پەرەگراف- سوركێو محەمەد
چەند مانگێك بەرلەوەی هەڵمەتی بانگەشە دەستپێبكات بۆ هەڵبژاردنێك كە گەورەترین دۆڕان‌و شكستی ڕوبەڕوی گۆڕان كردەوە، بەشێك لە كەسایەتییە ناڕازییە دیارەكانی گۆڕان دەیانەوێت عومەر سەید عەلی ڕێكخەری گشتی بزووتنەوەكە ڕازیی بكەن بۆ پێكهێنانی بەرەیەك بۆ هەڵبژاردن، بە كۆكردنەوەی حزبەكانی دەرەوەی پارتی‌و یەكێتی لەژێر چەترێكدا، بۆ ئەوەش بە سەلاحەدین بەهادین ئەمینداری گشتیی یەكگرتووی ئیسلامی دا پەیامێكی بۆ دەنێرن، بەڵام وەڵامەكە نائومێدیان دەكات.
سەلاحەدین بەهادین لەسەر هەمان بۆچوونەو پێیباشە ئەو بەرەیە پێكبهێنرێت، لەسەر داوای یوسف محەمەد سەرۆكی فراكسیۆنی گۆڕان لە بەغداو یەكێك لە كەسایەتییە ناڕازییەكان لە سیاسەتی ئێستای گۆڕان، ئەمینداری یەكگرتوو خۆی دەگەیەنێتە گردی زەرگەتە بۆلای سەید عومەر، لە وەڵامدا ڕێكخەری گشتی گۆڕان پێی دەڵێت، چەند ڕۆژێكی دیكە نێچیرڤان بارزانی كۆماندەكاتەوە، ئێمە لەگەڵ هاوپەیمانییەكی پێنج قۆڵیداین لەنێوان؛ گۆڕان، یەكگرتوو، پارتی‌و یەكێتی‌و كۆمەڵی دادگەریی.
"لە وەڵامدا سەلاحەدین بەهادین دەڵێت: ئێمە نایەینە بەرەیەك پارتی‌و یەكێتی تێدابێت" كەسایەتییەكی دیاری گۆڕان كە بەوردیی ئاگاداری ڕووداوەكانە ئەمەی بۆ پەرەگراف گێڕایەوە، تا لێرەوە دەست بخاتەسەر خاڵێك كە بە بڕوای ئەو "یەكێك لە هۆكارە سەرەكییەكانە" كە گۆڕانی بەم دۆخە خراپ‌و شكستە گەورەیەی هەڵبژاردن گەیاند، ئەویش "پشتكردنە خەڵك‌و ڕووكردنە دەسەڵاتە".
ئەو كەسایەتییە دیارە پێیباش نەبوو ناوی بهێنرێت بەهۆی ئەو دۆخەی ئێستا گۆڕانی تێدایە، وتیشی "خۆیان باش دەزانن گۆڕانەكەی جاران نەماوە. ڕووی لە دەسەڵات‌و پۆست‌و پارەیە، هەڵوێستی ڕوون‌و جەریئانەی نییە لەسەر ڕووداوەكان لەكاتێكدا جەماوەری گۆڕان جیاوازەو هەڵوێستی ئازایانە دەوێت".
ئەو هاوپەیمانییە فراوانەی عومەری سەید عەلی دەیویست سەری نەگرت، ناچار گۆڕان تەنها لەگەڵ یەكێتی نیشتیمانی هاوپەیمانیی پێكهێنا، ئەو دوو حزبە ڕكابەری سەرەكیی یەكتربوون لە هەڵبژاردنەكانی ڕابردووداو زۆرینەی بنكەی جەماوەریی هەردوو حزبەكە لە یەك سنوری جوگرافیدایە.
لەگەڵ هاوپەیمانییەكەدا گۆڕان نەیتوانی ناوخۆی خۆی ڕێكبخاتەوەو كەسایەتییە ناڕازییەكان بگەڕێنێتەوە بۆ گردی زەرگەتەو بەشداریی بكەن لە هەڵمەتی بانگەشە بۆ بزووتنەوەكە.
سەرئەنجام عومەری سەید عەلی بە گەورەترین شكست لە هەڵبژاردنەكەی 10ی ئۆكتۆبەر هاتە دەرەوەو لە سەدا سەدی هەر 5 كورسییەكەی پەرلەمانی عێراقی لە دەستدا، بە هەر حەوت كاندیدەكەی كە لە هەولێرو سلێمانی‌و كەركوك هەیبوو، تەنها 18 هەزارو 358 دەنگیان بەدەست هێنا.
بەڵام یەكگرتووی ئیسلامی كە عومەری سەید عەلی نائومێدی كردن لە هاوپەیمانییەكی پێكەوەیی، تاكە حزبە لە هەموو كوردستان دەنگەكانی زیادی كرد بەراورد بە هەڵبژاردنی ڕابردوو، كورسییەكانیشی لە پەرلەمانی عێراق لە 2 زیادبوون بۆ 4.
پەرەگراف لە بەرپرسێكی باڵای گۆڕانی پرسی، بۆ لەگەڵ حزبەكانی دەرەوەی پارتی‌و یەكێتی نەچوونە بەرەیەكی هاوبەش لەكاتێكدا جەماوەر زیاتر ئەوەی لێ دەویستن؟
لە وەڵامدا وتی "لە ڕاستیدا ڕوون بوو كە خەڵك ئەوەی لێماندەوێت، بەڵام ڕایەكی زاڵ هەبوو لەناو سەركردایەتی گۆڕاندا كە دۆخی بزووتنەوەكە خراپەو ڕێككەوتنی سیاسی لەگەڵ حزبە دەسەڵاتدارەكان گرنگترەو بەسوودە بۆ گۆڕان‌و ئەوە پرسەكان یەكلایی دەكاتەوە نەك ڕا و دەنگی خەڵك، بەڵام ئەنجامی ئەم هەڵبژاردنە سەلماندی كە ئەو ڕایە هەڵەبوو".
دوای دەرچوونی ئەنجامی بەرایی هەڵبژاردنەكە، گۆڕان دانی بە شكستەكەیدا نا، داوای لێبوردنی لە جەماوەر كرد و بەڵێنیدا گۆڕانكاریی ڕیشەیی ئەنجام بدات. وەك هەنگاوی یەكەمی ئەو گۆڕانكارییە، 72 كاتژمێر دوای هەڵبژاردن خانەی ڕاپەڕاندنی گۆڕان كە باڵاترین دامەزراوەی جێبەجێكردنی بڕیارە لە بزووتنەوەكەو لە ڕێكخەری گشتی‌و 6 ئەندامی دیكە پێكدێت، دەستلەكاركێشانەوەی بەكۆمەڵی ڕاگەیاند.
"وەك هەڵگرتنی بەرپرسیارێتی ئەم قۆناغە هەستیارە، خانەی ڕاپەڕاندنی بزوتنەوەی گۆڕان بڕیارماندا دەستلەكاربكێشینەوە، هاوكات لە زووترین كاتدا دەستەیەكی كاتیی بۆ بەڕێوەبردنی بزوتنەوەكە پێكدەهێندرێت" خانەی ڕاپەڕاندن لە ڕاگەیەندراوێكدا وای وت.
بزووتنەوەكە ئومێدی بە هەستانەوە هەیە، پێیانوایە بەشێكی زۆری ئەوانەی بایكۆتی هەڵبژاردنیان كردووە، دەنگدەری گۆڕانن‌و دەتوانن ئاشتیان بكەنەوە.
بەرەی بایكۆت بە درێژایی چوار هەڵبژاردنی ڕابردوی پەرلەمانی عێراق لە ڕیزبەندی سەرەوەداو یەكەمی بێ ڕكابەر بووە، بۆ ئەم هەڵبژاردنەش بەهەمانشێوە بایكۆت هەر بە یەكەمیی مایەوەو لە سەرتاسەری عێراق ڕێژەی بەشداری لەسەدا 41 بوو، لە پارێزگای سلێمانی كە زۆرترین دەنگدەری گۆڕانی تێدایە تەنها لەسەدا 38ی دەنگدەران چوونەسەر سندوقەكانی دەنگدان.
هاوكار مەحمود، گەنجێكی لایەنگری گۆڕانەو لە هەڵبژاردنەكانی ڕابردوودا خۆبەخشانە شەو تا بەرەبەیان لەسەر شەقامەكان بە ئاڵایەكی نیلییەوە بانگەشەی بۆ لیستی مۆمەكەی گۆڕان كردووە، بەڵام لەم هەڵبژاردنەدا لە بەرەی بایكۆت بوو.
ئەو گەنجەی دانیشتووی سلێمانی بۆ پەرەگراف وتی "نەچووم بۆ دەنگدان‌و متمانەم بە كەس نییە، گۆڕان متمانەی ئێمەی لەدەستدا، لە هەولێر لەگەڵ پارتی‌و لە سلێمانی لەگەڵ یەكێتی شەریكە، ئیتر بۆ دەنگی پێ بدەم؟ جیاوازی چییە لەوانی دیكە؟".
هاوكار باس لەوە دەكات، چەندین هاوڕێ‌و خزمی دیكەیشی هەن كە پێشتر دەنگدەری گۆڕان بوون‌و ئێستا متمانەیان بە كەس نییەو بایكۆتیان كردووە، ئەو وتی "ئەگەر گۆڕان بگەڕێتەوە سەر ئەسڵەكەی خۆی‌و هەڵوێستەكانی سەردەمی كاك نەوشیروان، ئێمەو خەڵكی دیكەش دەنگی پێدەدەین‌و بانگەشەیشی بۆ دەكەین".
"دەنگدەرانی پێشووی بزوتنەوەی گۆڕان، هۆشیارترین چینی ئەو كۆمەڵگایەن، چونكە بۆ یەكەمجار توانییان هێزێك سزا بدەن بەهۆی كەمتەرخەمیی لە بەڵێنەكانیان، هیوادارم لایەنگرانی حیزبەكانی دیكەش چاو لە لایەنگرانی گۆڕان بكەن" ئەمە كۆمێنتی گەنجێكی دیكەیە بەناوی هەرێم عەلی كە لەژێر هەواڵێكی میدیای گۆڕاندا نووسیویەتی لە فەیسبووك.
كاتێك میدیای گۆڕان هەڵوێستی فەرمیی بزووتنەوەكەی بڵاوكردەوە كە داوای لێبوردن‌و بەڵێنی گۆڕانكاریی دا، دەیان كەس بە كۆمێنت ڕای خۆیان لەسەر دۆخی بزووتنەوەكەو شكستەكەی دەربڕی.
بژێو ساڵح كونجرینی، نووسیویەتی، دەنگدەری گۆڕان داوای گۆڕان كاری دەكات گوێتان لە كەس نەگرت، هەرچی دڵسۆزی گۆڕان بوو دوورتان خستەوە لەخۆتان‌و چونەناو حكومەتێكی شكست خواردوو، چاكسازیتان پێنەكرا‌و نەشتان هێشت كەسە دڵسۆزەكانی گۆڕان بەردەوام بن، بۆیە ئەمە ئەنجامەكەی بوو.
"ئەنجامەكەتان پیرۆزبێت هەرئێوەبوون پلەو پۆستتان بەلاوە گرنگتر بوو لە دەنگدەر، باجەكەی دەبێت خۆتان بیدەن، دەنگدەر ئەوەی لەسەر شانی بوو بە زیادەوە كردی‌و بەرەی بایكۆت بردییەوە، هەموو حیزبەكان بۆیان دەركەوت كە هیچ سەنگ و قورساییەكیان نەماوە" بژێو وادەڵێت.
كەسانێكیش هەن هێشتا ستایشی گۆڕان دەكەن بۆ كارە باشەكانی، كەسێك بۆی نووسیون "ئەگەر گۆڕان نەبوایە خەڵك نەیدەتوانی تەنانەت بە دڵی خۆیشی كۆمێنت بنوسێت، سوپاس گۆڕان كە چاوی خەڵكتان كردەوەو واتانكرد خەڵك خاوەنی ئیرادەو مافی خۆی بێت".
مردنی نەوشیروان مستەفاو گۆڕانی گۆڕان!
بەدەر لە بایكۆتی دەنگدەر، گۆڕان بایكۆتی ناوخۆیی هەیەو لە دوای مردنی نەوشیروان مستەفا دامەزرێنەرو كەسی یەكەمی بزووتنەوەكە لە 2017، چەندین گروپ لە گۆڕان دووركەوتوونەتەوەو بەشداری ناكەن لە هەڵمەتی بانگەشە‌و سەرخستنی كاندیدەكانیان.
كێشەكانی ناو گۆڕان زۆرن، قسە لەگەڵ هەر بەرپرسێكیان دەكەیت زنجیرەیەك هۆكارت بۆ باس دەكات وەك سەرچاوەی شكستەكە، بەڵام دیارترینیان؛ شێوازی بەڕێوەبردنی بزووتنەوەكەو بڕیاردان‌و هەڵوێستی سیاسی، نزیكبوونەوەو ڕێككەوتن لەگەڵ پارتی‌و یەكێتی‌و بەشداریی لە حكومەت، هەروەها خاوەندارێتی موڵك‌و ماڵی بە جێماو لە نەوشیروان مستەفایە كە بەناوی كوڕەكانییەوەن‌و هەرلە ڕۆژی كۆچی دوایی باوكیانەوە بووەتە پرسێكی جێی مشتومڕ لەناو گۆڕان دا.
نەوشیروان مستەفا ناوێكی دیارو ناسراوی نیوسەدەی ڕابردووی خەباتی سیاسی‌و چەكداریی كوردە لە باشوری كوردستان، لەگەڵ ناوهێنانیدا، یارو نەیار، دژایەتی گەندەڵی، سادەیی، خاكی بوون‌و ماڵی دونیا نەویستییان دێتەوە یاد، بەڵام دوای كۆچی دوایی كردنی لای هەندێك كەس نیشانەی پرسیار لەسەر ئەو پیاوەو تایبەتمەندییەكانی ژیانی دروست بووە، بەتایبەت لە پرسی چارەنووسی ئەو موڵك‌و ماڵەی لەدوای بەجێماوە.
لە یەكەم هەڵبژاردنی دوای نەوشیروان مستەفا، ساڵی 2018 گۆڕان نیوەی دەنگەكانی لەدەستدا، لەكاتێكدا تا نەوشیروان مستەفا لەژیاندا بوو، دەنگدەران لە هەڵبژادنەكانی عێراق‌و كوردستاندا(2009-2013) هەموو جارێك نزیكەی نیو ملیۆن كارتی دەنگدانیان بە دڵی ئەو دەخستە سندوقی دەنگدانەوە بە ئومێدی گۆڕانكاری ڕیشەیی لەو حوكمڕانییەی پارتی‌و یەكێتی دەیانكرد.
عەدنان عوسمان ئەندامی پێشووی خانەی ڕاپەڕاندنی گۆڕان، شكستی بزووتنەوەكە بۆ دوو هۆكار دەگەڕێنێتەوە، یەكەمیان دووركەوتنەوە لە شەقام‌و ڕۆیشتن بەرەو دەسەڵات لە دوای ساڵی 2014، دووەمیشیان پەیوەستە بە نەوشیروان مستەفاوە.
"هۆكاری دووەم، پەیوەستە بەخودی كاك نەوشیروانەوە، ئەو كەسایەتیەكی ئەزموندار و جێگای متمانەی خەڵكبوو، بەڵام لە 2014وە و پێش نەخۆش كەوتنی، وردە وردە بزووتنەوەكەی ڕادەستی هاوڕێ دێرینەكانی كرد، دواتریش كە نەخۆش كەوت، هاوڕێ دێرینەكانی تەواو دەستیان بەسەر بزووتنەوەكەو بڕیاڕەكانیدا گرت، خەڵكە نزیكەكانی خۆیان هێنایە ناو ئۆرگانە قیادییەكانەوە، ئەوان بە عەقڵیەت و تێگەیشتنی خۆیان، ئیدارەی بزووتنەوەكەیان دەدا، نەك بەو عەقڵیەتەی گۆڕانی لەسەر دروستبوو، زیاتر دەسەڵات ویست بوون، پێشتر لەناو بازنەی دەسەڵاتدا بوون، بۆیە خەونیان بە نزیككردنەوەی گۆڕان و بەشداریكردن لە دەسەڵاتدا دەبینی".
عەدنان عوسمان پێیوایە، گەڕانەوەی متمانەی خەڵك بۆ گۆڕان، پێویستی بە گۆڕانكاریی زۆر گەورە هەیەو ئەو گۆڕانكاریەش بە كارێكی زۆر قورس و زەحمەت دەبینێت، "گۆڕان بە ئاڕاستەی جیاواز براوە، سیستمێكی وا لەناو بزووتنەوەكە جێگیركراوە، بە گۆڕینی ڕێكخەر و خانەی ڕاپەڕاندن، سیستمەكە دەمێنێتەوە، دەبێت سەراپای سیستمەكە هەڵتەكێنرێت‌و ئاڕاستەو شێوازی كاركردنی گۆڕان بگۆڕدرێت ئەمەش ئیرادەی گەورەی دەوێت، من ئەم ئیرادەیە نابینم".
گۆڕان لەلایەن نەوشیروان مستەفاو ژمارەیەك لە بەرپرسانی پێشووی یەكێتی دامەزراو بۆیەكەمجار لە ساڵی 2009 بەشداریی لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان كردو 25 كورسیی بەدەستهێنا لەكۆی 100 كورسی (یانزدەكەی دیكەیان بۆ پێكهاتەكان تەرخانكراوە)، بەوەش دوو حیزبی دەسەڵاتداری تووشی شۆك كرد بەتایبەت یەكێتی.
بزووتنەوەكەی نەوشیروان مستەفا كە پشتی بە ناڕەزایی جەماوەر لە پارتی‌و یەكێتی بەستبوو، هەربۆیە بوو بە بەهێزترین هێزی ئۆپۆزسیۆن لە پەرلەمانی كوردستان‌و سەرەتای خەباتی ئۆپۆزسیۆنیی لە پەرلەمان دەستپێكرد.
ئەو بزووتنەوەیە چوار ساڵی یەكەمی لە پەرلەمان وەك ئۆپۆزسیۆن بردەسەر، بەڵام دوای هەڵبژاردنی 2013ی پەرلەمانی كوردستان كە 24 كورسی بەدەستهێنا بەشداریی لەحكومەتدا كرد، لە مانگی 10ی 2015 ڕێگریی لە سەرۆكی پەرلەمان(پشكی گۆڕان) كرا بچێتەوە هەولێرو وەزیرو بەرپرسانی گۆڕان لە حكومەت دورخرانەوە، ئەوەش بە بڕیاری مەكتەبی سیاسی پارتی بەهۆی كێشەكانی نێوانیانەوە.
بزووتنەوەكە دوای كۆچی دوایی نەوشیروان مستەفا تووشی هەورازو نشێوی زۆر بوو، لە پێكهێنانی كابینەی نۆیەم بە سەرۆكایەتی مەسرور بارزانی لە 2019، جارێكی دیكە بووەتەوە بە بەشێك لە دەسەڵات بە چوار وەزارەت‌و جێگری سەرۆكی هەرێم.
نەوشیروان مستەفا تا لەژیاندابوو لە 2012دا پەیوەندییەكانی لەگەڵ یەكێتی ئاسایی كردەوەو لەگەڵ جەلال تاڵەبانی پلانیان دانا بۆ كاری پێكەوەیی‌و گۆڕینی هاوكێشەی سیاسی لە كوردستان‌و لە 2016 ڕێككەوتن لە نێوان هەردوولا واژۆ كرا، بەڵام نەخۆشیی‌و دواتر مەرگ ڕێگای نەدا ئەو دوو كەسایەتییە پلانەكانیان جێبەجێ بكەن‌و ڕێككەوتنەكە تائێستاش جێبەجێ نەكراوە.
ئێستا بەرپرسانی گۆڕان دەڵێن، درێژە بەو ڕێككەوتن‌و نزیكایەتییە لەگەڵ یەكێتی دەدەن‌و بەو ئامانجەش هاوپەیمانییان بۆ هەڵبژاردن پێكهێناوە، بەڵام وادیارە جەماوەری گۆڕان ئەوەی لە نەوشیروان مستەفایان قبووڵ دەكردو ئەو متمانەیەی بە ئەویان هەبوو، بە بەرپرسانی دوای ئەویان نییەو لێیان قبووڵ ناكەن.
جیاواز لە حیزبەكانی دیكە، جەماوەری گۆڕان بۆ پلەو پۆست‌و پارە، یاخود بە هۆی دین‌و ئایدۆلۆجیاوە وابەستەی ئەو بزووتنەوەیە نەبوون، ئەوان بە ئومێدی جیاوازبوون لە پارتی‌و یەكێتی‌و بۆ گۆڕانكاریی‌و باشتركردنی ژیان‌و بەڕێوەبردن لە كوردستان دوای ئەو بزووتنەوەیە كەوتبوون، بەڵام ئێستا ئەو ئومێدەیان نەماوەو چاوەڕوانی گۆڕانكارییەكانی ناوخۆی بزووتنەوەكەو هەڵوێستەكانی دەكەن كە ئاخۆ ئومێدیان بۆ دەگەڕێنێتەوە یان نا؟.