ڕۆژی لە سێدارەدان‌و چیرۆكی دەستگیرانداریی قازی محەمەد لەزاری خوشكەزایەكییەوە

پەرەگراف

خوشكەزایەكی ئەو بەرەبەیانە دەگێڕێتەوە كە قازی محەمەدی تێدا لە سێدارە درا، هاوكات باسلە ژیانی كۆمەڵایەتیی پێشەوا‌و چیرۆكی دەستگیراندارییەكەی دەكات، نامەیەكی تایبەتیش دەخاتەڕوو كە قازی محەمەد بە زمانی كوردی‌و دەستی خۆی، بۆئەوی نوسیوە.

ڕابیعا خانمی ناهید، خوشكەزای قازی محەمەد، لە چاوپێكەوتنێكدا باسلە كەسایەتیی قازی محەمەدو هەندێك ڕووداوی دەورانی كۆماری كوردستان دەكات لە مەهاباد.

قازی محەمەد كوڕی قازی عەلییەو لە بنەماڵەیەكی ناودارو خوێندەواردا پێگەیشتووە، قازی لە 22-1-1946 كۆماری كوردستانی لە مەیدانی چوارچرای مەھەباد ڕاگەیاندو بووە یەكەم سەرۆك كۆماری كوردستان.

تەمەنی كۆماری كوردستان تەنها 14 مانگ بوو، دواتر پێشەوا قازی محەمەد وەك سەرچاوە مێژووییەكان دەڵێن، بۆ ڕێگریی لە ڕشتنی خوێنی هاوڵاتیان لەلایەن ئێرانەوە، خۆی ڕادەستی هێزە ئەمنییەكان كرد، كاتژمێر 3ی بەرەبەیانی 31-3-1947، لە هەمان مەیدانی ڕاگەیاندنی کۆمار، قازی محەمەدو ئەبولقاسم سەدری قازی(برای قازی محەمەد)‌و محەمەد حوسێن خانی سەیفی قازی(ئامۆزای قازی محەمەد) لە ڕێوشوێنێكی ئەمنیی تونددا لە سێدارە دران. سبەینێ شەممە 31-3-2018، 71 ساڵ بەسەر ئەو ڕۆژەدا تێدەپەڕێت.

"سبحەینێ كە هەستاین لە خەوێ دەنگە دەنگی خەڵكی دەهات. عالەمێكی زۆر ڕژابووە سەر خەیابان و كووچان. دەی ئەوە چ خەبەرە چ باسە؟ ئاغاكان ئێعدام كراون. هەستاین بچین بۆ مەیدانی (چوار چرا) یە. ئەمن نەمتوانی بچم. یانی هێزی ئەژنۆم نەبوو، نەمتوانی بچم و نەشم توانی بیانبینم. بەڵام خەڵكێكی بێ ئەندازە زۆر چووبوون بێ حەد و حیساب. بەڵام ڕاستی ئەمن بۆ خۆم فەتحی دڵم نەبوو بچم، بیانبینم بەو شكڵەی بە دارەوە. بەڵام، خەڵك زۆر چوون. بەڵام دوایە چووم بۆ سەرقەبران" ڕابیعا خانمی ناهید كە ڕۆژی لە سێدارەدانی قازی محەمەد لە مەهاباد بووە، بەم جۆرە باسی ئەو ڕۆژە دەكات.

چاوپێكەوتنەكە لەگەڵ ڕابیعا خانمی ناهید، حەسەنی قازی، نوسەر كە شارەزای مێژووی كۆماری كوردستانە ساڵی 2015 ئەنجامیداوە، لە پێشەكەییەكەیدا باسلە نامەكانی قازی محەمەدو ئەو نامەیەش دەكات كە لەگەڵ چاوپێكەوتنەكەدا بڵاویكردووەتەوە.

حەسەنی قازی دەڵێت، ئەو نامەیە كە بە زمانی كوردی‌و بە خەتی پێشەوا قازی محەمەد خۆی نوسراوە، گرنگییەكی تایبەت هەیە، ئەوە دەخاتەڕوو، پێشتر چوار نامەی پێشەوا كە بۆ حەمەڕەشید خانی قادر خانزادەی نوسیوە لە بەرگی یەكەمی كتێبی "دەوڵەتیی جمهووری كوردستان، نامەو دوكومێنت" كە لەلایەن مەحمود مەلا عێزەتەوە كۆكراوەتەوە، چاپ بووە.

هەروەها 3 نامەی پێشەوا قازی محەمەد بە زمانی توركیی ئازەربایجانی كە بۆ باقرۆف(سەرۆك وەزیرانی ئازەربایجانی ئێران)ی نوسیوە پێشتر بڵاوبوونەتەوە، "بەڵام ئەو نامە تایبەتییەی كە ئێستا دەیبینن نامەیەكە تا ئەوەی كە تائێستا دۆزرابێتەوە دەكرێ یەكەم نامەی پێشەوا بە زمانی كوردی بێ."

نامەكەی قازی محەمەد بۆ ڕابیعا خانمی ناهید.

ناوەڕۆكی نامەكە پەیوەندیی بە كولتورو پەروەردەو خوێندنی كچانەوە هەیە لەو سەروبەندەدا كە بۆ ڕابیعا خانمی ناهیدی خوشكەزای نوسیوەو ناردووە.

چیرۆكی دەستگیراندارییەكەی قازی محەمەد

ڕابیعا خانمی ناهید، لەبارەی پڕۆسەی ژن هێنان‌و دەستگیرانداریی قازی محەمەد، ئەوە دەگێڕێتەوە كە ماڵی باوكی دەستگیرانەكەی، لە داوایەكی قازی محەمەد بۆ بینینی دەستگیرانەكەی توڕە بوون‌و بەوهۆیەوە پڕۆسەكەیان هەڵوەشاندوەتەوە.

ڕابیعا خانمی ناهید كە دایكی بەناوی ئامینە دەكاتە خوشكی قازی محەمەد.

ڕابیعا خانم دەڵێت"دایكم‌و پوورە خەجیچ و پووری گەورەمان پوورە پیرۆزم كە گەورەی خانەوادەی قازی بوو. پیرۆزە خانم مەشهوور بوو، خوشكی مەڕحوومی قازیی عەلی بوو، بە سەوابدیدو بە نەزەری خۆیان هاوسەرێكیان بۆ پەیدا كردبوو كچی خاڵە گەنجاڵی بوو دەبێتە خاڵی دایكم‌و مامی بابم(واتە كچی خاڵی قازی محەمەدیش). ئەو خانمە نێوی مەرزە خانم‌و زۆر ژنێكی جوان دەبێ."

ڕابیعا خانمی ناهید كە دایكی بەناوی ئامینە دەكاتە خوشكی قازی محەمەد، دەشڵێت"دوایە هێندێك جلوبەرگ و شیرینی و ئەنگوستیلەی ئەڵماس بە دیاری بۆ ئەو خانمە دەنێرن. دوایە پێشەوا فەرموو بووی ئەمن پێم خۆشە جارێك ئەو خانمەی ببینم، ئێمە بەیەكەوە ژیان دەستپێدەكەین چۆنی نەبینم؟ هیوادارم ئیجازە بدەن جارێك بیبینم. بەڵام خاڵی بەو قسەیە ناڕەحەت دەبێ، دوای یەك دوو ڕۆژان هەرچی جلوبەرگ و شیرینی كە ناردرابوو دەنێرنەوە بۆ ماڵی قازیی عەلی و دەستیان لێ نادەن. جوان لە بیرمە بە ساڵان دواتر پارچەی كراسەكەیان بۆ من و خانمە خانم كرد بە كراس."

خوشکەکانی قازی محەمەد بەپێی تەمەنیان لە چەپەوە بۆ ڕاست؛ خەجیجە خانم، ئامینە خانم و فاتمە خانم.

ئەو خوشكەزایەی باسلەوەشدەكات، قازی محەمەد كەسێكی زۆر باش بووەو هانی ئەوانیداوە بۆ خوێندن‌و بەشداریكردنیان لە كاروباری ڕۆژانەو پێشخستنی وڵات، "ئەمن بۆ نموونە لە بیرمە دەچووم ئاوم بە دەستی دا دەكرد، قسەی بۆ من و ئەوانیدی دەگێڕاوە. دەیگوت كچەكان دەزانن ئەو سابڵاغە(مەهاباد) دەبێتە شاری ئێمە. جا سەر كێوەكانیش هەمووی دەكەین بە خانوو، دەیانكەین بە مەدرەسە، بە كتێبخانە. ئەنگۆش دەبێ كۆمەكمان كەن."

ڕابیعا خانمی ناهید ئەوە دەخاتەڕوو، لە وەڵامی ئەوەی چ كۆمەكێك لە دەست ئەوان دێت بیكەن؟ قازی محەمەد پێی وتون"كۆمەكمان بكەن یا بە قەڵەم یا بە قەدەم. دەبێ دەرس بخوێنن، دەرسەكەتان ئیدامە بدەن. كورد دەبێ ئیستیقلالی هەبێ، كورد نابێ ژێر چەپۆكە بێ، ئێمەش بۆ خۆمان شارمان دەبێ، مەملەكەتمان دەبێ. هەمیشە قسەی ئاوای بە گوێچكەی ئێمە دا دەدا. هەمیشە ئەو قسانەی دەكرد. جوان لە بیرمە!."

قازی محەمەد یەك ژنی هەبووە بەناوی مینا، چەند منداڵێكیان هەبووە، كوڕێكی بەناوی عەلی سەرۆكی پێشووی پارتی ئازادیی كوردستان(پاك) بوو، ئێستا لە شاری هەولێر دادەنیشێت.

بەرپرسانی كۆماری كوردستان، قازی محەمەد لە ناوەڕاستدا دانیشتووە.

خوشكەزاكەی قازی محەمەد ئەوەشدەگێڕێتەوە كە لەساڵی 1936 قازی محەمەد چەندین كەسی لە مردن ڕزگاركردووە بەهۆی دروست بوونی لافاوەوە، ئەوەش دەنگدانەوەی هەبووە لەو سەردەمەدا.

"سێڵاو(لافاو) لە مەهابادێ هاتبوو. خەڵك چاوەڕوان نەببوون. لە پێشدا بارانێكی كەم باری بوو دوایە ببووە سێڵاوێكی زۆر. ماڵێكی زۆر ئاو بردبوونی، جا كاكم بە سواری ئەسپی چوو بوو خەڵكێكی زۆری پاراستبوو. خەڵكێكی زۆری نەجات دا لە مردنێ. دەنا ئاو دەیبردن دەخنكان. كاكم(خاڵم- مەبەستی قازی محەمەدە) زۆری زەحمەت كێشا بوو لەگەڵ خەڵكی ، كاری بۆ كردبوون، دەری هێنابوونەوە. بە ساڵان هەر خەڵك باسیان دەكرد" ڕابیعا خانمی ناهید وادەڵێت.