قیبلەنمای ڕۆژئاڤا ڕوو لە كام پایتەخت دەكات؟

18-02-2019 08:12
یەپەگە بەهێزترین هێزی شەڕكەر بووە دژی داعش لە خاكی سوریا.


پەرەگراف- ڕێنوار نەجم


ئەسەد هۆشداریی دەداتە كوردەكانی سوریا كە ئەمەریكای هاوپەیمانیان لە هێرشی توركیا نایانپارێزێت، ئەمەریكاش داوا لە كورد دەكات لەگەڵ ئەسەد ڕێك نەكەوێت، لەبەرامبەردا مۆسكۆ هانی دیمەشق دەدات گفتوگۆكانی لەگەڵ كورد دەستپێبكات.

كوردیش لەلایەك داوای مانەوەی هەزار تا 1500 سەربازی هاوپەیمانان دەكات لە باكوری سوریا و لەلایەكی دیكەشەوە داوای دروستكردنی ناوچەی ئارام دەكات بە سەرپەرشتی هێزە ئەوروپییەكان.

ئەوانە سەردێڕی 24 كاتژمێری ڕابردووی دۆخی ڕۆژئاوای كوردستانن كە ئێستا لەگەڵ نزیكبوونەوەی كۆتایی تەواوەتی خەلافەتەكەی داعش، بووەتە مژاری گەرمی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و گفتوگۆی نێوان زلهێزە جیهانییەكان.

بەشار ئەسەد سەرۆكی ڕژێمی سوریا لە وتارێكی تەلەفزیۆنیدا هۆشداریدا بە هێزەكانی سوریای دیموكرات بەبێ ئەوەی ناویان بهێنێت، وتی"ئێمە بەو گروپانە دەڵێین كە گرەو لەسەر ئەمەریكییەكان دەكەن كە ئەمەریكییەكان ناتانپارێزن." وتیشی"ئەمەریكییەكان لە ناو دڵیاندا هەڵتانناگرن... ئەوان دەتانخەنە گیرفانیانەوە بۆ ئەوەی وەك كارتێكی دانوستان بەكارتانبهێنن."

وەك ئاماژەدانێك بۆ هەڕەشەكانی توركیا و ئەگەری هێرشكردن بۆ سەر ناوچە كوردییەكانی سوریا، سەرۆكی ڕژێمی سوریا وتی"ئەگەر خۆتان ئامادەنەكەن بۆ بەرگری لە وڵاتەكەی خۆتان و بەرەنگاربوونەوە، نابنە هیچ جگە لە كۆیلەیەكی عوسمانییەكان."

وتیشی"كەس ناتانپارێزێت جگە لە دەوڵەتەكەی خۆتان. كەس بەرگریتان لێ ناكات جگە لە سوپای سوریای عەرەبی.

لە دوای دەستپێكردنی شۆڕشی سوریا لە بەهاری 2011، هێزە كوردییەكان بە ڕابەرایەتی یەكینەكانی پاراستنی گەل-یەپەگە توانییان بەشێكی زۆری ناوچە كوردییەكانی سوریا كۆنتڕۆڵ بكەن و لەژێر كۆنتڕۆڵی ڕژێمی ئەسەد دەریبهێنن، دوای ئەوەی هێزە كوردییەكان یارمەتیان لە ئەمەریكا و هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژی داعش وەرگرت، پێشڕەوییەكانیان زیادكرد و زۆرینەی ناوچەكانی ژێر دەسەڵاتی داعشیان كۆنترۆڵكرد، بە شارەكانی ڕەققە و دێرەزووریشەوە، ئێستاش نزیكەی سێیەكی خاكی سوریا لەژێر كۆنتڕۆڵی ئەو هێزانەدان كە كورد سەرپەرشتیی دەكات.

داواكاریی سەرەكیی بەشار ئەسەد لە كوردانی سوریا ڕادەستكردنەوەی هەموو ناوچەكانی سوریایە بە دەسەڵاتی دیمەشق، كوردیش ئەوە ڕەتدەكاتەوە و داوای دانوستان دەكات، هەرچەندە كورد داوای جیابوونەوە و پارچەكردنی سوریا ناكات، بەڵام سوورە لەسەر ئەوەی ئەو ناوچانە لەژێر دەسەڵاتی خۆیدا لەناو چوارچێوەی سوریادا بمێننەوە.

لەبەرامبەردا واشنتۆن دژی هەر جۆرە ڕێككەوتنێكە لەنێوان كورد و ڕژێمەكەی بەشار ئەسەد. جەنەراڵ پاول لاكامێرا فەرماندەی هێزە ئەمەریكییەكان لە سوریا و عێراق ڕایگەیاند، تا ئەوكاتەی هێزە كوردییەكان وەك هاوپەیمانی ئەوان بمێننەوە بەردەوام دەبن لە ڕاهێنانپێكردن و پێدانی چەك بەو هێزانە. لە وەڵامی ئەوەی ئایا ئەو هاوكارییانە بەردەوام دەبن ئەگەر ئەو هێزانە لەگەڵ ئەسەد ڕێكبكەون، جەنەراڵە ئەمەریكییەكە وتی"نەخێر، چونكە لەو حاڵەتەدا ئەوان چیتر هاوپەیمانی ئێمە نامێنن."

هەرچی مۆسكۆیە، پشتیوانێكی ئاشكرای دەستپێكردنی گفتوگۆی نێوان كورد و ڕژێمی سوریایە و دەیەوێت لەو ڕێگایەوە سوپای سوریا بگەڕێتەوە ناوچەكانی باكوری ئەو وڵاتە.

"ئێمە پشتیوانی گفتوگۆی نێوان دیمەشق و كوردەكان دەكەین"، جێگری وەزیری دەرەوەی ڕوسیا سێرگی ڤێرشینین وا دەڵێت، هەروەها دەشڵێت"ئەگەر هیچ سەربازێكی بیانی لەسەر خاكی باكوری ڕۆژهەڵاتی سوریا نەبێت، پێموابێت ئەوە باشترین چارەسەرە و دەبێتە سەرەتایەك بۆ دیالۆگی نێوان كوردەكان و دیمەشق."

كوردانی ڕۆژئاوای كوردستان لە دوا ساتەكانی كۆتایی داعشدا لە دۆخێكی ئاڵۆزدان و لەیەك كاتدا لە چەند لایەكەوە فشاریان لەسەرە، ئەوانیش لەچەند كەناڵێكەوە هەوڵی پاراستنی ناوچەكانی ژێر دەسەڵاتی خۆیان دەدەن.

ئاڵدار خەلیل، یەكێك لە بەرپرسە سیاسییە باڵاكانی ڕۆژئاوای كوردستان كە بە ئەندازیاری دامەزراندنی ئیدارە خۆبەڕێوەبەرییەكانی ڕۆژئاوا دادەنرێت، ئێستا لە پاریسە و داواكارییەكی تایبەتی بۆ فەڕەنسییەكان و وڵاتانی دیكەی ئەوروپا پێیە.

لە چاوپێكەوتنێكیدا لەگەڵ ئاژانسی هەواڵی فەڕەنسیدا، ئاڵدار خەلیل ڕایدەگەیەنێت كە هێزە ئەوروپییەكان "بەرپرسیارێتییەكەی سیاسیی و ئەخلاقییان بەرامبەر بە كورد هەیە." دەشڵێت"ئەگەر ئەوروپییەكان بەڵێنەكانی خۆیان جێبەجێ نەكەن، ئەوا پشتگوێمان دەخەن."

ئەو بەرپرسەی ڕۆژئاڤا داوا لە فەڕەنسا دەكات بەتایبەت، كە لە نەتەوە یەكگرتووەكان كاربكات بۆ دروستكردنی ناوچەیەكی ئارام لە سنوری توركیا،

"فەڕەنسا دەتوانێت پێشنیارێك بداتە ئەنجومەنی ئاسایش بۆ پارێزگاریی ئێمە، كە تێیدا پێشنیاری هێزێكی نێودەوڵەتی بكات لەنێوان ئێمە و توركەكاندا، كە ئەوەش بەشێك دەبێت لە پارێزگاری لە ئاسمانی ئێمە."

ئاڵدار خەلیل باسی لەوەش كردووە كە دەكرێت ناوچە ئارامەكە بەهەمان شێوەی ئەو ناوچەیە بێت لەنێوان سنوری لوبنان و ئیسرائیل كە هێزی ئاشتیپارێزی نەتەوە یەكگرتووەكانی تێیدا جێگیركراوە.

بەرپرسەكەی ڕۆژئاڤا جەختی لەوەش كردووەتەوە كورد داوای پارێزگاری لە ئەسەد دەكات ئەگەر هاوپەیمانە ڕۆژئاواییەكانیان نەیانپارێزن، "ئێمە ناچاردەبین ڕازی ببین بە ڕێككەوتن لەگەڵ ڕژێمی سوریا تا سەربازەكانی بە درێژایی سنور بڵاوەپێبكات و بمانپارێزێت"، ڕوونیشیكردووەتەوە ئەوان داوا دەكەن ئەو سەربازانەی سنوورە كوردییەكان دەپارێزن لە یەكەكانی ئەوان بن، بەڵام لەژێر فەرمانی سوپای سوریادابن. لەبەرامبەریشدا كورد سەروەریی خاكی سوریا دەپارێزێت و بەشێك لە داهاتی نەوتی ناوچە كوردییەكانیش ڕادەستی دیمەشق دەكات، ئاڵای سوریاش لەناوچەكانی خۆیاندا هەڵدەكەن.

لەلایەكی دیكەوە فەرماندەی یەكەمی هێزەكانی سوریای دیموكرات پێشنیارێكی نوێی خستە بەردەم هێزەكانی هاوپەیمانان و ئەمەریكا.

مەزڵوم كۆبانێ ڕایگەیاند ئەوان دەیانەوێت هەزار تا هەزار و 500 لە سەربازانی هێزە نێودەوڵەتییەكان لە سوریا بمێننەوە بۆ شەڕی داعش، هەروەها هیواشی خواست ئەمەریكا پاشەكشەی تەواوەتی هێزەكانی لە سوریا بوەستێنێت.

"ئێمە پارێزگاریی و پشتیوانی ئاسمانیمان دەوێت هەروەها هێزێك لەسەر زەوی بۆ ئەوەی هەماهەنگیمان لەگەڵ بكات"، مەزڵوم كۆبانێ ئەمڕۆ وای بە ژمارەیەك ڕۆژنامەنووس وتووە، كاتێك هاوشانی هێزە ئەمەریكییەكان بنكەیەكی ئاسمانیی لە باكوری سوریا بەسەركردووەتەوە.

كۆبانی هۆشداریی لەوەدا كە "كۆمەڵكوژییەكی نوێ" لەناوچەكانی ژێر دەسەڵاتی هەسەدە ڕوودەدات ئەگەر ئەو هێزانە هەموویان بكشێنەوە. هەروەها سوپاسی ترەمپی كرد بۆ ئەوەی نیازی خۆی پیشاندابوو بۆ پارێزگاریكردن لە كورد، وتی"بەڵام دەمەوێت وتەكانی بە كردار ببینم."

دوای ئەوەی لە كۆتاییەكانی ساڵی ڕابردوو دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمەریكا بڕیاری كشانەوەی هێزەكانی وڵاتەكەی لە سوریا دا، چارەنووسی ئەو ناوچەیە بە ناڕوونی ماوەتەوە. دوای بڕیارەكەی ترەمپ، ڕاوێژكاری ئاسایشی نیشتمانی ئەمەریكا جۆن بۆڵتن و بەرپرسی دۆسیەی سوریا جیمس جێفری و فەرماندەی هێزە هاوبەشەكانی ئەمەریكا جۆن دۆنفۆرد، سەردانی ئەنقەرەیان كرد بۆ تاوتوێكردنی پلانی داهاتووی ئەمەریكا و داواكارییەكانی توركیا لەبارەی باكوری سوریاوە، دواجار هەردوولا گەیشتنە لێكتێگەیشتنی هاوبەش بۆ دروستكردنی "ناوچەی ئارام" لە باكوری سوریا، واتە ناوچەكانی ڕۆژئاوای كوردستان.

دوای بڕیارە لە ناكاوەكەی ترەمپ لەبارەی چارەنووسی هێزەكانیان لە سوریا، زۆربەی پایتەختە ئەوروپییەكان نیگەرانی خۆیان لەو بڕیارە پیشان دا، هەریەك لە جۆن بۆڵتن و مایك پۆمیۆ وەزیری دەرەوەی ئەمەریكا، هەروەها جێمس جێفری كە دوای مەكگۆرك بووەتە نوێنەری ئەمەریكا لە هاوپەیمانی دژی داعش، سەردانی وڵاتە ئەوروپییەكانیان كرد بۆ ڕوونكردنەوەی هەڵوێستی ئەمەریكا لەوبارەیەوە. دواترینیان سەردانی جێفری بوو بۆ پاریس لە سەرەتای هەفتەی ڕابردوو. فەڕەنسییەكان نامەیەكی ڕوونیان دا بە ئەمەریكییەكان "بابەتی پاراستنی كورد گرنگترین بابەتە بۆ ڕای گشتی فەڕەنسا چونكە ئەوان هاوپەیمانن و لەبری فەڕەنسییەكان دژی داعش شەڕیان كرد"، ماكرۆن سەرۆكی فەڕەنسا ئەو پەیامەی نارد بۆ ترەمپ.

ئەنجومەنی سوریای دیموكرت كە باڵی سیاسیی هێزەكانی سوریای دیموكرات-هەسەدەیە، بەهەموو شێوەیەك دژی دروستكردنی ناوچەیەكی ئارامە كە توركیا سەرپەرشتی بكات، ئەوان دەڵێن كاتێك بە دروستكردنی ناوچەی ئارام ڕازی دەبن، كە لەژێر چاودێریی هێزێكی نێودەوڵەتی یاخود هێزێكی سەر بە نەتەوەیەكگرتووەكان بێت.