پەرەگراف
ئەو وادەیەی ئێران دیاری کردووە بۆ لەچەکداماڵین و کەمپنشینکردنی هێزە ئۆپۆزسیۆنەکانی ڕۆژهەڵاتی کوردستان لە هەرێم ١٩ی ئەم مانگە کۆتایی دێت، هەرێمی کوردستان دەیەوێت بە سیاسەتی "نەشیش بسووتێت نە کەباب" ئێران ڕازیی بکات و دڵی حیزبەکانی ڕۆژهەڵاتیشی لێ نەڕەنجێت.
سوپای پاسداران جوڵەی بە هێزی سەربازیی کردووە بە ئاڕاستەی سنورەکانی هەرێمی کوردستان، مەترسیی و ئەگەری هێرش و پەلاماردان وەزیری دەرەوەی عێراقی بردە تاران و داوای لەو وڵاتە کرد هێرش نەکات و توندوتیژی بەکار نەهێنێت.
فوئاد حسێن ١٣ی ئەم مانگە لەگەڵ هاوتا ئێرانییەکەی کۆبووەوەو ڕایگەیاند پابەندن بە ڕێککەوتنی ئەمنیی نێوان هەردوو وڵات، وتی "پلانی ئەمنی داڕێژراوە و پێیەوە پابەند بووین و لە ئامانجی کۆتایی ئەو پلانەداین و بەشێکی گرووپە جیاوازەکان لە چەک داماڵراون لەسەر سنووری نێوان عێراق و ئێران و کەمپمان بۆ پەنابەران دروستکردووە کە لەداهاتوودا دەچێتە ژێر سایەی پاراستنی رێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ پەنابەران یان پاراستنی نەتەوەیی".
وەزیری دەرەوەی عێراق جەختی لە هەڵوێستی وڵاتەکەی کردەوە کە بەپێی دەستوور، ڕێگە بەو هێز و لایەنانە نادات سنوور ببەزێن و چەک لە دژی حکومەتی ئێران بەکاربهێنن.
"مەعقول نییە پەیوەندییەکانی نێوان هەردوو وڵات زۆر باش بێت، بەڵام لەهەمانکاتدا هەندێکجار سەروەریی عێراق و هەرێمی کوردستان هەڕەشەیان لێبکرێت" فوئاد حسێن وای وت.
لە بەرامبەردا حسێن ئەمیر عەبدوڵاهیان، وەزیری دەرەوەی ئێران، جەختی کردەوە کە ئێران بۆ دابینکردنی ئاسایشی نەتەوەیی وڵاتەکە جدییە، وتی "خۆشحاڵین کە دەوڵەتی عێراق و برامان جەنابی فوئاد حسێن زانیاری باشیان دا سەبارەت بە دەرکردنی هێزە تیرۆریستەکان لە ناوچەکانی نزیک سنووری ئێران".
ڕێکەوتننامەی ئەمنیی نێوان عێراق و ئێران کە مانگی سێی ئەمساڵ لە نێوان هەردوو وڵات و بە ئامادەیی وەزیری ناوخۆی هەرێم واژۆ کرا، سەرەکیترین خاڵی چەککردنی حیزبەکانی ڕۆژهەڵاتی کوردستان لەناو خاکی هەرێم و نیشتەجێکردنیانە لە کەمپدا.
ئێستا گەرمترین و گرنگترین دۆسیە لای ئێران، ئەو ڕێکەوتننامە ئەمنییەیە کە ئێران بە شێوەیەکی چڕوپڕ لەگەڵ بەرپرسانی عێراق و هەرێم لەسەر هێڵە بۆ زوو جێبەجێکردنی.
ئێران هێرش دەکاتەسەر هەرێمی کوردستان؟
پێشتر ئێران بە پاساوی بوونی هەڕەشەی "گرووپە چەكدارییە جوداخوازەكان" لە سنوورەکانەوە بۆ سەر وڵاتەكەی، بە بەردەوامی تۆپبارانی هەرێمی کوردستانی کردووە. لە مانگەكانی كۆتایی 2022ـدا هێرشەكانی چڕ كردەوە و چەند جارێك بارەگای حیزبەكانی ڕۆژهەڵاتی لە قووڵایی خاكی هەرێمدا بە مووشەكی بالیستی و درۆنی بۆمبڕێژكراو كردە ئامانج.
ئێستایش ئێران هەڕەشەی ئەوە دەکات، ئەگەر لەلایەن هەرێم و عێراقەوە ڕێگری لەو هەڕەشانە نەكرێت كە ڕووبەڕووی ناوچە سنوورییەكانی وڵاتەكەی دەبنەوەو ڕێککەوتنی ئەمنیی جێبەجێ نەکرێت، ئەوا هێرشی زەمینی بۆ سەر بارەگای حیزبەكانی ڕۆژهەڵات لەناو خاكی هەرێم دەستپێدەكات.
سەرچاوەیەکی باڵا لە حیزبەکانی ڕۆژهەڵات لە هەرێم بە پەرەگرافی وت "هەڕەشەکانی ئێران جددین و ئێمە لە هەستیاریی دۆخەکە بۆ هەرێمی کوردستان تێدەگەین، هەربۆیە بنکەو بارەگا سەربازییەکانمان لە ناوچە سنورییەکانی چۆمان و چیای هەڵگورد چۆڵ کردووە".
ئەو سەرچاوەیە کە لەبەر هەستیاریی دۆخەکە داوایکرد ناوی نەهێنرێت، وتیشی "لە بارەگاو کەمپەکانی نزیک شارەکانیش ڕێوشوێن گیراوەتەبەر، تەنانەت زۆربەی خێزانەکان کەمپەکانیان چۆڵکردووە وەک ئامادەکارییەک بۆ هێرشی مووشەکیی ئێران کە پێمانوایە ئەگەری زۆرە مووشەکباران دەستپێبکات".
"بە هیچ جۆرێک لەچەکداماڵین و کەمپنشینکردن لەئارادا نییە. بە هەماهەنگیی لەگەڵ بەرپرسانی هەرێم چەند ناوچەیەکمان چۆڵکردووەو نامانەویت هەرێم بکەوێتەژێر فشاری زیاتری ئیرانییەکان" سەرچاوەکە وای وت.
هاوکات بەرپرسێکی باڵای هەرێمی کوردستان بە پەرەگرافی وت "ئامادەین ئەو ناوچانە پیشانی ئێرانییەکان بدەین کە لەسەر سنوور چۆڵکراون و بنکە سەربازییەکان تێکدراون، هیچ بەهانەیەک نەماوە کە ئەو هێزانە مەترسی بن بۆ سەر ئاسایشی ئێران. ئێمە ناتوانین چەکیان بکەین و هەموویان لە کەمپێکدا کۆبکەینەوە، پێویستە ئێرانییەکانیش لەو دۆخە تێبگەن".
پێشتریش محەمەد نەزیف قادری بەرپرسی پەیوەندییە گشتییەكانی حیزبی دیموكراتی کوردستانی ئێران، لێدوانی بەرپرسانی ئێرانی سەبارەت بە چەككردن و كەمپنشینكردنیان بە "بێ بەها" ناوبرد.
قادری لە ٢٨-٨-٢٠٢٣ بە پەرەگرافی وت "لێدوانی بەرپرسانی ئێران بە لای ئێمەوە نامەنتقین و ئەو قسانەی دەیكەن بنەمای دروستی نییە، دەیانەوێت بەو پاساوانەوە دەستوەردانی زیاتر لە عێراقدا بكەن".
"ئەوەی ئێمە لە هەرێمی كوردستان هەمانە كەمپی خەڵكی مەدەنییە و بەرپرسانی هەرێم ئاگادارن. مەیدانی خەباتی ئێمە ڕۆژهەڵاتی كوردستانە و لە هەرێمی كوردستانەوە هیچ هەڕەشەیەك بۆ سەر كۆماری ئیسلامی نەبووە و قسەكانیان بێ بنەمان" ئەو بەرپرسە باڵایەی حیزبی دیموکرات وای وت، جەختیشی کردەوە "هیچ بەهانەیەک نییە بۆ ئەوەی ئێران دەستوەردان بكات و بۆردوومانی كەمپەكانی ئێمە لە هەرێمی كوردستان بكات".
هاوکاتی هەوڵە دیبلۆماسییەکانی بۆ جێبەجێکردنی ڕێکەوتنە ئەمنییەکە، ئێران جووڵەی بە هێز بە ئاراستەی سنوورەکانی هەرێمی کوردستان کردووە. ڕێکخراوی مافی مرۆڤی هەنگاو دوو گرتەی ڤیدیۆیی کاروانی سەربازیی بڵاو کردووەتەوه و دەڵێت، سوپای پاسداران هێزی زۆری سەربازی و چەکی قورسی بۆ سەقز و مەریوان و سنووری هەرێم گواستووەتەوە.
بەرپرسانی هەرێمی کوردستان بە دووری دەزانن ئێران هێرش بکات، نێچیرڤان بارزانی ١٣ی ئەم مانگە بە ڕۆژنامەنووسانی وت "ئێمە لە هەرێمی كوردستان وەك بەشێك لە عێراق پابەندی ئەو ڕێككەوتنەین و نامانەوێ هەرێمی كوردستان سەرچاوەی هەڕەشە بێت بۆ هیچ یەك لە دراوسێكانمان، نە بۆ ئێران و نە بۆ توركیا و نە بۆ هیچ لایەنێك".
"لەم چوارچێوەیەدا لە هەماهەنگی و هاوكاری لەگەڵ بەغداد هەندێك هەنگاوی گرنگ نراوە و هیوادارین ئەم هەنگاوانە ببنەهۆى ئەوەی هیچ كێشەیەكی ئەمنی و سەربازی دروست نەبێت. من خۆم باوەڕ ناكەم هیچ بەهانەیەك بۆ كردەوەیەكی سەربازی هەبێت" سەرۆکی هەرێم وای وت.
ئەو پرسە بەشێکی سەرەکیی بوو لە کۆبوونەوەی بافڵ تاڵەبانی سەرۆکی یەکێتی لەگەڵ بەرپرسانی ئیران لە تاران، تاڵەبانی ١١ی ئەم مانگە لەگەڵ وەزیری دەرەوەی ئەو وڵاتە کۆبووەوەو وەزیری دەرەوە جەختی لە زوو جێبەجێکردنی ڕێکەوتننامە ئەمنییەکە کردەوە.
تاران لە هەموو لایەکەوە گوشار دەکات تا بە ئامانجەکەی بگات، ئەوەش هاوکاتە لەگەڵ نزیکبوونەوە یەکەم ساڵیادی کوژرانی ژینا ئەمینیی کە ١٦ی ئەم مانگەیەو حیزبەکانی ڕۆژهەڵاتی کوردستان داوایان لە خەڵک کردووە لە سەرجەم شارەکان لەو ڕۆژەدا مانگرتنی گشتیی ئەنجام بدەن.
ژینا ئەمینی، كچێكی كوردی تەمەن 22 ساڵی شاری سەقز بوو، ڕۆژی 13-9-2022 لە كاتێكدا لەگەڵ براكەی چووبوونە شاری تاران، لەلایەن پۆلیسی ئەخلاقەوە بە بیانووی ڕەچاونەكردنی باڵاپۆشی دەستگیر كرا، دواتر بەهۆی تێكچوونی باری تەندروستیی ڕەوانەی نەخۆشخانە كرا و لە ١٦ی هەمان مانگدا گیانی لەدەست دا.
مردنی گوماناویی ژینا بووە هۆی سەرهەڵدانی ناڕەزایەتی فراوان لە سەرتاسەری ئێران، چونكە كەسوكار و بەشێك لە چالاكان و كەسایەتیی دیكەش، دەڵێن مردنی ئەو كچە لە ئەنجامی لێدان لە سەری بووە، لەو كاتەی كە بۆ بنكەی پۆلیس گوازراوەتەوە، هەرچەندە حكومەتی ئێران ئەوەی ڕەتکردەوە.
بەهۆی ئەو ناڕەزایەتییانەی كە لە ڕۆژهەڵاتی كوردستان و دەیان شار و شارۆچكەی دیكەی ئێران لە ئەنجامی مردنی ژینا سەری هەڵداوە، بەپێی ئاماری ڕێكخراوەكان سەدان کەس کوژران و زیاتر لەوەش برینداربوون و دەستگیرکران.
ئێران بەردەوام پەنجەی تۆمەتی ئاڕاستەی حیزبەکانی ڕۆژهەڵات دەکرد کە دەستیان هەیە لە خۆپیشاندانەکانی ناوخۆی ئەو وڵاتە، هەربۆیە فشارەکانی تەواو تووندکردەوە لەسەر عێراق و هەرێم و لە چوارچێوەی ڕێککەوتنێکی ئەمنییدا دەیەوێت لاوازیان بکات و دووریان بخاتەوە لە سەر سنوورەکان.
"بە زۆر هۆکار، ئێمە وەکوو دەوڵەتی عێراق، بە ئەرکی خۆمانی دەزانین نیگەرانییە ئەمنییەکانی ئێران لەبارەی ڕەوتە چەکدارییەکانی نیشتەجێی هەرێمی کوردستان بڕەوێنینەوە" ئەمە وتەی سەرۆکوەزیرانی عێراقە بۆ ژمارەیەک ڕۆژنامەنووسی ئێرانی کە ٨ی ئەم مانگە لە بەغداد لەگەڵیان کۆبووەوە.
محەمەد شیاع سوودانی گوتوشیەتی "بۆ ئەو مەبەستە تا ئێستا زیاتر لە ٢٠٠ ملیۆن دۆلارمان خەرج کردووە و زیاتر لە سێ هەزار پاسەوانمان لە سەرانسەری سنووری ئێران لەگەڵ هەرێمی کوردستان جێگیر کردووە".
سوودانی ئاماژەی بەوەش داوە کە دۆسیەی حیزبەکانی ڕۆژهەڵات لەناو خاکی هەرێم "ئاڵۆزیی زۆری تێدایە"، لەگەڵ ئەوەشدا دەڵێت "توانیومانە لە چەک دایان بماڵین".
سەبارەت بە گواستنەوەی هێزەکانی ڕۆژهەڵات بۆ کەمپ کە لە ڕێککەوتنی ئەمنیی نێوان ئێران-عێراقدا هاتووە، سوودانی دەڵێت "گواستنەوەی هەموویان بۆ شوێنانی دیکە، هێشتا تەواو نەبووە. لەگەڵ ئەوەشدا هەوڵی زۆرمان داوە بۆ ئەوەی تا کۆتایی ئەو کاتەی کە لە ڕێکەوتننامەکەدا دیاری کراوە، پابەندییەکانمان تەواو بکەین".