پەرەگراف- سوركێو محەمەد
لە گەرمەی كێشەو ململانێ نێوخۆییەكانی حزبی دیموكراتی كوردستانی ئێراندا لە ناوەڕاستی هەشتاكانی سەدەی ڕابردوو، ڕەخنەیەك ئاڕاستەی قاسملوو دەكرێت دەربارەی خاوەندارێتی موڵك‌و ماڵی حزب‌و تاپۆكردنیان لەسەرخۆی، ئەویش بەجۆرێك وەڵام دەداتەوەو چارەسەری دەكات كە تائێستا ئەو حزبە توشی مشتومڕ و ڕەخنەی لەوجۆرە نەبووەتەوە.
موڵك‌و ماڵ، پارەو داهات لەناو حزبی كوردیدا جێگای پرسیارو گومانەو بەگشتی كەسی یەكەمی حزب مامەڵەی پێوەدەكات‌و زانیاری وردی دەربارەیان هەیە، خاوەندارێتیشیان هەندێكجار كێشەی گەورە دروست دەكات، وەك ئەوەی ئێستا لەناو بزوتنەوەی گۆڕاندا ڕودەدات‌و سەریكێشاوە بۆ ئەگەری "لەتبوون" لەناو بزوتنەوەكە.
پەرەگراف قسەی لەگەڵ هەردوو ئاڕاستەكەی ناو گۆڕان كردووە، ئەوان بۆچوونی پێچەوانەیان هەیە دەربارەی سەرچاوەی كێشەكان‌و خاوەندارێتی موڵك‌و ماڵی گۆڕان.
قاسملوو چیكرد؟
ساڵی 1985 گوندی سینەمۆكە(نزیك قرناقەو پشتئاشان لە بناری قەندیل) دەبێتە شوێنی كۆبوونەوەی فراوانی حزبی دیموكراتی كوردستانی ئێران(حدكا) بە سەرپەرشتی د.عەبدولرەحمان قاسملوو سكرتێری گشتی حزب، لە یەكێك لە ڕۆژەكانی كۆبوونەوەكەدا پێشمەرگەیەك ڕووەو قاسملوو پرسیارێك دەكات كە بابەتی گەرمی ئەو ڕۆژانەیە، دەربارەی موڵك‌و ماڵی حزبە كە بەناوی قاسملوو تۆماركراون.
بەپێی گێڕانەوەی بەشداربوویەكی ئەو كۆبوونەوەیە بۆ پەرەگراف، پێشمەرگەكە بە قاسملووی وتووە"هەرچی موڵك‌و ماڵی حزبە لەسەرناوی خۆتە، وەڵامت چییە بۆ ئەو ڕەخنانەی لەوبارەیەوە ئاڕاستە دەكرێن؟"
لە وەڵامدا قاسملوو بەو مایكرۆفۆنە بچووكەی بەدەستیەوە بووە ڕووەو ئامادەبووان دەڵێت"پێشمەرگەیەكم پیشانبدەن كە لە هەمووتان هەژارتر بێت."
یەكێك لە بەرپرسانی حزب دەست بۆ كەسێك ڕادەكێشێت‌و دەڵێت، ئەوە مام عەبدوڵا، قاسملووش دەڵێت"وەكو قاسملوو لەو پێشمەرگەیە هەژار ترم، بەڵام وەكو حزب زۆر دەوڵەمەندم‌و دەتوانم بۆماوەی 3 ساڵ حزب‌و سەرجەم پێشمەرگەكان بژییەنم ئەگەر هەموو ڕێگاكانمان لێ ببەسترێت."
بەشداربووەكەی ئەو كۆبوونەوەیە كە ئێستا بەرپرسیارێتی هەیە لەناو حزبی دیموكرات‌و بۆ پەرەگراف قسەیكرد، ئەوەی خستەڕوو، قاسملوو لە درێژەی وتەكانیدا هەرلەوێدا وەسێتی خۆی ئاشكرا كردووەو وتویەتی"وەسێتم كردووە لە دوای خۆم هەرچیم هەیە هی حزبەو خۆم خاوەنی هیچ نیم. وەسێتەكەشم وێنەیەكی لای خۆمە، وێنەیەكی لای خێزانەكەمەو وێنەیەكی لای د.شەرەفكەندییە(جێگری بووە)."
ئەو وەڵامەی قاسملوو كۆتایی بە سەرجەم مشتومڕەكانی سەر ئەو پرسە دەهێنێت، وەك بەرپرسەكەی حزبی دیموكرات وتی"ئەو وەسێتە یەكێك لە گەورەییەكانی د.قاسملوو بوو كە خێزانەكەی بەوپەڕی ئەمانەتەوە وەكخۆی جێبەجێی كرد."
ئەو كۆبوونەوەیەو وەڵامەكەی قاسملوو دەربارەی موڵك‌و ماڵی حزب، لەكاتێكدابووە حزبەكەی ڕوبەڕوی كێشەی ناوخۆیی بووەتەوەو ئینشیقاق(جیابوونەوە)ی تێكەوتووە، هەرچەندە پرسی بەناوەوەبوونی موڵك‌و ماڵ "هیچ یەكێك لە هۆكارەكانی ئینشیقاقەكە نەبووە"، بەڵام لەدوای دروستبوونی ناكۆكییەكان ئەو پرسە وروژێندراوە، قاسملووش بەو وەڵامەو ئاشكراكردنی وەسێتەكەی كۆتایی بەو پرسە هێناوە.
قاسملوو دوای 4 ساڵ لەو كۆبوونەوەیە شەهید كرا، هاوسەرەكەی بە ناوی هێلین(مام جەلال ناوی ناوە نەسرین) خەڵكی وڵاتی چیك بووە‌و دوو كچیان هەبووە، نەسرین وەسێتەكەی جێبەجێ كردووەو سەرجەم ئەو موڵك‌و ماڵەی بەناوی قاسملوو بووە ڕادەستی حزبی دیموكراتی كردووە، لەكاتێكدا بەپێی یاسا دەیتوانی دەستی بەسەردا بگرێت، بەوپێیەی میراتگری قاسملوو بووە.
حزبی دیموكرات سوپاسی زۆری هاوسەرەكەی قاسملوو دەكەن بۆ جێبەجێكردنی وەسێتەكە، دواتر لەلایەن حزبی دیموكراتەوە مووچەیەك بۆ خێزانی قاسملوو دەبڕدرێتەوە كە لە فەڕەنسا ژیاون، بەرپرسەكەی حدكا وتی"بڕی مووچەكە هێندەی كەمترین مووچە بووە كە لەو كاتەدا لە فەڕەنسا درابێت بە فەرمانبەر."
لەدوای شەهیدبوونی قاسملوو(1989)، حزبی دیموكرات لە كۆنگرەی نۆهەمی خۆیدا لە 1991 ئەوەی چەسپاندووە كە موڵك‌و ماڵی حزب دەكرێت بەناوی سكرتێری حزبەوەو لەكاتی گۆڕینی سكرتێردا دەكرێت بەناوی سكرتێری نوێوە.
دواتر حزبەكە ئەوەی زیاد كردووە لەگەڵ كەسی یەكەمدا جێگرەكەشی ئاگاداری موڵك‌و ماڵی حزب بێت، ئێستاش بووەتە سێ كەس، سكرتێرو جێگرو كەسێكی دیكە كە خۆیان دیاری دەكەن، ئەوسیانە ئاگاداری هەموو موڵك‌و ماڵی حزب دەبن‌و دەسەڵاتیان هەیە بەسەریدا.
عەبدولڕەحمان قاسملوو كوڕی خێزانێكی دەوڵەمەندی دۆڵی قاسملووی سەربە ورمێیە لە ڕۆژهەڵاتی كوردستان، هەڵوێستەكەی‌و دەستبەرداربوونی لە موڵك‌و ماڵ بۆ ئەندام‌و لایەنگرانی حزبی دیموكرات بووەتە مایەی شانازی.
لەو كاتەوەی قاسملوو وەسێتەكەی ئاشكرا كردو دواتریش جێبەجێ كرا، خاوەنداریەتی موڵك‌و ماڵ نەبووەتە جێگای مشتومڕ لەناو حزبی دیموكراتدا، هەڵوێستەكەی قاسملوو لەكاتێكدا بووە لە ساڵی 1950 قاسملوو بەشەمیراتی خۆی لە ماڵی باوكی وەرگرتووەو بۆ حزبی دیموكرات بەكاریهێناوە.
"د.قاسملوو 18 هەزار تمەنی ئەوكاتەی بەشە ماڵی خۆی هێناوەو خستوویەتییە سەر حسابی حزب" بەرپرسەكەی حدكا وای بە پەرەگراف وت.
نەوشیروان مستەفا بۆ وەك قاسملووی نەكرد؟
نەوشیروان مستەفا ڕێكخەری كۆچكردوی بزووتنەوەی گۆڕان، ناوێكی دیارو ناسراوی نیوسەدەی ڕابردووی خەباتی سیاسی‌و چەكداریی كوردە لە باشوری كوردستان، لەگەڵ ناوهێنانیدا، یارو نەیار، دژایەتی گەندەڵی، سادەیی، خاكی بوون‌و ماڵی دونیا نەویستییان دێتەوە یاد.
كاتێك ساڵی 2006 بەنیازی دروستكردنی ناوەندێكی كەلتوری‌و ڕۆشنبیری، نەوشیروان مستەفا لە یەكێتی جیابووەوە، كۆمپانیای وشەی دامەزراند كە بە كاری میدیایی دەستیپێكردو لە بزووتنەوەیەكی سیاسییەوە سەری دەرهێناو بووە هێزێكی گەورەی گۆڕەپانەكە.
موڵك‌و پارەی دەستی نەوشیروان مستەفا ئەوەبوو كە لە مام جەلالی وەرگرتبوو، 10 ملیۆن دۆلار لەگەڵ گردی زەرگەتەو بینای چاودێری دارایی لە سلێمانی، دواتریش بۆ دەستخستنی داهات بووە خاوەنی پشكی لەسەدا 25ی سۆپەرماركێتێك بەناوی میترۆ لە تەنیشت گردەكە، پاشان مۆڵەتی كارگەیەكی چیمەنتۆی وەرگرت(ئێستا پشكی لەسەدا 15ی كارگەی گاسن هی ئەوانە)، ئەمانە بەناوی كۆمپانیای وشەوەن كە ئەویش بەناوی خودی نەوشیروان مستەفاوە بوو.
دوای ئەوەی ساڵی ڕابردوو نەوشیروان مستەفا كۆچی دواییكرد، خاوەندارێتی كۆمپانیای وشە بۆ كوڕەكانی مایەوەو خستیانەسەر ناوی خۆیان، ئەمەش هەڵایەكی گەورەی دروستكردو لێكەوتەكانی تائێستاش بەردەوامن كە بەهۆیەوە چەند بەرپرسێكی باڵای بزوتنەوەكە نیگەرانن‌و ناچنە گردی زەرگەتەی مەكۆی سەرەكی حزبەكەیان.
ئەو بەرپرسانەی نزیكی كوڕەكانی نەوشیروان مستەفان پێیانوایە ئەو هەڵایەی لەسەر خاوەندارێتی كۆمپانیای وشەو موڵك‌و ماڵی گۆڕان دروست بووە، دیوی دەرەوەی ڕووداوەكانەو لە ناوەوە شتێكی دیكە هەیە.
لە بەرامبەردا ناڕازییەكان پێداگری دەكەن لەوەی موڵك‌و ماڵ‌و خاوەندارێتی دارایی گۆڕان سەرچاوەی كێشەكەیەو مەترسیی ئەوە پیشاندەدەن لەو ڕێگایەوە كوڕەكانی نەوشیروان مستەفا بزوتنەوەكە كۆنتڕۆڵ بكەن‌و دەسەڵات لە دەستی خۆیاندا چڕ بكەنەوەو بە بنەماڵەیی بكەن.
ناڕازییەكان پێیانوایە، كوڕەكانی نەوشیروان مستەفا سەرەتاكانی ئەوكارەیان دەستپێكردووەو نمونە بە میدیای گۆڕان دەهێننەوە، یەكێك لە بەرپرسە ناڕازییەكان بۆ پەرەگراف وتی"بەخواستی ئەوان گۆڕانكاریی لە بەرپرسی میدیادا كرا. ئێستاش تەنها لای ئەوان پارە هەیە، بۆیە پێویستە هەموو موڵك‌و ماڵەكە بخرێتەسەر گۆڕان‌و لەژێر چاودێرییدا بێت."
نەوشیروان مستەفا كە لەژیاندابوو دەسەڵاتی خۆی بەكارنەهێنا بۆ بردنە پێشەوەی كوڕو خزمەكانی، هەربۆیە كوڕەكانی هیچ ڕۆڵ‌و كاریگەرییەكیان لە ناو گۆڕان‌و دامەزراوەكانیدا نەبوو.
ناڕازییەكانی گۆڕان ئێستاش بە گەورەییەوە باسلە نەوشیروان مستەفاو هەنگاوەكانی ژیانی دەكەن، لەگەڵ ئەوەی ئەو پرسیارە لە مێشكیاندایە كە بۆچی تا خۆی لەژیاندا بوو پرسی خاوەنداری موڵك‌و ماڵی "بە دروستی" یەكلایی نەكردەوە؟ بەڵام هیچ تۆمەتێك ئاڕاستەی نەوشیروان مستەفا ناكەن كە گومانی ئەوەی بخەنەسەر ویستبێتی بە میراتیی بۆ منداڵەكانی بەجێی بهێڵێت‌و ئەوان بەكاری بهێنن بۆ سوودی خۆیان.
بابەتەكە لای ئەو بەرپرسانەی گۆڕان كە نزیكن لە كوڕەكانی نەوشیروان مستەفا، دیوێكی جیاوازی هەیە، ئەوان پێیانوایە ناڕازییەكان موڵك‌و ماڵ‌و باسكردن لە بە بنەماڵەیی كردنی گۆڕان بەكاردەهێنن بۆ ڕاكێشانی سەرنج‌و سۆزی خەڵك، "بەڵام ئامانجەكەیان شتێكی دیكەیە."
بەرپرسێكی گۆڕان كە نزیكە لە كوڕەكانی نەوشیروان مستەفا، بۆ پەرەگراف باسیلەوەكرد نیگەرانیی ناڕازییەكان پەیوەندی بە شێوازی حزبایەتی‌و چۆنێتی یەكلایی كردنەوەی هەڵوێست‌و بڕیاردانی حزبەوە هەیە، وتی"دەیانەوێت هەموو شتێك لەژێر دەستی خۆیاندا بێت‌و ئەوان بزوتنەوەكە ئاڕاستە بكەن‌و خەڵكی دیكە گوێگربن، لەكاتێكدا كاك نەوشیروان وای فێركردوین كە قسە بكەین‌و خاوەنی ڕاو هەڵوێستی خۆمان بین‌و بەرگری لێبكەین."
لە وەڵامی پرسیاری پەرەگراف كە بۆچی نەوشیروان مستەفا موڵك‌و ماڵەكەی بۆ كوڕەكانی جێهێشت‌و وەك قاسملووی نەكرد؟ بەرپرسەكەی گۆڕان كە نزیكە لە نماو چیا دوو هۆكاری خستەڕوو.
"یەكەمیان؛ متمانەی بە هەندێك لە بەرپرسانی گۆڕان نەبوو، چونكە پێشتر داوای بەشیان لێكردووە لە گردەكە(پەرەگراف نەیتوانی لە سەرچاوەی دیكەوە ئەم زانیارییە پشتڕاست بكاتەوە). دووەم؛ ترسی ئەوەی هەبوو ئەگەر بكرێت بەناوی حزبەوە یەكێتی‌و پارتی لە ململانێكاندا مۆڵەت لە گۆڕان بسەننەوەو دەست بەسەر موڵك‌و ماڵەكەدا بگرن. هەربۆیەش كە خۆی لە ژیاندابوو كاتێك پارتی فەرمانی دەستگیركردنی بۆدەركرد پشكی كارگەی چیمەنتۆكەی كرد بەناوی یەكێك لە كوڕەكانیەوە، ئەوكاتیش هەمان ترسی دەستبەسەردا گرتنی هەبوو."
ئەو بەرپرسەی گۆڕان وتیشی"كۆمپانیای وشە لە دەستێكی ئەمیندایەو ئەو كوڕانە پەروەردەكراوی كاك نەوشیروانن ئەوانەشی ناڕازین خۆیان باش ئەمە دەزانن، موڵك‌و ماڵەكان وەك پێشتر لە خزمەتی گۆڕاندان‌و نە لەڕووی بەكارهێنانەوە گۆڕانكارییان بەسەردا هاتووە نە لەڕووی یاساییەوە، تەنها ئەوەیە ئەو كوڕانە میراتگری باوكیانن‌و كۆمپانیاكە بەناوی باوكیانەوە بووە، ئەوەش كە گۆڕی كاك نەوشیروان لە گردەكەیە ئەوەی یەكلایی كردووەتەوە كە مامەڵەی پێوە ناكرێت."
بۆچوونی ئاڕاستە ناكۆكەكانی گۆڕان هەرچۆنێك بێت، ئێستا كۆمپانیای وشە كە خاوەنی موڵك‌و ماڵێكی زۆرە بەناوی كوڕەكانی نەوشیروان مستەفاوەیە، ڕۆژانی ئایندە وەڵامدەرەوەی ئەوە دەبن، نماو چیا چۆن مامەڵە بەو موڵك‌و ماڵەوە دەكەن‌و چارەنوسی بەكوێ دەگەیەنن؟ ئایا پێچەوانەی خەبات‌و هەڵوێستەكانی نەوشیروان مستەفا دەوەستنەوە‌و كاریگەریی نەرێنییان لەسەر ناوبانگ‌و مێژووی باوكیان دەبێت؟ یاخود دواجار بە میكانیزمێكی گونجاو بە جێگایەكی دەگەیەنن وەك هەڵوێستەكەی قاسملوو بكەوێتەوە.