گەنجان لە چەمچەماڵەوە هەوڵی نەهێشتنی چەكداریی دەدەن

08-01-2019 04:08
دروشمی هەڵمەتەكەی گەنجانی چەمچەماڵ.

 

پەرەگراف- هەڤاڵ زەنگەنە

هێشتا ئێوارەیەو تازە دنیا تاریك داهاتووە، لە نزیك شەقامێكی گشتی و بە بەرچاوی خەڵكەوە، ژمارەیەك چەكدار دەچنە بەردەم ماڵی بەڕێوەبەرێكی حكومی و 27 فیشەك بە ئۆتۆمبێل و خانوەكەیەوە دەنێن.

ئەو ڕووداوە، 25ی تشرینی دوەمی 2018 بوو، لە نزیك پردی مامەڕیشە لە قەزای چەمچەماڵ، ئەو كەسەی كرایە ئامانج بەڕێوەبەری بەرەنگاربونەوەی توندوتیژی خێزانیی، ڕائید هێمن عەلی بوو.

"كاتژمێر 5:30 خولەك 27 فیشەك بە ماڵ و ئۆتۆمبێلەكەمەوە نرا، جگە لە زیانی ماددی، منداڵەكانیشم توشی بارێكی دەرونی ناجێگیر بون" ڕائید هێمن بۆ پەرەگراف وای وت.

دەیان ڕوداوی هاوشێوە ‌لە چەمچەماڵ وایكردووە، لەگەڵ وروژاندنی دیاردەی چەكدارییدا ڕاستەوخۆ ناوی ئەو قەزایە بهێنرێت، ئەوەش بووەتەهۆی نیگەرانیی گەنجان و لە هەڵمەتێكدا دژی ئەو دیاردەیە وەستاونەتەوە، تا وەكو خۆیان دەڵێن؛ ناوی شارەكە ناشرین نەبێت.

پێشەوا شێخ ڕەئوف، چالاكوان لە هەڵمەتی (چەمچەماڵ ناشیرین مەكەن) بۆ پەرەگراف ئامانجی كارەكەیانی لەوەدا كورتكردەوە كە دەیانەوێت ئەو وێنانە ناشیرین بكەن بە چەكەوە بڵاودەكرێنەوە، بەوپێیەی وێنایەكی خراپ بۆ قەزاكە بەشێكی بەهۆی ئەو وێنانەوە دروست دەبێت.

ئەو كەمپینە چەند ڕۆژێكەوە دەستیپێكردووە، لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانەوە وێنە و پۆستەری تایبەت بڵاودەكەنەوە دژی دیاردەی چەكداریی، لە بەشێكی دروشمەكانیاندا داوا دەكەن؛ وێنە بە چەكەوە بڵاونەكرێتەوە و شانازی پێوەنەكرێت، پەروەردەی منداڵان لەسەر خۆشەویستی بێت نەك چەك، جگە لەوەی مەترسیەكانی چەكداریی دەخەنەڕوو، داوای دەستبەرداربوونی خەڵك لە چەك دەكەن.

"لە ڕۆژانی داهاتوودا شێوازی چالاكیەكانمان لە تۆڕە كۆمەڵایەتیەكانەوە بۆ سەر شەقام دەگۆڕین بە هاوكاری گروپی دیدگای هزر لە ڕێگای بڵاوكردنەوەی بڵاوكراوەی هۆشیارییەوە" پێشەوا وای وت.

 

دروشمی هەڵمەتەكەی گەنجانی چەمچەماڵ.

چالاكوانانی ئەو هەڵمەتە، تەنیا مەبەستیان سنوری چەمچەماڵ نیە، بەڵكو دەیانەوێت لەوێوە بۆ هەموو هەرێمی كوردستان هەوڵبدەن، تا ببێتە كۆمەڵگەیەكی دوور لە فیشەك و مەترسی چەك.

دیاردەی چەكداریی، لای هەندێك پێویستیی و بۆ زۆرێكیش بووەتە شانازی، لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكاندا وێنە و ڤیدیۆ بە چەك و لەكاتی تەقەكردندا بڵاودەكەنەوە.

دانا محەمەد، یەكێكە لەو گەنجانەی چەندین ساڵە بەردەوام دەمانچەی پێیە و بەوتەی خۆی بۆ پەرەگراف، "ئەگەر ئەمنیەت لەناوشار و نێوانی شارەكاندا هەبێت من چەك هەڵناگرم، بەڵام بۆ ئەوەی كەسانی دەستڕۆیشتوو نەتوانن تەعدام لێبكەن بەردەوام دەمانچەم پێیە."

ئەو گەنجە لەسەر بڵاوكردنەوەی وێنەی گەنجان بە چەك و شانازی پێوەكردنی لە تۆڕە كۆمەڵایەتیەكاندا، پێیوایە لە كاردانەوەی كوڕ و كەسانی نزیكی لێپرسراوانی هەرێمە، چونكە بە چەكی گرانبەهاوە وێنە بڵاودەكەنەوە.

دانا، زۆربەی ئێواران لە بازاڕی چەكفرۆشانی چەمچەماڵە، دەڵێت لە سەروبەندی شەڕی داعش هەموو جۆرە چەكێكی گەورە و بچوك لەو بازاڕەدا هەبووە، بە ئێستاشەوە زۆربەی خێزانەكان چەكیان هەیە و بە ئاسانی دەستدەكەوێت.

مامەڵەی كڕین و فرۆشتنی چەك، لە هەرێمی كوردستان بەپێی یاسا قەدەغە كراوە، بەڵام سەرباری ئەوەش لەزۆربەی شارەكاندا بازاڕی چەكفرۆشی هەیە و بە بەرچاوی حكومەتەوە، لەژێر چاودێری و ڕێنمایی هێزە ئەمنییەكاندا كاردەكەن.

 

دروشمی هەڵمەتەكەی گەنجانی چەمچەماڵ.

سەرچاوەیەكی ئەمنیی ئاگادار لە چەمچەماڵ بە پەرەگراف-ی وت"دوكانی فرۆشتنی چەك هیچیان مۆڵەتیان نیە، چەكیش لە زۆربەی ماڵەكاندا هەیە و لە هەڵمەتی هێزە ئەمنیەكاندا، چەندین چەك دەستی بەسەردا دەگیرێت، بەڵام دواتر ئەو چەكانەی موڵكی حكومەتن خاوەنەكانیان لەڕێی نوسراوی مەرجەعەكانیانەوە وەریدەگرنەوە".

هەڵگرتنی چەك لە هەرێمی كوردستان، بەپێی یاسا و ڕێنمایی تایبەت مۆڵەتی پێدەدرێت، ئەوەش بەشێوەیەكی زۆر سنوردار و بۆ چەكی بچوك.

چالاكوانانی هەڵمەتی نەهێشتنی دیاردەی چەكداریی، چاویان لەوەیە كاردانەوەی باشی خەڵك هەبێت بۆ كارەكەیان، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا پێیان سەیر نیە كەسانێك بە توندی دژی داواكارییەكانی ئەوان بوەستنەوە.

پێشەوای شێخ ڕەئوف، لە پەڕەی خۆی لە تۆڕە كۆمەڵایەتیەكاندا زیاتر لە 30 كەسی لە هاوڕێیەتی دەركردووە و داوایلێكردون، وێنەكانیان بە چەكەوە لابدەن تا هاوڕێیەتییان بمێنێت و سیما و ناوبانگی شارەكەشیان جوانتر بكەن.

سەرچاوەی دەستكەوتنی چەك، جگە لە حزب و دیاریی لێپرسراوان، بازاڕی چەكفرۆشانە، ئەوەش بەردەوام جێی ناڕەزایی بوە و زیاد لە جارێك پەرلەمان و لایەنە پەیوەندیدارەكانی وەكو دەستەی مافەكانی مرۆڤ و ڕێكخراوە مەدەنییەكان، داوای لابردنی ئەو بازاڕانەیان كردووە.

ڕەمك ڕەمەزان، قایمقامی قەزای چەمچەماڵ بۆ پەرەگراف وتی"ئەگەرچی دوكانەكانی فرۆشتنی چەك مۆڵەتی فەرمیان نییە، بەڵام لەلایەن لیژنەی ئەمنیەوە بەمەبەستی كۆنتڕۆڵكردنیان فۆڕمێكیان پێ پڕكراوەتەوە و زانیاری بە دەزگا ئەمنیەكان دەدەن كە چەك لە كێ دەكڕن و بە كێی دەفرۆشن".

"بەبۆنەی شەڕی داعش و هەڵكەوتەی سنورەكەمان كە لە كۆنەوە سنوری لەگەڵ حكومەتی عێراقی بوە، هاوكات بەهۆی ئەوەی بەشێكی زۆر لە گەنجان لە هێزە ئەمنیەكان و پێشمەرگەن، بۆیە تاڕادەیەك چەكداریی بونی هەبوە و چاوپۆشی لێكراوە".

قایمقامی چەمچەماڵ جەختیكردەوە لەوەی هەوڵەكانیان بەردەوامیی دەبێت و بۆ ئەوەی دوكانەكانی چەك فرۆشتن بكرێن بە دوكانی فرۆشتنی كەلوپەلی سەربازی نەك چەك.

سامی جەلال، بەڕێوەبەری گشتیی دیوانی وەزارەتی ناوخۆی هەرێم، پێشتر لە بەدواداچوونێكی تایبەتی پەرەگرافدا دەربارەی كڕین‌و فرۆشتن بە چەكەوە، وتی"بەپێی یاسای 16ی 1993 مامەڵەی كڕین و فرۆشتنی چەك بەهەمو شێوەیەك قەدەغەیە."

"وەزارەتی ناوخۆ هیچ مۆڵەتێكی كاركردنی بەدوكان و بازاڕەكانی چەكفرۆشی نەداوە، بەڵكو ئەوان لەژێر چاودێری ئاسایشدا كاردەكەن" سامی جەلال جەختیكردەوە "ئێمە تەنیا ڕێنماییمان بۆ ڕێكخستنی مۆڵەتی چەك دەركردووە، نەك كڕین و فرۆشتنی."

 

دروشمی هەڵمەتەكەی گەنجانی چەمچەماڵ.

مانگانە دەیان ڕوداوی كوشتن و چەكداری لە پارێزگاكانی هەرێم ڕودەدەن و بەوتەی هێزە ئەمنییەكان، هۆكاری سەرەكی زۆرینەیان بەربڵاویی چەك و هەبونیەتی لە ماڵاندا، جگە لە ڕوداوەكانی تەقەكردن و ئەوەی پێیدەوترێت تەقەی خۆشی.

بەڕێوەبەری بەرەنگاربونەوەی توندوتیژی خێزانی، لە لێكۆڵینەوە و دەرەنجامی بەدواداچونی دۆسیەی تەقەكردن لە ماڵەكەی زۆر ئومێدی دەستنەكەوت، چونكە سەرباری دەستگیركردنی تەقەكەرەكان دوای چەند ڕۆژێك و "دوای ئەوەی دانیان بە تاوانەكەدا ناوە، بە

كەفالەت لەلایەن داوەرەوە ئازادكران"، ڕائید هێمن عەلی وای وت، لە ئێستادا هیوایەكی بەوەیە هێزە ئەمنییەكان بتوانن سەرچاوەی بڵاوبونەوەی چەك؛ بازاڕی چەكفرۆشان دابخەن.