پەرەگراف- كەركوك ناو
"پێویستە ژیان بەردەوامبێت و ڕانەوەستێت، دەبێت بەدەستەكانی خۆمان كاربكەین بۆ نەهێشتنی ئاسەواری جەنگ لە ناوچەكانمان، دوكانەكانمان نۆژەن بكەینەوەو دەستبكەینەوە بەكار" فارس دەباغ، بەو ئومێدەوە گەڕایەوە بۆ دوكانەكەی لە بەری ڕاستی موسڵ.
ئەو هاوڵاتییە، یەكەم كەس بوو بڕیاریدا لە ناوچەیەكی وێرانەی شەڕدا دەستبكاتەوە بە كاركردن‌و دوكانەكەی ئاوەدانبكاتەوە، چونكە ڕایوایە دوای ئەوەی هێزە عێراقییەكان سەركەوتنیان بەسەر داعشدا تۆماركرد، پێویستە خەڵكیش بە گەڕانەوەیان بۆ ژیان بەردەوامی بەو سەركەوتنە بدەن.
دەباغ دوكانێكی فرۆشتنی كەلوپەلی بیناسازی هەبوو لە ناوچەی ساعە لەبەری ڕاستی موسڵ، بەڵام وەك تەواوی دوكان‌و ماڵەكانی ناوچەكە بەهۆی شەڕی كۆنتڕۆڵكردنەوەی شارەكەوە لەدەست چەكدارانی داعش زیانی بەركەوت، بەشێوەیەك تەواوی سیمای ناوچەكە گۆڕاوە كە پێشتر یەكێك بووە لە ناوچە بازرگانییەكان.
لە كاتی قسەكردنیدا بۆ (كەركوك ناو) وتی"یەكەم كەس بووم گەڕامەوە بۆ ناوچەی ساعە، لەسەرەتادا نەمتوانی گەڕەكەكە بناسمەوە هەرچەندە من لەو گەڕەكە گەورەبووم."
ئاگری جەنگ زۆر لە شێوەی گەڕەكەكەی سڕیوەتەوە، سەڕەرای قەبارەی زۆری وێرانكارییەكان دەباغ بڕیاری گەڕانەوەیداوە تا ئەوەی دەتوانرێت نۆژەنی بكاتەوە، بەوەش تەحەدای هەموو ئەو ڕێگرییانە بكات كە ڕوبەڕوی دەبنەوە.
دوای كۆنتڕۆڵكردنەوەی موسڵ لەلایەن هێزە عێراقییەكانەوە لە تەمموزی 2017دا، دەباغ بڕیاریدا لەگەڵ خێزان‌و منداڵەكانی بگەڕێتەوە بۆ ماڵەكەی خۆی لە ناوچەی باب توب، ئەوەش دوای ئاوارەبوون بۆ كەمپی حەمام عەلیل‌و دواتر نیشتەجێبونی لە ماڵێكدا لەبەری چەپی شارەكە بەكرێی مانگانە.
كەمی هەلی كار لە موسڵی دوای داعش، نەبوونی توانای دارایی بۆ دابینكردنی بژێوی خێزان‌و پێدانی كرێی مانگانەی خانوو، وایان لەو پیاوە موسڵاوییە كرد بڕیاربدات بگەڕێتەوە‌و دوای نۆژەنكردنەوەی ماڵەكەی، هەوڵ بۆ ئاوەدانكردنەوەی دوكانەكەی بدات.
"هۆكاری ئەوەی كە بڕیاری گەڕانەوەو نۆژەنكردنەوەی دوكانەمم دا لەسەر ئەركی خۆم بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە كە هیچ متمانەیەكم بەلایەنە حكومییەكان نیە تاوەكو هەڵمەتێكی فراوانی دووبارە نۆژەنكردنەوەی شاری كۆنی موسڵ دەستپێبكەن كە زیاتر لە شەش مانگە كۆنتڕۆڵكراوەتەوە، بەڵام تاوەكو ئێستا حكومەتی ناوخۆیی هیچ هەڵمەتێكی دەستپێنەكردووە" فارس وای وت.
ئەو دەڵێت، ڕۆژانە لە ڕوبارەكە ئاو دەهێنێت‌و بۆ دابینكردنی كارەباش پشت بە مۆلیدەیەكی بچووك دەبەستێت، ئەوەش ڕۆژانە تەنیا بۆ سێ كاتژمێر، چونكە بەهۆی نەبوونی پارەوە ناتوانێت بە بەردەوامی كاری پێبكات.
هێرشی داعش‌و دەستبەسەرداگرتنی موسڵ لە ناوەڕاستی 2014دا، هەزاران خێزانی ئاوارە كردو هێشتا نیوەیان نەگەڕاونەتەوە، بەهۆی نەبونی خزمەتگوزارییە سەرەتاییەكان ژیان، لە نێویاندا ئاو و كارەبا.
نەوفل حەمادی سوڵتان، پارێزگاری نەینەوا بە (كەركوك ناو)ی وت"دەتوانرێت قەیرانی موسڵ دابەشبكەین بۆ دوو بەش، یەكەمیان ئەوەیە سەدا 90ی پڕۆژە خزمەتگوزارییەكان لە دەرەوەی خزمەتدان ئەمەش كارێكی مەترسیدارە و پێویستی بە بودجەیەكی گەورە هەیە بۆ دووبارە گەڕاندنەوەیان، بەڵام بەشەكەی تر بریتیە لەو زیانانەی بەر ماڵ و ئۆتۆمبێلی هاوڵاتیان كەوتووە بەتایبەتی لەبەری ڕاست."
هەروەها ستایشی ئەو هەوڵە تاكە كەسییانەی كرد كە دانیشتوانی موسڵ دەستیانپێكردووە بۆ نۆژەنكردنەوەی ماڵ‌و دوكانەكانیان.
دەباغ باسلە ڕەوشی ناوچەكەیان دەكات.
بەپێی ئامارێكی سەرەتایی یەكەی بە دۆكیومێنتكردن لە بەڕێوەبەرایەتی ئاماری نەینەوا كە دەست (كەركوك ناو) كەوتووە، قەبارەی زیانەكانی بەری چەپی موسڵ دەگاتە سەدا 35 كە بەر ژێرخانی ئەو بەشەی شارەكە وەك نەخۆشخانەو زانكۆ و بنكە ئەمنییەكان كەوتووە، بەڵام دۆخەكە لە بەری ڕاست تەواو جیاوازە و قەبارەی زیانەكان لە سەدا 60 تێپەڕیووە.
كەریم ئەحمەد نعمانی، بەڕێوەبەری بەشی بەدۆكیومێنتكردن لە ئاماری نەینەوا بۆ (كەركوك ناو) باسی لەوەكرد تیمەكانیان شەو و ڕۆژ لە هەردوو بەری ڕاست و چەپی موسڵ كاردەكەن بۆ دەستكەوتنی ئەنجامی كۆتایی زیانەكان.
هەروەها ئەوەشی ڕونكردەوە، كۆتاییهاتنی كاری تیمەكان بۆ بە دۆكیومێنتكردنی قەبارەی ئەو زیانانەی بەر بەری ڕاستی شارەكە كەوتووە پێویستی بەكاتی زیاتر هەیە، چونكە تائێستا نەتوانراوە پاشماوەی جەنگەكەو داروپەردوی ماڵە وێرانەكان لاببرێن.
ناوچەی ساعە یەكێكە لە ناوچە گرنگەكانی موسڵی كۆن، دەكەوێتە بەری ڕاستی شارەكەوەو دەبێتە سێ بەشەوە ئەوانیش ئاوس، خەزرەج و میاسیە، ناونانی گەڕەكەكەش دەگەڕێتەوە بۆ بونی كەنیسەكەی ساعە تێیدا كە ساڵی 1866ی زاینی بنیاتنراوە.
بە ورەیەكی بەرز و هیوایەكی زۆرەوە، فارس دەباغ لە گەڕەكی ساعە سەرقاڵی ئاوەدانییەو داوایكرد تەواوی خاوەن دوكانە بازرگانییەكان لە موسڵی كۆن بگەڕێنەوە، تا كۆتایی بهێنن بە شوێنەواری جەنگ و وێرانكاریی، دووبارە كڕین و فرۆشتن لە بازاڕەكەدا دەستپێبكاتەوە.
ئەوەی دەباغ چاوەڕێیە لە ساڵی 2018دا، لێپرسراوان دەستبەرداری ناكۆكییەكانیان بن لەسەر پۆست‌و كورسی، زیاتر ئاوڕ لە هاوڵاتیان بدەنەوەو تەواوی توانای خۆیان بخەنەگەڕ بۆ گەڕانەوەی خزمەتگوزارییە سەرەكییەكان، چونكە خەڵكی موسڵ بۆ ماوەیەكی زۆر لە نێو ئاگری شەڕ و ئاوارەییدا ژیان.