بەنزینی خراپ؛ شۆفێران ماڵوێران دەكات

21-08-2022 09:53
سووتانی ئۆتۆمبێلێک لە ناحیەی دەرکار سەربە قەزای زاخۆ، ٣١ی تەموزی ٢٠٢٢

پەرەگراف- عەمار عەزیز

بەنزینی خراپ نەیهێشت نەوزاد لە سایەی تەكسییەكەیدا بحەسێتەوە؛ تاوێ بەڕێی فیتەر و ماوەیەكی زۆریش لەسەرەی بەنزینخانەكاندا وەستا، تا ئەوكاتەی بە ڕۆژی ڕەشی خۆی گەیشت و ئۆتۆمبێلەكەی لە چەند خولەكێكدا بوو بە قەرەبروت.

سوتانی ئۆتۆمبێلەكەی نەوزاد ئەحمەد نە لە گەرمای نیوەڕۆدا بوو نە بەهۆی زۆری كاركردنەوە، ئەو دوای پشویەكی باش، ئینجا سلفی لێدا و لە كاتژمێر 2:30 خولەكی شەوی 15ـی حوزەیرانی ئەمساڵ، ناوەندی دهۆكی بەرەو كۆمەڵگەی قەدش لە قەزای ئامێدی بەجێهێشت.

هەموو ئەو ڕێگایە ناگاتە كاتژمێرێك (كەمتر لە 60 كیلۆمەترە) و هێشتا نیوەی ڕێگاكەی نەبڕیووە كاتێك بەهۆی كێشە لە ئۆتۆمبێلەكەیدا ڕادەوەستێت.

"لەڕێگادا وەستام، زانیم ئەو بەنزینەی كڕیومە زۆر خراپە، بۆیە ئۆتۆمبێلەكەم كوژاندەوە و دوای چەند چركەیەك ئاگری گرت" نەوزاد ئەحمەد بۆ پەرەگراف وای وت، ئەو خەڵكی كۆمەڵگەی قەدش-ە و ئێوارەی ئەو ڕۆژە بۆ سەردانی نەخۆش ڕۆیشتبوو بۆ دهۆك.

"لەگەڵ گڕگرتنی ئۆتۆمبێلەكەدا تەلەفۆنم بۆ بەرگری شارستانی و چەند هاوڕێیەكم كرد، تا ئاگركوژێنەوە گەیشت نیو كاتژمێری ویست، لەو ماوەیەدا من ئۆتۆمبێلەكەم بە تەواوی سوتا".

ئۆتۆمبێلەكەی نەوزاد لە جۆری سكۆدای تەكسی بوو، دوو رۆژ پێش ئەو روداوە، تەنكییەكەی پڕ كردوە لە بەنزینی جۆری 690 دیناری، كە لە ناو خەڵكدا بە عادی یان بەنزینی حكومی ناسراوە، ئەوەش لە سەرەیەكی دورودرێژدا كە 13 كاتژمێری پێ چووە تا بەریكەوتووە.

"سەدا 100 هۆكاری گڕگرتنی ئۆتۆمبێلەكەی من بەهۆی بەنزینی خراپەوە بوو، بەرگری شارستانیش هەروایان وت، چونكە هەركاتێك كێشەیەكی هەبوایە یەكسەر لای فیتەر چاكم دەكردەوە".

نەوزاد باوكی چوار منداڵە، هێشتا ساڵێك بەسەر كڕینی ئۆتۆمبێلەكەیدا تێنەپەڕی بوو، كە نۆ هەزار و 200 دۆلار (92 گەڵا)ـی پێدابوو، تا بژێوی خێزانەكەی دابینبكات، بەوپێیەی فەرمانبەری گرێبەستە و موچەی مانگانەی 350 هەزار دینارەو بەشیان ناكات.

سووتانی تەکسییەکەی نەوزاد، ١٥ی حوزەیرانی ٢٠٢٢

لە هەرێمی كوردستان چەند جۆرێك بەنزین لە بەنزینخانەكاندا دەفرۆشرێن؛ لە هەرە باشەكە پێیدەڵێن سوپەر و لیتری بە هەزار و 450 دینارە، دواتر جۆری موحەسەن لیتری بە هەزار و 325 دینار، نۆرماڵ لیتری بە هەزار و 150 دینار، دوو جۆری دیكەش هەن كە یەكێكیان لیتری بە 800 دینار و ئەویتر لیتری بە 690 دینارە.

ئەحمەد شنگالی، بەرێوەبەری بەنزینخانەی ئویڵ لە شاری دهۆك بۆ پەرەگراف وتی "لەهەندێك حاڵەتدا بەنزینی خراپ دەبێتە هۆكار بۆ گڕگرتنی ئۆتۆمبێل بەتایبەت ئەو بەنزینەی كە رێژەی هەوا یاخود پەستانی تیادا زۆرە، ئەم جۆرە بەنزینە لە هەرێمی كوردستان هەیە، بەڵام لە بەنزینخانەكەی ئێمەدا نییە".

بەنزینی 690 دیناری لەلایەن حكومەتی عێراقەوە رەوانەی هەرێم دەكرێت و بەشی زۆری بۆ تەكسی و ئۆتۆمبێلی گواستنەوەی هێڵی گشتییە، بەڵام بەنزینی 800 دیناری كە زۆربەی شۆفێران لێی ڕازی نین لە چەندین بەنزینخانە هەیە و هەموو ئۆتۆمبێلێك دەتوانێت بیكڕێت.

جۆری 800 دیناری بەشێكی زۆریان لەلایەن پاڵاوگە "بچوك یان نایاساییە" ناوخۆییەكانەوە بەرهەمدەهێنرێن.

"مەرج نییە هۆكاری گڕگرتنی ئۆتۆمبێل هەر بەنزین بێت، شۆرتی كارەبا یان هۆكاری دیكەش هەن، بەڵام لە هەموو حاڵەتێكدا باشترە بەنزینی باش بەكاربهێنرێت" بەوتەی شنگالی.

بەپێی بەدواداچونەكانی پەیامنێری پەرەگراف لە شەش مانگی سەرەتای ئەمساڵدا لە هەولێر و دهۆك زیاتر لە 144 ئۆتۆمبێل سوتاون و هۆكاری زۆرینەش بەنزینی خراپە.

بێوار عەبدولعەزیز، لێپرسراوی بەشی راگەیاندنی بەرێوەبەرایەتی بەرگری شارستانی دهۆك بۆ پەرەگراف وتی "لە شەش مانگدا 38 ئۆتۆمبێل لە دهۆك سوتان، هۆكاری سوتانی هەمویان خراپی بەنزین نییە، بەڵكو هۆكاری دیكەش هەن، بەڵام بەنزینی خراپ ئەگەرێكە بۆ ئاگركەوتنەوە".

بە درێژایی ساڵی رابردودا تەنیا 31 ئۆتۆمبێل لە دهۆك بە هۆكاری جیاجیا سوتاون.

بەنزینی 800 دیناری بەرهەمی پاڵاوگەی ناوخۆیە، حکومەتی هەرێم پاڵپشتی دەکات و بۆ چارەسەری کێشەی گرانیی بەنزین دەیخاتە بازاڕەوە، بەپێی داتاكانی وەزارەتی سامانە سروشتیەكان هەر لیترێكی 1200 دینار لەسەر حكومەت دەكەوێت و 400 دینار پاڵپشتی دەكرێت بۆ ئەوەی نرخەكەی بۆ 800 دینار دابەزێت، بەوەش بۆ سێ ملیۆن لیتر بەنزینی ڕۆژانە کە دوو ملیۆنی بۆ هەولێرو دهۆک و ملیۆنێکی بۆ سلێمانی و هەڵەبجە دابین دەکرێت، ملیارێك و 200 ملیۆن دینار پاڵپشتی حكومەتە بۆ نرخی ئەو بەنزینە.

رائید سەركەوت كارەش، لێپرسراوی بەشی راگەیاندنی بەرگری شارستانی هەولێر بۆ پەرەگراف وتی "لەسەرەتای ئەم ساڵەوە تا 2ـی ئاب، 106 ئۆتۆمبێل لە پارێزگاكە سوتاون و دوای لێكۆڵینەوە بۆماندەركەوتووە؛ هۆكاری سوتانی ئۆتۆمبێل سەدا 80 بەهۆی بەنزینەوەیە".

ئەو دەڵێت، غاز و كۆمەڵێك ماددەی تر تێكەڵ بە بەنزین دەكرێن، ئینجا بە شۆفێران دەدرێت، ئەوەش هێندەی دیكە لەكاتی كەوتنەوەی ئاگردا مەترسی لێدەكەوێتەوە، "كە ئۆتۆمبێلەكە دەسوتێت بەشێكیان غاز لەناو بەنزینەكەیاندایە و وادەكات بە ماوەیەكی كەم تەواوی ئۆتۆمبێلەكە بسوتێت".

دواین روداوی سوتانی ئۆتۆمبێل لە 12ـی ئابی 2022ـدا بوو، ئەویش لە سنوری ئیدارەی سەربەخۆی زاخۆ، كە بارهەڵگرێكی سوتەمەنی گڕیگرت و شۆفێرەكەیشی لەناو ئۆتۆمبێلەكەدا سوتا و گیانیلەدەستدا، بەپێی راگەیەندراوێكی حكومەتی خۆجێی.

سیروان عەبدوڵا، سەرۆكی ئەنجومەنی بەنزینخانەكانی پارێزگای هەولێر بۆ پەرەگراف رونیكردەوە، حكومەت دوو جۆر بەنزین دابەشدەكات، یەكێكیان بە 690 دینارە كە تایبەتە بەتاكسی و پاسەكان، "ئەمە بەنزینێكی زۆر باشە و لە كۆمپانیای كار دەردەچێت و كوالێتی بەرزە"، رۆژانە ملیۆنێك لیتر بەسەر پارێزگاكانی هەرێمدا دابەشدەكات.

"جۆری دووەم بە 800 دینارە.. حكومەت ئەم جۆرە بەنزینە لە كۆمپانیاكان دەكڕێت، ڕاستە كوالێتییەكەی وەك 690 دینارییەكە نییە، ئەمەش هەندێك بازرگان بەرهەمیدەهێنن و حكومەت بەناچاری دەیكڕێتەوە".

سیروان عەبدوڵا وتی "قسەم لەگەڵ وەزارەتی سامانە سروشتییەكان كردووە، ئەوان دەڵێن هەر كۆمپانیایەك بەنزینی باشی هەبێت لێی دەكڕین، سەرەتا كوالێتییەكەی باش نەبوو، بەڵام چەند رۆژێكە گۆڕاوە و كوالێتییەكەی باش بووە،.. حكومەتیش پشكنین بۆ بەنزین دەكات و ئەگەرباش نەبێت دەگەڕێندرێتەوە".

بەپێی ئامارەكانی ئیدارەی پارێزگای هەولێر، لە سەرەتای مانگى حوزەیران تا 11ـی ئابی ئەمساڵ، 201 بەنزینخانە بەهۆى دەستکاریکردنى كوالێتی به‌نزین و خراپی ئەو بەنزینەی دەیفرۆشن بەهاوڵاتیان سزادراون و ڕێکارى یاسایی لە بەرامبەر خاوەنەکانیان گیراوەتەبەر.

"لەجیاتی یەك یاسا دوو سێ‌ یاسای تایبەت بە بەنزین و مامەڵەكردن بەو مەلەفە هەن، لە یاساكاندا بە ڕوونی ئاماژە بەوەكراوە هەركەسێك بەخراپی مامەڵە لەگەڵ ئەو مەلەفە بكات وەك ساختەكاری و هەر شتێكی خراپ ئەوا دەچێتە قاڵبی تاوانەوە و دەبێت سزابدرێت، بەڵام حكومەتی هەرێم یاساكە جێبەجێناكات و ئەو كەسانەش سزا نادات كە تەزویر لە بەنزیندا دەكەن" شێركۆ جەودەت، ئەندامی لیژنەی وزە و سامانە سروشتییەكان لە پەرلەمانی كوردستان وای وت.

جەودەت ئەوەشی بە پەرەگراف وت "هەموو ئەو جۆرە بەنزینانەی لە هەرێم هەن وەكو ناوەكانیان تەواو و دروست نین، لە سوپەر و موحەسەنەوە تا عادی و دوو جۆرەكەی حكومەت، بەڵام لە بنەڕەتەوە هەر بەنزین نین، بەڵكو تێكەڵكراوی چەند مادەیەكن و بەناوی بەنزینەوە بە شۆفێران دەدرێت"، ئەو دەڵێت، سەرباری هەوڵەكانیان بەڵام لێپرسراوانی حكومەت "ئامادەنین" بەدەم داواکانی پەرلەمانەوە بچن.

ئەو گازوایل و بەنزینەی لە هەرێمی كوردستان هەیە، جگە لەو زیانانەی بە ئۆتۆمبێلی دەگەیەنن، دەبنە هۆی بڵاوبونەوەی ژەهر، لەگەڵ پیسكردنی ژینگە و ئاووهەوادا، بەهۆكاری شێرپەنجە و چەندین نەخۆشی تری مەترسیداریش دادەنرێن.

سەرچاوەیەك لە قایمقامیەتی قەزای ناوەندی دهۆك كە نەیویست ناوی ئاشكرا بكرێت بۆ پەرەگراف وتی بەنزینی 800 دیناری لەژێر چاودێری و سەرپەرشتی و پشكنینی وەزارەتی سامانە سروشتییەكاندایە، ئەوان دوای پشكنین رەوانەی بەنزینخانەكانی دەكەن، "راستە خەڵك گلەیی هەیە و لیژنەكانی قایمقامیەتیش بەردەوام بەدواداچوون بۆ كوالیتی بەنزین دەكەن و سەرپێچیكار سزادەدرێت، تائێستاش دەیان بەنزینخانە بە غەرامەو داخستن سزادراون".

لە هەرێمی كوردستان زیاتر لە ملیۆنێك و 985 هەزار ئۆتۆمبێل هەن، كە زۆرینە لە هەولێرە، بە دوای ئەودا سلێمانی و ئینجا دهۆك دێت، رۆژانە پێویستیان بە چەندین ملیۆن لیتر بەنزین هەیە كە زۆرینەی لەلایەن بەنزینخانە ئەهلییەكانەوە دابیندەكرێت، بەپێچەوانەی عێراقەوە كە بە پلەی یەكەم شۆفێران پشت بە بەنزینی كوالێتی بەرزی حكومیی دەبەستن كە لیتری بە 450 دینارە.