پەرەگراف- هەڤاڵ زەنگەنە
هیوا خێزاندارە، هەفتانە تەنیا جارێك یان دووجار دەچێتە لای هاوسەرەكەی، ئەویش زیاتر بە رۆژ و بە شێوەیەكی نهێنی، بۆ ئەوەی هاوسەری یەكەمی پێی نەزانێت.
هاوسەرگیرییەكەی دوەمی ئەو گەنجەی دانیشتوی هەرێمی كوردستان پێی دەوترێت مسیار، هیچ بەرپرسیارێتییەكی لەسەرشان نییە وەكو یەكەم هاوسەرگیری، تەنیا ئەوەی پێویستە بەپێی كات سەردانێكی سەرپێییانە بۆ ماڵی دوەمی بكات.
"هاوڕێیەكم ئەم شێوە زەواجەی بۆ باسكردم، خۆشم بەدوایدا گەڕام و لەگەڵ بێوەژنێكدا كە فەرمانبەر و دایكی دوو منداڵ بوو دوای چەند جارێك دانیشتن ڕێككەوتین هاوسەرگیری بكەین لە دەرەوەی دادگا، بەڵام بەنهێنی، ئەوەش پێی دەوترێت مسیار"، هیوا، كە ناوی خوازراوی ئەو گەنجە تەمەن 38 ساڵەیە بۆ پەرەگراف وای وت.
مسیار؛ هاوسەرگیرییە لە نێوان ژن و پیاوێكی باڵغی عاقڵدا بە ئامادەبوونی دوو شاهیدو بەشێوەی نهێنی ئەنجامدەدرێت، تێیدا ژنەكە لە كۆمەڵێك مافی خۆی خۆشدەبێت وەكو نەفەقە، خەرجی، شوێنی نیشتەجێبون و مانەوەی پیاوەكە بەشەو لەلای.
هیوا كە پێشتر دەیویست هاوسەرگیری دوەم بكات، بەپێی یاسا كارپێكراوەكانی هەرێمی كوردستان ڕێگەی پێنەدرا، بە دوو شاهیدو مارەیی پێنج مسقاڵ ئاڵتون هاوسەرگیری مسیاری كرد، لە ئێستاشدا "هەفتەی جارێك یان دووجار یەكتر دەبینین، بەڵام ڕێگەنادەین منداڵمان ببێت و منداڵەكانی ژنەكە بیبینن."
دوای سێ ساڵ لە هاوسەرگیرییەكەی، هاوسەری یەكەمی هیوا پێی زانیوە، ئەوەش بووەتە كێشەیەك و بەبێ چارەسەر ماوەتەوە.
هیوا یەكەم حاڵەت نییە بۆ ئەو جۆرە هاوسەرگیرییە لە هەرێمی كوردستان، چەندین حاڵەتی هاوشێوە هەن، هەرچەندە سەرباری ڕای جیاوازی زانایانی ئاینیی، مەترسیی كێشەی زۆری كۆمەڵایەتیشی لێدەكرێت.
د. محەمەد پێنجوێنی، ئەندامی لیژنەی فەتوا لە پارێزگای سلێمانی بۆ پەرگراف ڕونیكردەوە "مسیار بەمانای سەردانی كاتی دێت واتە مانەوەیەكی كاتیە، ئەمەش لەو حاڵەتانەدا دەكرێت ئافرەتێك كێشەی دارایی و شوێن و ماڵی نیەو تەنها پێداویستیەكە لایەنی سێكسیە، كەواتە زەواجی مسیار زەواجێكی نهێنیەو كەسوكاری هەردولا ئاگاداری نین."
زانایانی ئاینی ئیسلام لەبارەی مسیارەوە سێ ڕای جیاوازیان هەیە؛ بەشێكیان بە ڕەوای دەزانن، بەڵام پێیانباش نییە، بەشێكیان نەیانتوانیوە بڕیار لەسەر حەرام یان حەڵاڵ بونی بدەن، بەشێكی دیكەش ئەو هاوسەرگیرییە بە حەرام دەزانن و وەكو هاوسەرگیری موتعە ناوی دەبەن، كە بۆ كاتبەسەربردن و لە بەرانبەر بڕە پارەیەكدایە بۆ ماوەیەكی دیاریكراو.
"هۆكاری هاوسەرگیری مسیار ڕێگەگرتنە لەلایەن كەسوكاریان بۆ شوكردن یان بێوەژنێك لەترسی ئەوەی لەلایەن ماڵی خەزوریەوە منداڵی لێ نەسێنرێتەوە لەكاتی شوكردندا یاخو هەندێك لە ئافرەتەكان كوڕی گەورەیان هەیەو ڕێگەنادات دایكی شو بكاتەوە، بۆیە ئەم زەواجە دەكەن" د. محەمەد پێنجوێنی وادەڵێت.
ئەو ئەندامەی لیژنەی فەتوا وتیشی"بۆ پیاوانیش لەكاتی ڕێگری هاوسەری یەكەم بۆهێنانی ژنی دووەم، وادەكات پیاوەكە پەنادەباتەبەر ئەم زەواجە بۆیە داوادەكەین ڕێگە لە زەواجی یاسایی و شەرعی نەگیرێت بۆ ئەوەی زەواجی نهێنی سەرهەڵنەدات."
لە هەرێمی كوردستان بەپێی یاسا ڕێگە بە هاوسەرگیری دوەم نادرێت ئەگەر ڕەزامەندی هاوسەری یەكەمی لەسەر نەبێت و پاساوی گونجاو بۆ هاوسەرگیرییەكە پێشكەشی دادگا نەكات.
د. محەمەد پێنجوێنی دەڵێت"ئەگەر مارەبڕین هەبێت‌و دوو شاهید هەبن زەواجەكە زەواجێكی شەرعیەو دادەمەزرێت، بەڵام زەواجێكی تەواوكراو نیەو كۆمەڵێك كەموكوڕی هەیە، چونكە هاوسەرگیری پێویستە ئاشكرابێت تا ئەگەر سبەی منداڵیان بوو ڕوبەڕوی كێشە نەبنەوە."
داواشی لە دادگاكان كرد ئاگاداری ئەو جۆرە هاوسەرگیرییە بن تا لەكاتی ئاشكرابونیدا نەبێتە هۆی دروستبونی كێشەی كۆمەڵایەتی.
هاوسەرگیری مسیار؛ هەرچەندە ڕێكارەكانی وەكو هاوسەرگیری ئاساییە، بەڵام لە یاساكانی هەرێمی كوردستان هیچ بڕگە و ڕونكردنەوەیەكی تایبەت بەو هاوسەرگیرییە نیە.
سامی ساتی، پارێزەرەو زیاتر بۆ پەرگراف ڕێكارە یاساییەكانی هاوسەرگیری ڕونكردەوە، "لەیاسای باری كەسێـتی هەرێم و عێراقدا بەهیچ شێوەیەك باسی هاوسەرگیری مسیار نەكراوە، تەنیا دەوترێت هاوسەرگیری گرێبەستێكی ئارەزومەندانەیە لە نێوان ژن و پیاودا و بە ئامادەبوونی دوو شاهید، نهێنی بوونی هاوسەرگیری لە یاساكەدا ئاماژەی پێنەكراوە وەك لە هاوسەرگیری مسیاردا هەیە."
ئەو پارێزەرە ئەوەشی خستەڕوو، "لەحاڵەتی ئاشكرابوونی ئەم هاوسەرگیریەدا، بەپێی یاساكانی هەرێمی كوردستان هاوشێوەی هێنانی ژنی دووەم بەبێ ڕەزامەندی ژنی یەكەم مامەڵەی لەگەڵ دەكرێت، بە غەرامەكردنی 10 ملیۆن دینار و شەش مانگ بەندكردن."
سامی، نمونەی سەرهەڵدانی كێشەیەك دەهێنێتەوە لە هاوسەرگیری مسیارداو كاتێك ژنەكە ویستویەتی بە مارەبڕینی یاسایی هاوسەرگیرییەكەی ئاشكرا بكات، بەڵام پیاوەكە نكۆڵی لێكردووەو شاهیدەكانیش بەوپێیەی لەلایەن پیاوەكەوە دانراون ژنەكە نەیتوانیووە بیانناسێتەوەو بۆ دادگای بسەلمێنێت.
ئەو پارێزەرە وتی"لەم جۆرە هاوسەرگیرییەدا تەنیا ژن وەكو ئەو حاڵەتەی باسمكرد دەبێتە قوربانی یەكەم."