دوو مليۆن كەس چاویان لە دامەزراندنە بۆ چاودێریی و پاراستنی سنورەكانی هەرێمی كوردستان لەگەڵ ئێران و تورکیا

پەرەگراف

زیاتر لە دوو ملیۆن عیراقیی، بە هاووڵاتییانی هەرێمی كوردستانەوە چاویان لەوەیە وەكو چەكدار بچنە سنورەكانی ئێران و توركیا، بەڵام هەر بۆ چاودێری نەك بۆ شەڕ و مەترسی روبەڕوبونەوەی چەكداریی.

وەزارەتی ناوخۆی عێراق، لەسەر راسپاردەی ئەنجومەنی وەزیران بڕیاریدا بە كردنەوەی دەرگای دامەزراندن لە سلكی فەرماندەیی پاسەوانی سنور، لە 16ـی كانونی دوەمی ئەمساڵ و تەنیا لە چەند رۆژێكدا، ملیۆنان فۆڕم پڕكرانەوە و هێشتاش دیارنییە كەی ناوەكانیان بڵاودەكرێتەوە.

عەقید كاروان خۆشناو، وتەبێژی ناوچەی یەكی هێزەكانی پاسەوانی سنور بۆ پەرەگراف وتی "دوو هەزار و 621 كەس دادەمەزرێنرێن بۆ ناوچەی یەكی هێزەكانی پاسەوانی سنور، كە سنوری هەرێمی كوردستانە لە فیشخابور(ڕەبیعەوە) تاوەكو خانەقین".

پاسەوانی سنور سەر بە وەزارەتی ناوخۆی عێراقە، بەڵام لە هەرێمی كوردستاندا بە نزیكەیی هەمویان لە هاوڵاتیانی كورد پێكهاتون و چەندین ساڵە لە هەندێك ناوچەی سنوریدا بازگە و بارەگایان هەیە.

"دوو ملیۆن و 182 هەزار كەس فۆڕمیان بۆ دامەزراندنەكە پڕكردۆتەوە، بۆیە جارێ دیارنییە ناوی كێ دێتەوە و چەندیان كورد دەبێت" بەوتەی عەقید كاروان خۆشناو.

ئەو دامەزراندنە لە چوارچێوەی زنجیرەیەك رێكاری حكومەتی فیدراڵیدا هات، لە 24ـی تشرینی دوەمی 2022، دوابەدوای بۆردومانە موشەكییەكانی ئێران و توركیا بۆ چەند ناوچەیەكی هەرێمی كوردستان و هۆشداریی ئێران، بۆ پاراستنی سنورەكان.

حكومەتی عیراق بڕیاریدا بە دانانی پلانێك بۆ دووبارە بڵاوەپێكردنی هێزەكانی پاسەوانی سنوور بە مەبەستی كۆنترۆڵكردنی خاڵی سفر بە درێژایی سنوورەكانی عێراق لەگەڵ ئێران و توركیا، لەگەڵ دابینكردنی هەموو پێداویستییە لۆجستییەكانی فەرماندەیی هێزەكانی پاراستنی سنوور، بەردەستخستنی توانای مرۆیی زیاتر، بە هەماهەنگی لەگەڵ حكومەتی هەرێمی كوردستان.

وتەبێژی ناوچەی یەكی هێزەكانی پاسەوانی سنور دەڵێت "ئەم هێزە هێزێكی شەڕكەر نییە، ئیشی پاسەوانی سنورەكانە لە كاری قاچاغچێتی و خۆدزینەوە و سنوربەزاندن".

هەروەها رونیكردەوە كاركردنی ئەو هێزە لە سنوری هەرێم، بە هەماهەنگی لەگەڵ حكومەتی هەرێمی كوردستان دەبێت و لەو شوێنانەش هێزەكانی پاسەوانی سنور هەیە، هێزی پێشمەرگەش هەن، "بەڵام هێزەكانی پاسەوانی سنور لە كۆتا خاڵی سنوری دەبن كە پێی دەوترێت خاڵی سفرو لەوێ جێگیر دەبن".

ناردنی هێزی زیاتری عێراقی بۆ سنورەكانی ئێران، خواستی تارانیش بووە، وەك میدیای ئەو وڵاتە دوابەدوای سەردانەكەی محەمەد شیاع سودانی، سەرۆك وەزیرانی عێراق لە 29ـی تشرینی دوەمی ساڵی رابردو بڵاویكردەوە.

پێشتر ئێران بە پاساوی بوونی هەڕەشەی "گرووپە چەكدارییە جوداخوازەكان" لەو سنوورانەوە بۆ سەر وڵاتەكەی، بە بەردەوامی تۆپبارانی ناوچەكەی كردووە. دواجاریش لە مانگەكانی كۆتایی 2022ـدا هێرشەكانی چڕ كردەوە و چەند جارێك بارەگای حیزبەكانی ڕۆژهەڵاتی لە قووڵایی خاكی هەرێمدا بە مووشەكی بالیستی و درۆنی بۆمبڕێژكراو كردە ئامانج.

كەریم شكور، پەرلەمانتاری عێراق كە تا دەرچونی بڕیاری دامەزراندنەكەی پاسەوانی سنور ئەندامی لیژنەی ئاسایش و بەرگری بوو، بۆ پەرەگراف وتی "بۆشایی ئەمنی زۆر هەن لە سنورەكان و بەم هێزە پڕ دەكرێنەوە و بیانوی سنوربەزاندنی وڵاتان ناهێڵرێت كە دەوترێت خەڵكی سنور دەبەزێنن، هێزەكەش دەسەڵاتەكانی لەلایەن وەزارەتی ناوخۆوە دیاریكراوە".

هەروەها جەختیكردەوە ئەركی ئەو هێزە تەنیا بۆ نەهێشتنی قاچاخ و سنوربەزاندن و جوڵەی ناشەرعییە لەدەرەوەی دەروازە سنورییەكان، "بۆ ئەوەی نەبێتە بیانویەك بەدەست دەوڵەتانی دراوسێ كە بڵێن هەرێمی كوردستان بوەتە جێگای نا سەقامگیری سنورەكانمان".

ئێران لە مانگەكانی رابردودا هێزی زۆری بۆ ناوچەكانی سەر سنووری هەرێم گواستەوە و هەڕەشەی ئەوەیكرد، ئەگەر لەلایەن هەرێم و عێراقەوە ڕێگری لەو هەڕەشانە نەكرێت كە ڕووبەڕووی ناوچە سنوورییەكانی وڵاتەكەی دەبنەوە، ئەوا هێرشی زەمینی بۆ سەر بارەگای حیزبەكانی ڕۆژهەڵات لەناو خاكی هەرێم دەستپێدەكات.

لیوا محەمەد سكر، فەرماندەی هێزەكانی پاسەوانی سنوری عێراق، 7ـی شوباتی ئەمساڵ ئاشكرایكرد لیوای 21 دروستدەكەن بۆ ئەوەی رۆڵیان لە پاراستنی سنورەكانی ئێران و توركیادا هەبێت، ئەوەش دەبێتە پاڵپشتییەك بۆ ناوچەی یەك (هەرێمی كوردستان)، تەواوی پێداویستییەكانیشان بۆ دابیندەكرێت، لە كامێرای حەراری تا بورجی چاودێری و ئۆتۆمبێلی تایبەت.

فەرماندەی گشتی پاسەوانی سنور ئەوەشی وت، هێزە نوێیەكە بە ئامانجی پڕكردنەوەی بۆشایی ئەمنییە.

هەرێمی كوردستان بەدرێژایی رۆژهەڵات، باكور و باكوری خۆرئاوا، سنور و دەروازەی رەسمی لەگەڵ ئێران، توركیا و سوریا هەیە.

عوسمان سێدەری، جێگری سەرۆكی لیژنەی كاروباری پێشمەرگە لە پەرلەمانی كوردستان بۆ پەرەگراف وتی  "بۆشایی ئەمنی لە سنوركان هەبووە و ساڵانێكە هەزاران كەس لە هێزەكانی پاسەوانی سنور كۆچی دواییان كردووە یان خانەنشین بوون، لەدوای پڕۆسەی ئازادیش لادان و لەجێدانان نەبووە، دواتریش بەهۆی شەڕی داعش و قەیرانی دارایی پاسەوانی سنور دانەمەزراون".

ئاماژەی بەوەشدا پێشتر داواكراوە لیوایەك بۆ سنوری پارێزگای هەڵەبجە دروستبكرێت، "دیارە ئەو دامەزراندنەی ئێستاش ئەولەویەت بۆ پارێزگاكانی سنوری هەرێمی كوردستانە"، وەك ئەو دەڵێت، هێزە نوێیەكە هەماهەنگییان دەبێت لەگەڵ حكومەتی هەرێم.

دامەزراندنەكە بۆ هەرێمی كوردستان و هەموو پارێزگاكانی دیكەی عیراق بوو، مەرجەكانیش تەمەنی 17 ساڵ تا 35 ساڵ، دەرچوی سەرەتایی و ناوەندی بێت.

كەریم شكور وتی "جارێ نازانرێت تەواوی هێزەكە كورد دەبن یاخود نا، دەبێت بۆ ئەو بابەتە لەگەڵ لایەنە پەیوەندیدارەكانی عێراق كۆببینەوە"، ئەو پەرلەمنتارەی عێراق وتیشی "باوەڕ ناكەین عەرەب بهێنن و لە ڕابردووشدا هێزەكانی ئەم سنورە و فەرماندەكانیشیان هەموو كورد بوون، بۆیە بۆ باشتر ڕاییكردنی كارەكان باشترە بەمشێوەیە بمێنێتەوە".

پێشكەشكردن بۆ دامەزراندنەكە و وەڵامەكەشی هەر لەڕێی ئۆنلاینەوە دەبێت، بەبێ ئەوەی هیچ وادەیەكی دیاریكراو بۆ ئاشكراكردنی ناوی دامەزرێنراوان و دەستبەكاربونیان هەبێت.

وتەبێژی هێزەكانی ناوچەی یەكی پاسەوانی سنور، دەڵێت "پڕكردنەوەی لینكەكە مانگێكی پێ چوو، ئێستاش جارێ دیار نییە كەی ناوەكان دێتەوە و هیچ زانیارییەكی نوێ نییە و لە دەسەڵاتی وەزارەتی ناوخۆدایە"، كاروان خۆشناو هۆشداریدا کە ئەوانەی فۆڕمی دامەزراندنیان پڕکردووەتەوە بە هیچ پەیجێكی ساختەی سۆشیال میدیا هەڵنەخەڵەتێن كاتێك باس لە راگەیاندنی ناوی دامەزرێنراوان دەكەن تا ئەوكاتەی بە رەسمی بڵاودەكرێتەوە.