلانی ڕوسیا كە هەفتەی ڕابردوو ڕایگەیاند، ئامانجی سەرەكییان لە سوریا لە 2018دا لەناوبردنی بەرەی نوسرە دەبێت كە ئێستا بە(دەستەی ڕزگاریی شام) ناسراوە.

بەپێی ڕێككەوتنی توركیا لەگەڵ ڕوسیاو ئێران لە ئاستانە، دەبێت شاری ئیدلب هاوشێوەی شارەكانی دیكەی سوریا وەكو حەلەب، حومس‌و حەماو دەوروبەری دیمەشق ڕادەستی حكومەتی سوریا بكرێن بەسەرپەرشتی ڕوسیا، بەڵام توركیا مەرجی ئەوەیە كە یەپەگەش عەفرین ڕادەست بكات.

عەفرین بە (بووكی كوردستان) ناودەبرێت، ناوچەیەكی شاخاویی‌و گەشتیارییە، داهاتی سەرەكی لە سەر زەیتون‌و میوەو سەوزە‌و گەنمە، لە 360 گوند پێكدێت‌و لە سەرەتای شۆڕشی سوریا لەلایەن شەڕڤانانی كوردەوە كۆنتڕۆڵكراوەو لەو كاتەوە سەرباری هەموو گەمارۆو هێرشی گروپە چەكدارەكان، كورد توانیویەتی بیپارێزێت‌و پێشكەوتن لە كەرتی جۆراوجۆر لە ناوچەكە بەدیهاتووە.

باكوری عەفرین توركیایە، شاری حەلەب دەكەوێتە باشورییەوە كە بەدەست حكومەتی سوریاوەیە، لە ڕۆژهەڵاتییەوە ناوچەكانی عەزازو باب هەن كە لەژێر كۆنتڕۆڵی هێزەكانی سەر بە توركیان، لە ڕۆژئاوای عەفرین شاری ئیدلب هەیە كە بەرەی نوسرە بەهێزترین گروپی ئەو شارەیەو چەندین گروپی دیكەش هەن كە تێیاندایە سەربە توركیان.

ئێستا تەنها ڕێڕەوێك كە كوردانی ڕۆژئاوا بتوانن لێیەوە بچنە عەفرین بۆهەر مەبەستێك ڕێگای حەلەبە كە بەدەست حكومەتی سوریاوەیەو ڕێككەوتن لە نێوان كوردو سوریا هەیە بۆ هاتووچۆكردن‌و ئاستەنگی دروست نەكردن، ڕێگای مەنبەج-حەلەب‌و حەلەب-عەفرین لە ژێركۆنتڕۆڵی حكومەتی سوریاو شەڕڤانانی كورددایە.

هەتا عەفرین لەژێر دەستی هێزی كوردیدا بێت ئەو خەونەی ئەردۆغان نایەتەدی‌ بۆ یەكخستنی ئەو ناوچانەی لە ژێر كۆنتڕۆڵی گروپە چەكدارەكانی سەربە توركیادان‌و ناوچەكان لە یەكتر دابڕاو دەبن.