دانا عەبدولكەریم: سوورین لەسەر چاكسازیی‌و هیچ گفتوگۆیەك نییە بۆ كشانەوە لە حكومەت

پەرەگراف- سوركێو محەمەد

تەمەنی كابینەی نۆیەمی حكومەت نزیك دەبێتەوە لە ساڵێك، ڕەخنەو فشاری خەڵك ڕۆژانە زیاد دەكات بەهۆی ئەو دۆخە داراییە سەختەی بەرۆكی كابینەكەی گرتووە، وەزیرێكی گۆڕان دەڵێت، سوورن لەسەر درێژەدان بە پڕۆسەی چاكسازیی‌و تائێستا هیچ گفتوگۆیەك بۆ كشانەوەی گۆڕان لە حكومەت لە ئارادا نییە.

"گۆڕان كە چووەتە كابینەكەوە بەپێی ڕێككەوتنێك بووە لە پێناو چاكسازی‌و بەرژەوەندی گشتی، تا دواسات فشار بۆ جێبەجێكردنی دەكەین" دانا عەبدولكەریم وەزیری ئاوەدانكردنەوەی هەرێم لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ پەرەگراف وادەڵێت.

چاكسازیی‌و فشارەكانی سەر كابینەكە، پرسی نەوت‌و مووچەو ڕێككەوتن لەگەڵ بەغداد، كارو پلانی وەزارەتی ئاوەدانكردنەوە، تەوەرەكانی ئەم چاوپێكەوتنەیە لەگەڵ دانا عەبدولكەریم.

" سوورین لەسەر چاكسازیی نەك گفتوگۆ لەسەر كشانەوە بكەین"

لایەنەكانی پێكهێنەری حكومەت‌و تەواوی كابینەكە ڕەخنەو فشاری خەڵكیان لەسەرە، تیمی وەزاریی گۆڕان سوورە لەسەر كاركردن لە كابینەكەدا بە ئاڕاستەی چاكسازیی‌و گۆڕانكاریی لە دۆخی ژیان‌و بژێویی خەڵك.

"گفتوگۆمان كردووە بە هەموومان هەوڵی چاكسازیی بدەین‌و سوورین لەسەر چاكسازیی، نایەین گفتوگۆ بكەین بۆئەوەی خۆمان لە بەرپرسیارێتی بدزینەوەو لە حكومەت بكشێینەوە. سوورین لەسەر ئەوەی هەنگاوەكانی چاكسازیی بچێتە پێشەوە نەك بە پێچەوانەوە گفتوگۆ لەسەر كشانەوە بكەین" دانا عەبدولكەریم وادەڵێت.

گۆڕان دوای ساڵێك متمانەی هەیەو بەرچاوی ڕوونە ئەو چاكسازییە بكرێت كە ئەوان داوای دەكەن؟ لە وەڵامدا وەزیرەكەی گۆڕان وتی: لەم مانگەوە كە یاسای چاكسازیی لە مووچەو خانەنشینی چووەتە بواری جێبەجێكردنەوە دەردەكەوێت ئایا چاكسازیی بە كردار دەكرێت یان نا، "لەم قۆناغەدا ئەگەر چاكسازیی كراو بەچاوی خۆمان بینیمان ئەوكاتە دەتوانین بڵێین ڕازین‌و متمانەمان بەوە هەیە كە چاكسازیی دەكرێت".

وەزیری ئاوەدانكردنەوە ئەوەشی خستە ڕوو، ئەو ڕەخنانەی لە كابینەكەیان دەگیرێت بەهۆی "كەموكورتیی ساڵانی پێشووترە"و ئەوەی ئەم كابینەیە دەستی پێكردووە "چاكسازییەو سەرەتاكانیشی ئومێدی ئەوەی تیایە ئەم كابینەیە چاكسازیی دەكات".

دوای چاكسازیی لە مووچەو خانەنشینی، ئێستا حكومەتی هەرێم سەرقاڵی نووسینەوەی ڕەشنوسی یاسایەكی دیكەیە بۆ قۆناغی دووەمی چاكسازیی، ئەویش چۆنیەتی بڕینی ئەو سەرچاوانەیە كە بوونەتەهۆی دروستكردنی گەندەڵی.

پەرەگراف پرسیی ئەو سەرچاوانە وەكو چی؟ لە وەڵامدا دانا عەبدولكەریم وتی "بەرژەوەندییە كەسی‌و حیزبییەكان‌و ئەو بەرژەوەندییە نامەشروعانەن كە بە ڕاستەوخۆو ناڕاستەوخۆ لە داهاتی هەرێم دەبەن، ئەم یاسایە میكانیزمێك دادەنێت بۆئەوەی ڕێگربێت لەمانەو بیان بڕێت".

ئایا ئەوە قۆناغە قورسەكەی چاكسازییە بەو پێیەی لێدانە لە خاوەن بەرژەوەندییە گەورەكان؟ وەزیرەكەی گۆڕان وتی "بە تەئكید، ئەوە یەكێكە لەو قۆناغانەی چاكسازیی دەچێتە قۆناغی نوێوەو بڕینی ئەو سەرچاوانەیە كە تائێستا بە نامەشروع داهاتی هەرێمیان بردووە".

بەهۆی ئەو دۆخە داراییەوە حكومەتی هەرێم بۆ ئەم مانگە لەسەدا 21ی مووچەی مووچەخۆرانی بڕی، گۆڕان بۆ دەنگی بەو لێبڕینە دا؟ لە وەڵامدا دانا عەبدولكەریم ئەوەی ڕوون كردەوە، حكومەت كورتهێنانی هەبووەو بڕە پارەیەكی دیارییكراوی لەبەردەستدا بووە كە بەشی سەرجەم مووچەی نەكردووە.

ئایا بەرچاویان ڕوونە بۆ مانگی داهاتوو لێبڕینەكە زیاد دەبێت یان لادەبرێ‌و كەمی دەكەنەوە؟ وەزیری ئاوەدانكردنەوە وتی "نەخێر، چونكە ئەوە پەیوەندیدارە بە توانای دارایی حكومەتی هەرێم، ئێمە ئەو بڕیارەمان تەنها بۆ یەك مانگەو بۆ مانگی داهاتوو دەبێت بڕیاری نوێ بدرێت".

حكومەت بۆ ئەو بڕیارە نوێیەو مووچەی مانگی داهاتوو پشت بەوە دەبەستێت كە لەم مانگەوە دەستی كردووە بە جێبەجێ كردنی یاسای چاكسازیی، "بەپێی ئەم یاسایە بزانین چەند قورسایی لەسەرشانی حكومەت كەم دەكات، تا جێبەجێ نەكرێت نازانین" وەزیری ئاوەدانكردنەوە وای وت، وتیشی "تیمی وەزاریی گۆڕان یاسای چاكسازیی سەد لە سەد وەكخۆی جێبەجێ دەكات".

ئەگەر لێبڕین لە مووچە بمێنێ یان زیاد بكرێت، تیمی گۆڕان دەنگی پێدەدات؟ وەزیرەكەی گۆڕان وتی "جارێ زووە بۆ ئەو بابەتە، چونكە دەمانەوێ یاسای چاكسازیی قورسایی سەرشانی حكومەت كەم بكاتەوە، كابینەكە بەو ئاڕاستەیە دەڕوات كە مانگی داهاتوو ناچارنەبین كورتهێنانمان هەبێت لە مووچەدا، ئەگەر لەگەڵ بەغدادیش بگەینە ڕێككەوتن ئەمەلێكی باشمان دەبێت كە مانگی داهاتوو كورتهێنانمان نەبێت".

ئامادەن هەموو مەلەفی نەوت ڕادەستی بەغداد بكەن

هێشتا پرسی نەوت‌و كێشەكانی لەگەڵ بەغداد بە چارەسەر نەكراوی ماوەتەوەو هەرێم‌و ناوەند نەگەیشتوونەتە ڕێككەوتن، لەسەر ئاستی ناوخۆش نەوت كە گرنگترین دۆسیەو سەرچاوەی سەرەكی داهاتی هەرێمە، داهات‌و خەرجییەكەی بۆ بەشێك لە بەشداربووانی كابینەكە ڕوون نییە لەوانە تیمی وەزاریی بزووتنەوەی گۆڕان، هەربۆیە داوایان كردووە پێداچوونەوەی پێدا بكرێت‌و بڕیاری لێ دراوەو ئەو ڕێككەوتنەش دەگرێتەوە كە لە نێوان هەرێم‌و توركیادا هەیە.

"تیمی وەزاریی گۆڕان ئاگاداری ڕێككەوتنە 50 ساڵییەكە نییە لەگەڵ توركیاو زانیاریی لەبارەی ناوەڕۆكەكەی نییە، ئێمە داوامان كردووە هەموو مەلەفی نەوت پێداچوونەوەی پێدا بكرێت بە گرێبەستە 50 ساڵییەكەشەوە" دانا عەبدولكەریم وادەڵێت.

ئەو وەزیرە ئەوەشی خستەڕوو، لە كۆبوونەوەی ڕابردووی ئەنجومەنی وەزیران بڕیاردراوە‌و لیژنەیەكی نوێ دروست دەكرێت بۆ پێداچوونەوەو گفتوگۆكردن لەگەڵ كۆمپانیاكانی نەوت، "چونكە سێكتەری نەوت نەك لای ئێمە لای بەشێكی زۆری ئەم كابینەیە ڕوون نییە‌و پێویستی بە پێداچوونەوەیە، نە داهات‌و نە خەرجییەكەی ڕوون نییە".

گۆڕان كە بەشێكە لە حكومەت‌و وەزیری دارایی هەیە كە ئەندامی ئەنجومەنی هەرێمییە بۆ نەوت‌و گاز، بۆچی ئەو مەلەفە هێشتا لای ڕوون نییە؟ دانا عەبدولكەریم بەمجۆرە وەڵامی دایەوە "لەبەرئەوەی میكانیزمنی كاركردن وابووە وەزارەتی سامانە سروشتییەكان خۆی بەرپرس بووە لە فرۆشتنی نەوت‌و خۆی داهاتەكانی وەرگرتووەتەوە، خەرجییەكانی وەزارەتی سامانە سروشتییەكانی لێدەركردووە لە شایستە داراییەكانی كۆمپانیاكان، دواتر ئەوەی كە ماوەتەوە ئەوەی ڕادەستی وەزارەتی دارایی كردووە، واتە وەزارەتی دارایی تەنها ئاگاداری ئەو بڕە پارەیەیە كە لە وەزارەتی سامانە سروشتییەكانەوە ڕادەستی كراوە، ئێستا لە پڕۆسەی گۆڕینی ئەم میكانیزمەداین".

حكومەتی هەرێم وەك هەنگاوێك بۆ ڕەواندنەوەی ڕەخنەو گومانەكان لەسەر ناڕوونی مەلەفی نەوت، لە 2016وە گرێبەستی لەگەڵ كۆمپانیای دیلۆیت ئیمزا كردووە بۆ وردبینی لە داهاتی نەوت، لەبارەی كارەكانی ئەو كۆمپانیایە، وەزیری ئاوەدانكردنەوە وتی "ڕاستە كۆمپانیای دیلۆیت هەیە كە پشكنین بۆ چۆنیەتی فرۆشتن‌و داهاتەكانی نەوت دەكات، ڕاپۆرت لەو بارەیەوە ئامادە دەكات‌و چاودێریی سێكتەرەكە دەكات‌و لە ڕووی زانستییەوە دەكرێت پشتی پێ ببەسترێت، بەڵام لە ڕووی واقیعییەوە پێویستی بە پێداچوونەوە هەیە".

لەگەڵ چاكسازیی لە ناوخۆ، حكومەتی هەرێم چاوی لەوەیە لەگەڵ بەغداد بگاتە ڕێككەوتن تا لەو دۆخە سەختە داراییە دەربازی ببێت، لەبارەی گفتوگۆكان لەگەڵ ناوەند، دانا عەبدولكەریم وتی "حكومەتی هەرێم ئامادەیە هەموو نەوتی هەرێم(نەك تەنها داهاتی نەوت) ڕادەستی بەغداد بكات، تەنانەت بە داهاتە نانەوتییەكانیشەوە، بەڵام بە مەرجێك لە بەرامبەردا عێراق شایستە داراییەكانی هەرێم بە پارەی سەرجەمی مووچەو پڕۆژەكانەوە بنێرێت".

ئەو وەزیرەی هەرێم، وتیشی "ئەگەر عێراق بڵێت تۆ هەموو داهاتەكانم ڕادەست بكەو منیش نیوەی ئەوەی كە پێویستتە بۆت دەنێرم، ئەی نیوەكەی تری چۆن دابین بكرێت؟ تۆ هیچ داهاتێكی دیكەت بۆ خۆت نەهێشتووەتەوەو ئەویش نیوەیت بداتێ، چۆن ئیدارەی هەرێمی كوردستانی پێدەكرێت؟ هەر كەس لە ڕووی ئیدارییەوە ئەلف‌و با بزانێ ناتوانێ تەسلیم بەو واقیعە ببێت".

هێشتا گفتوگۆكان لە نێوان هەولێرو بەغداد بەردەوامە‌و بڕیارە ئەم هەفتەیە شاندی هەرێم سەردانی بەغداد بكاتەوە، دانا عەبدولكەریم دەڵێت "ئەوەی بەدی دەكرێت ئەوان نایانەوێت سەرجەم شایستە داراییەكانی هەرێمی كوردستان بدەن".

لە وەڵامی ئەو پرسیارەی كە ئەگەر هەموو مەلەفی نەوت ڕادەست بكرێت، ڕێككەوتنەكانی نێوان هەرێم‌و كۆمپانیاكان‌و وڵاتان بۆ نمونە توركیا چی بەسەردێت؟ ئەو وەزیرە وتی "ڕێككەوتنەكان لەگەڵ كۆمپانیاكان‌و ڕێككەوتنە 50 ساڵییەكەش لەگەڵ توركیا دەچێتە ئەو چوارچێوەیەو لەوێدا دەبێت چارەسەر بكرێن".

كارو پلانی وەزیری ئاوەدانكردنەوە

نزیكەی نیوەی تەمەنی یەك ساڵەی كابینەكە بەهۆی پەتای كۆرۆناوە كە ڕاستەوخۆ دابەزینی نرخی نەوت‌و قەیرانی دارایی لەگەڵخۆی هێنا، كارەكانی حكومەت ڕاوەستان، بەڵام لە ماوەی بەرلە كۆرۆنا وەزارەتی ئاوەدانكردنەوە قۆناغی یەكەمی نۆژەنكردنەوەی تۆڕەكانی ڕێگاوبانی جێبەجێ كرد، دانا عەبدولكەریم ئەو پڕۆژەیە بە دەستكەوتێكی گەورە بۆ خۆیان‌و كابینەكە لەقەڵەم دەدات.

"ساڵی ڕابردوو لە سەرجەم ناوچەكان بە 72 پڕۆژە لە ماوەی 70 ڕۆژ بە سەركەوتوویی جێبەجێمان كرد، بە زیاتر لە 40 ملیار دینار" وەزیری ئاوەدانكردنەوە وای وت.

لە پلانی چوار ساڵەی وەزارەتی ئاوەدانكردنەوەدا جێبەجێ كردنی هێڵی ئاسن هەیە كە سەتاسەری هەرێمی كوردستان دەگرێتەوە، وەزیری ئاوەدانكردنەوە باسی لەوە كرد، ئەو پڕۆژەیە بە سێ قۆناغ جێبەجێ دەكەن؛ سەرەتا جەدوای ئابوریی‌و پاشان دیزاین‌و دواتر جێبەجێكردن.

"سەرەتای ئەمساڵ بۆ دیراسەی جەدوا سەرۆكی حكومەت ڕەزامەندیداو 3 ملیار دیناری بۆ تەرخان كرا كە دەستپێبكەین، بەداخەوە كۆرۆنا هات ڕێگەی لەوەگرت، ئێستا كە دەمانەوێ دەستبەكار بینەوە ئەگەر ئەو پارەیە كە ڕەزامەندی لەسەر دراوە بتوانین دابین بكەین، ئەمساڵ لانیكەم جەدوا ئابورییەكەی تەواو دەكەین‌و هەوڵدەدەین دواتر بچینە قۆناغی تەواوكردنی دیزاین‌و پاشان لەڕێی هاوبەشیی وەبەرهێنانی كەرتی گشتی‌و تایبەت بیخەینەبواری جێبەجێ كردن".

دانا عەبدولكەریم ئەوەشی خستە ڕوو، چەند كۆمپانیایەكی بیانیی هاتوونەتە پێشەوە بۆ كاركردن لەو پڕۆژەیەو جێبەجێكردنی، پەرەگراف پرسیی لەتەمەنی ئەم كابینەیەدا جێبەجێ دەكرێت؟ لە وەڵامدا وەزیر وتی "بە دڵنیاییەوە لەم كابینەیە دەچێتە بواری جێبەجێكردنەوەو پڕۆژەكە سەرتاسەری هەرێمی كوردستان دەگرێتەوە".

لە پلانەكانی دیكەی وەزارەتی ئاوەدانكردنەوە پڕۆژەی چەند تونێلێكی نوێ‌و بە دووساید كردنی ڕێگای سەرەكیی نێوان پارێزگاو شارەكانە، "لەم دۆخەی ئێستای حكومەت قورسە دەست بۆ پڕۆژەی تونێلە نوێیەكان ببەین، بەڵام ئەگەر دۆخی دارایی باش بوو دەستپێدەكەین، یاخود بتوانین چوارچێوەیەكی هاوبەشی كەرتی گشتی‌و تایبەت بدۆزینەوەو قەرزیان بۆ بكەین، لە پڕۆسەیەكداین بۆ وەرگرتنی قەرزی ناوخۆو دەرەكی تەنها بۆ جێبەجێ كردنی پڕۆژە ئەگەر لەو پڕۆسەیە سەركەوتووبین دەستپێدەكەین" وەزیری ئاوەدانكردنەوە وای وت.

وتیشی "دەمانەوێ لەسەرتادا ڕێگا دووسایدەكانی نێوان پارێزگا‌و شارەكان‌و خاڵە سنورییەكان تەواو بكەین، تونێلەكانیش دەچنە چوارچێوەی ئەو پڕۆژانەوە، ئەمە ئامانجی سەرەكی ئێمەیە كە ئەو قەرزە زیاتر بۆ تەواوكردنی ئەو پڕۆژانەبێت".

لە وەڵامی ئەوەی ئایا هەندێك لە ڕێگاكان دەكرێن بە پارە؟ دانا عەبدولكەریم ڕوونكردنەوەی داو وتی "ئەوەی حكومەت خاوەنیەتی پارە وەرناگیرێ‌و خۆڕاییەو ئەوەی تر كە كەرتی تایبەت دروستی دەكات بە وەبەرهێنان پارە وەردەگیرێت، بۆئەوەی ڕێگای پارە دروست بكەیت دەبێت ڕێگای خۆڕایی هەبێت، هەر ڕێگایەك خۆڕایی نەبێت نابێت ڕێگای بەپارەی تێدا دروست بكرێ، لە بەرنامەماندایە ڕێگای هاتووچۆی خێرا دروست بكەین لەڕێی كەرتی تایبەتەوە ئەوكاتە كۆمپانیای وەبەرهێنان كە بتوانێت لە چوارچێوەی كەرتی گشتی‌و تایبەت جێبەجێی بكات ئەو ڕێگا نوێیە پارەی لەسەر وەردەگیرێت نەك ڕێگا خۆڕاییەكانی حكومەت".

وەزیرەكەی گۆڕان تەئكیدی لەوەش كردەوە، لە وەزارەتەكەی ئەواندا هەلی وەك یەكیی بۆ سەرجەم كۆمپانیاكان دەڕەخسێنن‌و لایەنداریی لە نێوان كۆمپانیاكاندا ناكەن بۆ پێدانی پڕۆژەكان.

پەرەگراف پرسیاری لەبارەی ڕۆڵ‌و كاریگەریی كوڕەكانی نەوشیروان مستەفا ئاڕاستەی وەزیری دارایی كرد، كە زۆرجار ڕەخنەگرو نەیارانی گۆڕان باسلەوە دەكەن ئەوان كاریگەرییان بەسەر وەزیرەكانەوە هەیە.

لە وەڵامدا دانا عەبدولكەریم وتی "كوڕەكانی كاك نەوشیروان یادگارییەكی جوانی كاك نەوشیروانن بۆ خەڵكی كوردستان‌و بزوتنەوەی گۆڕان، هەمیشە فاكتەرێكی ئیجابیی بوون بۆ سەركەوتنی بزووتنەوەی گۆڕان، هەمیشە ئەوان پاڵپشتی گۆڕان بوون‌و بڕیارەكانیش هەمووی لە حیزبەوە لەناو گۆڕان دروست دەبن، ئەو قسانە پڕوپاگەندەی خەڵكەو دەیانەوێت ناو و ناوبانگی كوڕەكانی كاك نەوشیروان ناشرین بكەن، تا ئەم ساتەش هیچ دەستێوەردانێكی سلبییان لە كاروباری گۆڕان نەكردووەو وەك هەر هەڵسوڕاوێكیش مافی دەبڕینی ڕای خۆیان هەیەو كوڕەكانی كاك نەوشیروان بەشێك لە هێزی مەعنەویی بزووتنەوەكەن".

تا ئێستا وەك وەزیری ئاوەدانكردنەوە هیچ داواكارییەت لە كوڕەكانی نەوشیروان مستەفاوە ئاڕاستە كراوە لەبارەی پڕۆژەیەك یاخود كار بۆ كۆمپانیایەك؟ دانا عەبدولكەریم وتی "نەخێر، بە هیچ شێوەیەك".