پەرەگراف- دهۆك
ژیار لەوەتەی هەیە ناتوانێت بە دڵی خۆی بچێتە هیچ شوێنێك و بگەڕێت؛ بەشێك لە كۆمەڵگە دژیەتی، لەناو خێزانەكەیدا كۆت و بەندی زۆری هەیە، لەوەش خراپتر ئەگەر بەپێی خواستی جێندەریی خۆی مامەڵە بكات دور نییە ژیانیشی بكەوێتە بەر مەترسی.
"ئاگادارم چەند کەسێک بەهۆی ئەوەی زۆر لە ماڵەوە ماونەتەوە و لە ترسی قسەی ناشیرینی كۆمەڵگە خۆیان بەند كردووە، دواتر توشی كێشەی دەرونی بوون و هەیە خۆی كوشتووە" ژیار بۆ پەرەگراف وای وت.
ژیار ناوی خوازراوی گەنجێكی نیشتەجێی دهۆكە، مەترسییەكانی ئەو و گەنجانی دیكەی كۆمەڵگەی پەلكەزێڕینە، بە دیاریكراوی لەو پارێزگایە تادێت زیاتر دەبێت، بەپێی بەدواداچونی پەرەگراف.
"نیوەم پیاو و نیوەم ژنە، بەڵام ڕەگەزی كچ بەسەرمدا زاڵە، بەهۆی دەنگم كە پیاوانەیە زۆرجار كێشەم بۆ دروست دەبێت، ناتوانم وەك كەسێكی ئاسایی بڕۆمە دەرەوە، لەبەر قسەی خەڵك و زۆرجاریش كەسوكار ڕێگەم نادەن، یان پێمدەڵێن هێندە مەڕۆ ناو پیاوان یاخود هێندە مەڕۆ ناو ژنان" بەوتەی ژیار، لەو بارودۆخەش قورستر ڕوبەڕویان دەبێتەوە.
بارودۆخەكە كاتێك بۆ ئەندامانی پەلكەزێڕینە لە دهۆك قورستر بوو، كاتێك گەنجێكی تەمەن 23 ساڵ بەناوی دۆسكی ئازاد لە كۆتایی كانونی دوەمی ئەمساڵ كوژرا، تەنیا لەبەر گۆڕینی ڕوخسار و شێوازی دەركەوتنی بۆ ڕەگەزی مێ، لەكاتێكدا ڕەگەزی نێر بوو.
پۆلیسی پارێزگای دهۆك برایەكی كوژراوەكە بە ئەنجامدانی ئەو ڕوداوە تۆمەتبار دەکات، كە لە دەرەوەی وڵاتەوە بۆ كوشتنەكە گەڕاوەتەوە و دواتر هەڵاتووە بۆ دەرەوە.
موقەدەم هێمن سلێمان، لێپرسراوی ڕاگەیاندنی پۆلیسی پارێزگای دهۆك بۆ پەرەگراف وتی "تۆمەتبار بۆ دەرەوەی وڵات هەڵاتووە و هەوڵەكانمان لەڕێگەی پۆلیسی ئینتەرپولەوە بەردەوامە تا دەستگیری بكەین"، ئەو تۆمەتبارە بەپێی ماددەی 406ی یاسای سزادانی عیراقی فەرمانی دەستگیركردنی هەیە كە تایبەتە بە كوشتنی بەئەنقەست و سزاكەی زیندانی هەتاهەتایی تا لەسێدارەدانە.
ئەوەش لەكاتێكدایە هێشتا زۆر وردەكاری دیكە لە بارەی ڕوداوەكەوە بڵاونەكراوەتەوە و تەنانەت ئەنجامی لێكۆڵینەوە دەرنەكەوتووە ئەو گەنجەی كوژراوە ڕەگەزی خۆی لە نێرەوە گۆڕیوە بۆ مێ یاخود نا.
"پزیشكی دادوەری تائێستا ئاشكرای نەكردووە ئەو گەنجە ڕەگەزی خۆی بە تەواوی گۆڕی بوو یان نا" موقەدەم هێمن وادەڵێت.
لە عێراق و هەرێمی كوردستان، هیچ دەقێكی یاسایی نییە بۆ كۆمەڵگەی پەلكەزێڕینە، كە بەهۆی ڕەنگە جیاوازەكانی ئاڵاكەیانەوە ئەو ناوەیان لێنراوە یان كورتكراوەی (LGBTQI)یان بۆ بەكاردێت و ئاماژەن بۆ هاوڕەگەزخواز، دووڕەگەزخواز، ڕەگەزگۆڕ، ڕەگەزجێگۆڕ و جووتڕەگەز و چەند جۆرێكی دیكەی جێندەریی.
ژیار وتی "هەوڵمدا چارەسەرێك بدۆزمەوە، ئەوەش بە گۆڕینی ڕەگەزم بۆ پیاو یان ژن، بەڵام لە هەرێمی كوردستان ئەو نەشتەرگەرییە نییە و خێزانەكەشم لەڕوی داراییەوە هێندە توانایان نییە پارەم بۆ تەرخان بكەن و ئەو نەشتەرگەرییە لە شوێنێكی تر بكەم".
هیچ پزیشك و نەخۆشخانەیەك بە ئاشكرا لە هەرێمی كوردستان نەشتەرگەری گۆڕینی ڕەگەز ناكات هەرچەندە هیچ یاسایەك نییە دژی ئەو كارە بێت.
فەیسەڵ خەڵەف، پزیشكی پێست و جوانكاری لە دهۆك بۆ پەرەگراف وتی "من كاری گۆڕینی رەگەز ناكەم، بەڵام گەنج هاتۆتە لام بۆ گۆڕینی ڕەگەز و ڕەتمكردۆتەوە".
ئەو زیاتر ڕونیكردەوە كە ئێستا ئەو جۆرە نەشتەرگەرییانە لە زیادبوندان، وەك گۆڕینی تەواوی شێوازی دەموچاو و ڕوخسار، گۆڕینی لە كوڕەوە بۆ كچ، یان نەهێشتنی ڕیش و گۆڕانكاری لە برۆ و چاو، "ئەوەش بە تایبەت لەناو گەنجانی تەمەن 15 تا 20 ساڵیدا زۆرە".
"هێندەی من زانیاریم هەبێت گۆڕینی ڕەگەز لە دهۆك دەكرێت، بەڵام بۆ ئەو كەسانەیە پارچەیەك لە ئەندامی نێرینەی یان مێیینەی زیادەیە و بە نەشتەرگەری بۆ چاك دەكرێت، ئەوەش بە ڕەزامەندی كەسوكاری" دكتۆر فەیسەڵ وای وت.
ڕوداوەكەی دهۆك دەنگدانەوەی زۆری لێكەوتەوە؛ هەریەك لە نێردەی نەتەوە یەكگرتوەكان بۆ هاریكاری عێراق (یونامی)، كونسوڵخانەكانی ئەمریكا، ئەڵمانیا و فەڕەنسا لە هەرێمی كوردستان ئیدانەی كوشتنەكەیان كرد و داوایانكرد بە زویی تۆمەتباری سەرەكی بە سزا بگەیەندرێت و كۆتایی بە ڕق و جیاكاری بێت لەسەر بنەمای جێندەری.
بەڵام ئەو دەستتێوەردانە و دڵنیایی لایەنە ئەمنییەكانی هەرێمی كوردستانیش نەیتوانیووە مەترسییەكان لەناو كۆمەڵگەی پەلكەزێڕینە بسڕێتەوە، بەپێی بەدواداچونی پەرەگراف، بەشێكیان نەك ناتوانن بە ئازادی هاتوچۆ بكەن، بەڵكو لە ماڵەوە هەر نایەنە دەرەوە.
"من هێشتا بارودۆخم باشە بەراورد بە كەسانی تر، ئاگادارم ئەوانەی وەك من نیوەی جەستەیان ژن و نیوەی پیاوە بارودۆخیان زۆر خراپە، ڕێگەیان پێنادرێت لە ماڵ بچنە دەرەوە یان بەپێی ئەو ڕەگەزە مامەڵە و هەڵسوكەوت بكەن كە خۆیان پێیانخۆشە" ژیار وادەڵێت.
بەپێی دەستوری عێراق نابێت هیچ یاسا و هەنگاوێكی یاسایی لە وڵاتدا پێچەوانەی شەریعەتی ئیسلام بێت، بۆیە بەپێی یاسا بەركارەكانی عێراق و هەرێم هاوسەرگیری لەنێو هاوڕەگەزخوازاندا ڕێگەپێدراو نییە، جگە لەوەش ئەگەر هەرکەسێک ڕەگەزی خۆی بگۆڕێت دواتر لە گۆڕینی رەگەزنامە و مامەڵە یاساییەكاندا دیكەدا ڕوبەڕوی كێشە دەبێتەوە.
نەوزاد دۆسكی، پارێزەر لە دهۆك بە (پەرەگراف)ـی وت "لە هەرێمی کوردستان هیچ دەقێكی یاسایی نییە بۆ ئەو كەسانەی هەوڵدەدەن ڕەگەزی خۆیان بگۆڕن، بەڵام بەپێی ڕێنمایی وەزارەتی تەندروستی عێراق تەنیا رێگە بەو كەسانە دەدرێت کە هەردوو ڕەگەزەكەیان هەیە بۆئەوەی ڕەگەزێكیان هەڵبژێرن و بۆ ئەو مەبەستە نەشتەرگەری بكەن، ئەوەش دوای ئەوەی تەمەنی 18 ساڵ تێدەپەڕێنێت".
ئەو پارێزەرە ڕونیكردەوە هەر كەسێك داوای ڕەزامەندی گۆڕینی ڕەگەزی لە دادگا بكات، داواكارییەكەی ڕەتدەكرێتەوە، بۆیە "ئێستا لە هەرێمی كوردستان ئەوانەی ڕەگەزی خۆیان دەگۆڕن لەڕوی یاساییەوە ناتوانن ڕەگەزنامەیان بگۆڕن".
پێشتر و لە نیسانی ساڵی ڕابردوشدا دەستگیركردنی ژمارەیەك ئەندامی كۆمەڵگەی پەلكەزێڕینە لەلایەن ئاسایشی سلێمانییەوە جارێكیتر كاردانەوەی توندی نوێنەرایەتی وڵاتانی لێكەوتەوە و ئەو دۆسیەیەی وروژاند.
مەلا ئەحمەد ڕێكانی، مامۆستای ئایینی لە دهۆك دژایەتی توندوتیژی دەكات و بۆ پەرەگراف وتی "لە ڕوی شەرعی ئیسلامەوە گۆڕینی ڕەگەز لە گوناحە گەورەكانە بەڵام كوشتنی لەسەر نییە"، دەشڵێت ئەوانەی دوو ڕەگەزیان هەیە و بەلای یەكێكیاندا زیاتر دەچن، "ئەوا ڕێگەیانپێدراوە ئەو ڕەگەزە هەڵبژێرن و بەپێی ئەو ڕەگەزە مامەڵە بكەن كە لێیەوە نزیكن"، بەڵام ئەو قسەیەش بۆ بەشێكە لە كۆمەڵگەی پەلكەزێڕینە كە دوو ڕەگەزن نەك ئەوانیتر "وەك هاوڕەگەزخواز كە ئایین بە هەموو شێوەیەك ڕەتیدەكاتەوە".