چیرۆكە نەبیستراوەكانی شەڕی داعش

پەرەگراف – هەڤاڵ زەنگەنە

ئێوارەیەكی تەمووزی 2016، محەمەد پەیوەندی بە فەرماندەیەكی پێشمەرگەوە دەكات و زانیاریی پێ دەدات لەسەر كۆكردنەوەی هێز لەنێو داعشەوە لە ناوچەكانی ڕیاز، ڕەشاد، فەتحە و عەباسیەی كەركووك بۆ هێرشكردنە سەر هێزەكانی پێشمەرگە.

دوابەدوای ئەو پەیوەندییە تەلەفۆنییە، فەرماندەكەی هێزی پێشمەرگە تەواوی سەنگەرەكان لەو زانیارییانە ئاگادار دەكاتەوە.

10 خولەك بەر لە وادەی هێرشە چاوەڕوانكراوەكە، محەمەد جارێكی تر بە نامە فەرماندەی لیواكەی پێشمەرگە لە دەستپێكردنی هێرشەكە ئاگادار دەكاتەوە. دوای نامەكە، هێرشی بەرفراوانی داعش ئەنجام درا و گوندی موڕڕە دەستی بەسەردا گیرا.

"ئێمە سەدان نامە و تەلەفۆنمان بۆ دەهات و زانیاریمان پێ دەدرا، بەڵام هیچكام لە زانیارییەكان وەك زانیارییەكانی محەمەد نەبوون، چونكە محەمەد خۆی بەرپرسیارێتیی سەربازیی هەبوو لەناو داعش و زانیارییەكانی ورد و كاتەكانی دەقیق بوون، تەنانەت جۆری چەكەكان و ژمارەی هێزەكانی پێ دەوتین"، لیوا شێرزاد بیلال بۆ پەرەگراف وای وت.

لیوا شێرزاد، ناسراو بە شێرزاد خاڵۆبازیانی، فەرماندەی لیوای 134ی هێزەكانی پێشمەرگەیە، ئەو لەگەڵ محەمەددا پەیوەندیی هەبوو بۆ كۆكردنەوەی زانیاری لەسەر جموجووڵەكانی داعش.

محەمەد كە ناوی خوازراوی لێپرسراوێكی سەربازیی داعش بوو، خەڵكی گوندێكی سنووری پارێزگای كەركووكە و كاتێك هێزەكانی پێشمەرگە دەچنە زێدی ئەوان، پەیوەندی لەگەڵیاندا دروست دەكات و لەنێو داعشەوە زانیارییان پێ دەدات.

سەرەتای پەیوەندییەكە كاتێك بووە، محەمەد، هاوسەر و كەسوكاری ناردووەتە لای پێشمەرگە تا ڕێگەیان بدەن دەغڵ و دانی گوندەكەیان بدورنەوە، ئەوەش بووەتە كارئاسانی بۆ دروستكردنی پەیوەندییەكە.

لیوا شێرزاد خاڵۆبازیانی بۆ پەرەگراف وتی "دوای ئەوەی ئێمە لە ئازاری 2015دا پەڕینەوە بۆ ئەوبەری پڕۆژەی ئاوی تازە و چووینە گوندەكانی نەهرەوان، یەرموك، شەهید، موڕڕە، نەوافر حومێرە و سوور، لەوێ جێگیر بووین و هەر لەوێ محەمەد-مان ناسی، ڕێگەماندا كەسوكاری دەغڵودان بدورنەوە و لەوەوە پەیوەندییەكەمان دروست كرد".

لە لایەنی پێشمەرگەوە، هیچ كاتێك پەیوەندی بە محەمەدەوە نەدەكرا، تا ئاشكرا نەبێت و چاوەڕوان دەبوون تا ئەو خۆی پەیوەندی بكات.

ئەو جگە لە جموجووڵی سەربازیی داعش، زانیاریی لەسەر ئەو خێزانانەش دەدا بە پێشمەرگە كە لە حەویجە و ناوچەكانی ژێر دەستی ئەو ڕێكخراوەوە ئاوارەی كەركووك دەبوون، بە تایبەت ئەوانەی داعش بوون و لەنێو ئاوارەكاندا خۆیان دەشاردەوە.

خێزان و كەسوكاری محەمەد، دواتر ئاوارەی كەركووك بوون و لەلایەن فەرماندە سەربازییەكانی پێشمەرگەوە خانوویان بە كرێ بۆ گیرابوو، لەگەڵ ئەوەشدا مانگانە هاوكاری دەكران، بە تایبەت منداڵەكانی كە خوێندكار بوون. ئەوەش لە بەرانبەر هاوكارییەكانیدا بە پێدانی زانیاری لەنێو داعشەوە.

دوای كۆتایی حوكمڕانیی داعش، كە قەزای حەویجەی كەركووك لە دوایین ناوچەكانی ژێر دەستیان بوو، محەمەد ڕووی كردە كەركووك و "لەلایەن برادەرانی لایەنێكەوە چاودێری دەكرا و دواتر دەستگیر كرا"، لیوا شێرزاد دەڵێت ئەوان و سەركردایەتییان لە پێشمەرگە، دوای خستنەڕوی هاوكارییەكانی، توانییان ئازادی بكەن و ئێستاش لە ناوچەكانی هەرێمی كوردستان نیشتەجێ بوون.

ڕێكخراوی داعش، كە لە حوزەیرانی 2014دا دەستی گرت بەسەر شاری مووسڵ و بەشێك لە كەركووك و ناوچەیەكی بەرفراوان لە عێراق، دوای دوو مانگ لەگەڵ هێزەكانی پێشمەرگە لە چەندین میحوەرەوە كەوتنە شەڕ.

وەستا ڕەسووڵ، فەرماندەی میحوەری چواری كەركووكی هێزەكانی پێشمەرگە، بۆ پەرەگراف وتی "زیاتر لە دەیان سەرچاوەی زانیاریمان لەناو داعش هەبوو، بەشێك لە سەرچاوەكان مەركەزی پەیوەندیی بە قیادەوە هەبووە و بەشێكیشیان پەیوەندی بە فەرماندەی لیواكانەوە هەبوو، تەنانەت ژمارەی چەكەكان و جۆری چەكەكانمان پێ دەوترا و دەیانگوت لە فڵان كاتژمێردا هێرش دەكرێتـە سەرمان".

چەكدارانی داعش، كە لە هەموو نەتەوە و پێكهاتەكانی عێراق و هەرێمی كوردستان و خەڵكی وڵاتانی جیهانی تێدا بوو، لە هێرشەكانیاندا ئەو چەكە پێشكەوتووانەیان بەكار دەهێنا كە لە داگیركردنی مووسڵ لە هێزە عیراقییەكانەوە دەستیان كەوت.

"بەشێك لە سەرچاوەكان سەربازی داعش بوون، بەشێكیان خەڵكی دڵسۆز بوون لە گوندنشینەكان، هەبوو ئەفسەری پێشووی سوپای عێراق بوو، یان كارمەند بوون، لە هەموو جۆرێك هەبوون. زۆربەشیان لە دڵسۆزییان ئەو كارەیان دەكرد و نیگەران بوون لە هەڵسوكەوت و حوكمی داعش. هەندێكیشیان مانگانەیەكمان بۆ بڕیبوونەوە"، وەستا ڕەسووڵ وای وت.

ئەو فەرماندەیەی پێشمەرگە ئاماژەی بەوە دا كە پەیوەندییەكان بە سەرچاوەكانی زانیارییەوە لە نێو داعش، لە ڕێی تەلەفۆنەوە بووە، ئەوەش لە كاتێكی دیاریكراودا كە لەسەری ڕێككەوتوون، چونكە ئەوان نەیاندەتوانی بە ئاشكرا پەیوەندیی تەلەفۆنی ئەنجام بدەن.

بەشێك لە سەرچاوەكانی میحوەری چواری پێشمەرگە، خێزان و كەسوكاریان دانیشتووی كەركووك و شوێنەكانی تری كوردستان بوون، لەنێویاندا هەبووە كە هیچ كەسێكیشی لەو سنوورە نەبووە.

میحوەری چواری پێشمەرگە دەكەوتە سنوورەكانی قەزای حەویجە و گوندەكانی دەوروبەری. سەرچاوەكانی پێشمەرگە لەو سنوورە تەنیا ئەوەندە زانیارییان لەسەر پێشمەرگە دیلەكان هەبووە كە هێنراونەتە حەویجە و تێپەڕیون بەو قەزایەدا.

وەستا ڕەسووڵ دەڵێت، ڕووداوێك لە شەڕی داعشدا كە هەرگیز لە بیر ناچێتەوە، ئەو شەوەیە عەمید شێركۆ شوانی شەهید بووە، بەوپێیەی لە زۆربەی بەرەكانی شەڕدا پێشمەرگە شكا.

"لە دوای شەهیدبوونی عەمید شێركۆ، زروفێكی قورس بە دوای جەبهەكاندا هات. من فەرماندەی ئەو لیوایانە بووم، لەگەڵ هەر جێگایەك قسەم دەكرد، دەیگوت شكاین. خەتەر كەوتبووە سەر غازی شیمال و ئەگەر ئەو شوێنەیان بكەوتایەتە دەست، كەركووك وێران دەبوو. داعش لە هەندێك شوێن سوڕابوونەوە پشتی پێشمەرگە و یەكێك لە فەرماندەكان وایزانیوە داعشەكە حیمایەكەی خۆیەتی تا خۆی تەقاندووەتەوە ئینجا زانراوە داعشە"، وەستا ڕەسووڵ وای وت.

شێركۆ فاتح شوانی، فەرماندەی باڵای پێشمەرگە، شەوی 30ی كانوونی دووەمی 2015 لەگەڵ ژمارەیەك پێشمەرگەدا، لە گوندی تەلوەردی باشووری كەركووك شەهید بوو.

هەندێك جار، سەرباری پێدانی زانیاری لەسەر هێرشەكانی داعش، بەڵام زیان بە پێشمەرگە دەكەوت، بەهۆی شەڕی خۆكوژی و تەقینەوە زۆرەكانی ئەو ڕێكخراوەوە.

لیوا سەعید عەلی محەمەد (شێخ سەعید)، فەرماندەی لیوای 5ی بەرگریی فریاكەوتنی چەمچەماڵ، بۆ پەرەگراف وتی "سەرچاوەكانی ئێمە لە سنووری داعش، كەسانی گوندنشین و شوان بوون، یان خاوەنی كێڵگەكانی سنوورەكە بوون و زانیارییان پێ دەداین لەسەر كاتی هێرشەكانی داعش و ئێمەش ئامادەكاریمان دەكرد".

ڕێكخراوی داعش، هەر چەكدارێكی خۆی یان خەڵكی سنووری حوكمڕانیی بە تۆمەتی هاوكاریی پێشمەرگە و هێزە عێراقییەكانی تر دەستگیر بكردایە، ڕووبەڕووی توندترین سزای مەرگی دەكردەوە.

"زانیارییەكانیان بە تەلەفۆن پێ دەداین، هەندێكیان لە دڵسۆزی بوو، یان داعش تەعدای لێ دەكردن و ئاژەڵەكانیان دەبردن و كوڕەكانیان بانگ دەكرد و لێپرسینەوەیان لەگەڵ دەكردن، هەبوو شیعە بوو لە ڕقی سوننە و داعش زانیاری دەدا، بەشێكیشیان پارەیان وەردەگرت"، بە وتەی شێخ سەعید.

لیوای 5ی بەرگریی فریاكەوتنی چەمچەماڵ، ئەركەكانیان لە میحوەری سێی سنووری دووزخورماتوو و داقوق بوو، بەڵام لەبەر تۆكمەیی و شارەزایی ئەو هێزە، زیاتر وەك هێزی فریاكەوتن لە هەركوێ شەڕ هەبوایە، بەشدار بوون.

لیوا شێخ سەعید باسی یەكیك لە سەرچاوەكانیان دەكات لە سنووری قەزای دووزخورماتوو، كە ڕۆژانە زانیاریی وردی لەسەر ئامادەكاریی هێرشەكانی داعش داوە بە لیواكەیان و لە بەرانبەردا مانگانە هاوكارییان كردووە.

"كوڕێك هەبوو ناوی (ع) بوو، ئەم كوڕە لەگەڵ كوڕێكی خەڵكی دووز پەیوەندیی ژن و ژنخوازییان هەبوو، دایكی كوردبوو لە گوندێكی ناحیەی ڕیاز دادەنیشت. ڕۆژێك لە ڕێگای كوڕە دووزییەكەوە پەیوەندیمان بەست و هاتە لیواكەمان، منیش مۆبایلێكم بۆی كڕی و 150 هەزار دینارم پێ دا و پێشم گوت مانگانە ئەم بڕە پارەیەت دەدەینێ".

هەروەها وتی "ڕۆژانە پەیوەندیی پێوە دەكردین و دەیگوت داعش هێزیكی زۆری كۆكردووەتەوە و ئەوەندە سەیارە و هەمەر و چەك و دۆشكەیان پێیە و هێرش دەكەن، بەڵام نازانین بۆ كوێیە، ئیمەش بەپێی‌ زانیارییەكان لە سەنگەرەكاندا ئامادەكاریمان دەكرد و سەنگەرەكانمان قایم دەكرد، بززەبت زانیارییەكان وا دەردەچوون و ئەو شەوە لە یەكێك لە سەنگەرەكان دەدرا".

هێزەكانی پێشمەرگە، لە تەواوی سنوورەكانی شەڕی داعش لە پارێزگاكانی كەركووك، نەینەوا، دیالە و سەڵاحەدین و گەرمیان، زیاتر لە هەزار و 700 شەهیدیان هەبووە، لەگەڵ زیاتر لە 10 هەزار بریندار و دەیان بێسەروشوێن، بەپێی ئامارەكانی وەزارەتی پێشمەرگە.

لیوای 5ی بەرگریی فریاكەوتنی چەمچەماڵ، تا 16ی ئۆكتۆبەری 2017 پەیوەندییان لەگەڵ سەرچاوەكەیاندا بەردەوامیی هەبووە، دوای ئەو ڕووداوە، پەیوەندییەكان پچڕاوە و نەماوە.

لە 16ی ئۆكتۆبەری 2017دا، هێزەكانی پێشمەرگە لە كەركووك و ناوچەكانی تری جێناكۆك كشانەوە، كاتێك پەیوەندییەكانی نێوان هەردوو حكومەتی هەولێر و بەغدا گەیشتە ئەوپەڕی ئاڵۆزی، بەهۆی ڕیفراندۆمی سەربەخۆیی باشووری كوردستانەوە.

یەكێك لەو ڕووداوانەی هەرگیز لە یادەوەریی لیوا شێخ سەعیددا ناسڕێتەوە، هێرشێكی ساڵی 2015ی داعش بووە لە گوندی ئەلبومحەمەد لە سنووری قەزای داقوق. لەو شەڕەدا ژمارەیەك پێشمەرگە دەكەونە ناو حەقلێكی مینی چێنراوەوە و لەوێدا چوار پێشمەرگە شەهید بوون، ژمارەیەكیشیان دەست و قاچیان پەڕی.

"یەكێك لە شەهیدەكان پێشمەرگەیەكی تاقانەی بێ باوك بوو بە ناوی جەزا كە خەڵكی خانەقین بوو، ئەو دایكێكی پیر و ژمارەیەك خوشكی هەبوو"، لیوا سەعید دەڵێت، ساڕێژبوونی برینی ئەو شەهیدانە لای ئەو ئەستەمە.

لە ماوەی سێ ساڵدا، هێزەكانی پێشمەرگە بە درێژایی ڕووبەری سەدان كیلۆمەتر، دژی توندوتیژییەكانی داعش وەستانەوە، "ئەگەر ئەو بەرگرییە قارەمانانەی پێشمەرگە نەبوایە، دوای شكانی سوپای عێراق لە مووسڵ و شوێنەكانی تر، ئەوەی بەسەر ئێزیدییەكاندا هات، بەسەر كەركووك و سلێمانی و هەولێر و شوێنەكانی تری كوردستاندا دەهات و ئافرەتەكانمان لە بازاڕەكانی وڵاتـە عەرەبییەكاندا دەفرۆشرا"، لیوا شێخ سەعید وای وت.

ڕێكخراوی داعش، لەپاڵ شەڕی پێشمەرگە و هێزە عێراقییەكان، ڕووبەڕووی پێكهاتە و نەتەوە و ئایینە جیاوازەكان بووەوە، ئەوانەی سوننەی موسڵمان نەبوون و هەر كەسێكیش پابەندی ڕێكار و حوكمی ئەوان نەبووایە، جگە لەوانەی بە دڕەندەترین شێواز دەكوژران، ژنان و كچانیش دەكرانە كۆیلە.