پەرەگراف- ئەسرین محەمەد
ساكار لەگەڵ دایكی لەناو دادگای سلێمانی دانیشتبوو، خەمبار و دوودڵ، سەری داخستبوو و یاری بە پەنجەكانی دەستی دەكرد، كاتێك لە چاوەڕوانیدا بوون تا بانگبكرێنە بەردەم دادوەر.
ئەو كچە تەمەنی تەنیا 17 ساڵە، لەڕێی تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانەوە بووەتە هاوڕێی كوڕێكی گەورەتر لە خۆی بەسێ ساڵ، سەرەتا بە نامەی خۆشەویستی دەستیانپێكرد و ئێستاش وەكو قوربانییەك چاوی لەوەیە دادگا فریای بكەوێت.
"من بە پاكی خۆشم دەویست، ئەویش هەمووكات پێی دەوتم كە بەبێ من ناژی‌و بۆ یەك دەبین، بەڵام نەمزانی ئەو مەبەستی تری هەیەو ڕاست نییە لەگەڵ"، ساكار بۆ پەرەگراف وای وت.
دوای تێپەڕینی پێنج مانگ بەسەر نامە گۆڕینەوەو پەیوەندییەكەیاندا لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان، دواجار ساكار فریوی خوارد و ئەوەی لێی دەترسا ڕویدا؛ وێنە و ڤیدیۆی كەوتە دەستی كوڕەكە و ئەویش وەكو هەڕەشەیەك لە دژی بەكاریهێنا.
توندوتیژییەكان بەرانبەر كچان و ژنان لە ڕێگەی سۆشیال میدیاوە، بەربڵاوەو دەیان كچ كەوتونەتە داوی باندو خەڵكانی جیاوازە، بەوپێیەی وێنە و ڤیدیۆیان دەستكەوتووەو لە بەرانبەر بڵاونەكردنەوەیدا، داوای پارەیان كردووە.
كوردۆ عومەر، بەڕێوەبەری گشتی بەڕێوەبەرایەتی بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژی ئافرەتان بە پەرگراف-ی وت"لەئێستادا ڕێژەی لەسەدا 80ی ئەو توندوتیژییانەی بەرامبەر ژنان دەكرێت لەڕێی تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانەوەیە."
بەپێی ئامارەكانی بەڕێوەبەرایەتی گشتی بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژی ئافرەتان، لە ساڵی ڕابردودا 505 حاڵەتی توندوتیژی جیاواز تۆماركراون، ئەوەش كەمترە بەراورد بە 2017، كە 592 حاڵەت بووە، لە نێو ڕوداوەكانی كوشتن، خۆكوشتن، سوتان، خۆسوتاندن و سكاڵادا تەنیا دەستدرێژی سێكسی لە 2018دا زیادیكردووە.
ساكار یەكێكە لەو كچانەی بەبێ دەنگ نەمایەوە، كاتێك ڕوبەڕوی هەڕەشە بووەوە، هانای بۆ دادگا برد تا لەو تەڵەیەی تێیكەوتووە ڕزگاری بكات.
ئەو دەڵێت، سەرەتا پەیوەندییان لەگەڵ كوڕەكەدا نامە ناردن بوو، دواتر گۆڕا بۆ وێنە و ڤیدیۆ، شەوێك پاش چەند كاتژمێرێك قسەكردن ڤیدیۆی خۆی بە ڕوتی بۆ دەكاتەوە، بێ ئاگا لەوەی كوڕەكە هەموی تۆماركردووە.
لەوكاتەوە كوڕەكە بە بڵاوكردنەوەی ڤیدیۆكەی هەڕەشەی لە ساكار كردووە، تا پارەی پێبدات، "وەك شێتم لێ هاتبوو، چەند جارێك لە ترسا پارەم پێدا، بەڵام زۆرم بۆ هات و بە ناچاری هەموو شتێكم بە دایكم وت و چوین شكاتمان لێ كرد."
ماوەی شەش مانگە هێڵی گەرمی ژنان بە ژمارە ١١٩ كەوتوەتە كار، كە بۆ ماوەی ٢٤ كاتژمێر بێ بەرامبەر لەلایەن كارمەندانی ڕاهێنراوەوە وەڵامی ئەو كەسانە دەداتەوە توندوتیژییان بەرامبەر دەكرێت و داوای هاوكاری دەكەن.
جوتیار ناسر، لێپرسراوی هێڵی گەرمی ژنان لە سلێمانی بە پەرەگراف-ی وت"ژنان و پیاوانیش بۆ سكاڵا و هاوكاریكردن پەیوەندییان بە هێڵەكەمانەوە كردووە، بەڵام ڕێژەی ژنان زیاترە"، ئەوەشی ڕونكردەوە هەر قوربانییەك پێویستی بە هاوكاری بەپەلە هەبێت ئەوا كارمەندانی نزیكترین بنكەكانی توندوتیژی بە زویی لەلای دادوەر ڕەزامەندی وەردەگرن و بەهانایانەوە دەچن.
لە هەرێمی كوردستان، یاسای بەرەنگاربونەوەی توندوتیژی خێزانی هەیە بۆ یەكلاییكردنەوەی دۆسیەكانی توندوتیژی، ئەوەش بە سزادانی كەسانی دەستدرێژیكار لەڕێی دادگای تایبەتمەندەوە.
جگە لەو ڕێگایە، یاسای خراپ بەكارهێنانی ئامێرەكانی پەیوەندیكردن هاوكارییەكی ترە بۆ ئەو كەسانەی ڕوبەڕوی توندوتیژی و هەڕەشە دەبنەوە، بە تایبەت لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكاندا، وەكو دۆسیەكەی ساكار.
بەپێی مادەكانی ئەو یاسایە هەر كەسێك بەخراپی ئامێرێكی پەیوەندی یان ئینتەرنێت بە مەبەستی هەڕەشەكردن یان تۆمەت هەڵبەستن بەكاربهێنێت یاخود دزە بە گفتوگۆ، وێنە و كورتە نامە بكات كە لەگەڵ خووڕەوشتی گشتیدا ناگونجێ یان بەبێ ڕوخسەت و مۆڵەت وێنەی گرت یان كاروبارێكی وا كە شەرەف بریندار بكات، ئەوا سزا دەدرێت بە زیندانی شەش تا پێنج ساڵ لەگەڵ غەرامەی یەك تاوەكو پێنج ملیۆن دینار یاخود یەكێك لەو دوو سزایە.
هێڤار ئیبراهیم، سەرۆكی لیژنەی داكۆكیكردن لە مافەكانی ئافرەت لە خولی پێشوی پەرلەمانی كوردستان بۆ پەرگراف وتی"بەگشتی یاساكانی تایبەت بە سزادانی ئەنجامدەرانی توندوتیژییەكان بەرامبەر ژنان یاسای باشن، بەڵام دەسەڵاتی جێبەجێكردن یاساكان وەك خۆیان جێبەجێناكەن، ئەوەش دەبێتەهۆی بەردەوامیی و زیادبوونی توندوتیژییەكان."
بەبڕوای هێڤار، مەكتەبی كۆمەڵایەتی حیزبە سیاسییەكان لە هەرێمی كوردستان یەكێكە لە گرفتە سەرەكییەكانی بەردەم سزانەدانی بكوژانی ژنان، "چارسەركردنی كێشەكانی ژنان بە سوڵحی عەشایەری وادەكات یاسا سەروەر نەبێت و بكوژانی ژنان بە ئازادانە بسوڕێنەوە."
ئەوەشی خستەڕو یەكێك لە كارە باشەكانی خولی چوارەمی پەرلەمان چەسپاندنی بڕگەی ئازادنەكردنی بكوژانی ژنانە بە لێبوردنی گشتی.
لە هەرێمی كوردستان نزیكەی ١٥٠ ڕێكخراو هەن كە كاریان هۆشیاركردنەوەو داكۆكیكردنە لە ژنان، حكومەتی هەرێم لە چەند ساڵی ڕابردودا بە هۆی قەیرانی داراییەوە هاوكاریی ڕێكخراوەكانی بڕی و بەوەش دەیان ڕێكخراو داخران.
هانا شوان، لێپرسراوی بەشی ڕاگەیاندنی ڕێكخراوی ڕاگەیاندن و ڕوناكبیری ژنان بۆ پەرەگراف وتی"ئەو كارەی حكومەت كاریگەری سلبیی هەبوو لەسەر كەمبوونەوەی چالاكییەكانی هۆشیاركردنەوەی زیاتری ژنان بۆ ڕوبەڕوبوونەوەی ئەو توندوتیژییانەی بەرامبەریان دەكرێت."
"ڕێكخراوەكانی ژنان كەوتونەتە نێوان بەرداشی پاراستنی ئەو ژنانەی بۆ ڕزگاركردنی ژیانیان بە زویی پێویستیان هاوكاریكردنە لەگەڵ بەرزكردنەوەی ئاستی هۆشیاری ژنان لەسەر مافەكانیان"، هانا وای وت.
لە هەرێمی كوردستان چوار شێڵتەر لە هەولێر، سلێمانی، دهۆك و گەرمیان هەن بۆ داڵدەدانی ئەو ژنانەی هەڕەشە لەسەر ژیانیان هەیە، لە ئێستادا 875 ژنیان داڵدەداوە و لەو ژمارەیەش دۆسیەی 60 كەسیان یەكلاییكراوەتەوە.
هانا شوان دەڵێت"شێڵتەرەكان یەكێكن لە پێداویستییە حەتمییەكانی هەرێم بۆ پاراستنی ژنان، بەڵام ئەوانیش لە دۆخێكی خراپی داراییدا بەردوامییان بە كارەكانیان داوە."
سەرەڕای ئاستەنگ و ڕێگرییەكان، چالاكی و كۆڕی هۆشیاری بەردەوام هەیە بۆ كەمكردنەوە تا نەهێشتنی توندوتیژی دژ بە ژنان، بە تایبەت لەڕێی گرتنەبەری ڕێكاری یاسایی و پشتبەستن بە دادگاكان لە یەكلاییكردنەوەی كێشەكاندا.
ساكار؛ كاتێك كێشەكەی لەگەڵ ئەو كوڕەی هەڕەشەی لێكرد زۆری بۆ هێنا، هەموو ئومێدەكانی لەسەر قسەی دادگا هەڵچنیوە، تا لەو میحنەتە ڕزگاری بكات، هەرچەندە ئەو كوڕەی ڕۆژانێك بە خۆشەویستی خۆی زانی، ئێستا دەستگیركراوە و لە زیندانە.
لە نێو دادگای سلێمانی، ساكار نەیدەتوانی خەمەكانی ڕوخساری بشارێتەوە، بیری لای بانگكردنی بوو بۆ دانیشتنەكەی دادگا، تا بە قسەیەكی دادوەر و سزادانی ئەو كوڕەی بوو بە كێشە بۆی، لەو دوودڵیە دەربچێت و بۆ هەتایە دۆسیەكەی دابخرێت.