پەرەگراف- فەرمان سادق
نزیکەی 40 هێرش بە درۆن و مووشەك كراونەتە سەر هەولێرو هەریر، ئەوەش تەنیا لە 90 رۆژی رابردوودا و لە چوارچێوەی پریشكی ئاگری شەڕی غەززە، كە چەندین ناوچەی دیكەشی گرتووەتەوە.
بەردەوامی هێرشی گروپە چەكدارییە عیراقییەكانی نزیك لە ئێران، كە پاساوەكەی فشاركردنە سەر ئەمریكایە بە پاساوی هاوكاریكردنی ئیسرائیل لە شەڕی دژ بە حەماس لە فەلەستین، بەغداشی هەڵپێچاوە بۆ چڕكردنەوەی هەوڵەكانی دەركردنی هێزی هاوپەیمانان لە خاكەكەیدا، كە هەرێمی كوردستان دژیەتی.
40 هێرش لە 90 رۆژدا
هێرشە موشەكی و درۆنییەكان بۆ چەند پێگەیەكی دیاریكراوی هەرێمی كوردستان و عیراق، لە 17ـی تشرینی یەكەمی 2023ـەوە دەستیپێكرد، دوابەدوای 10 رۆژ لە هەڵگیرسانی شەڕی ئیسرائیل و بزووتنەوەی حەماس لە غەززە، كە هێشتا بەردەوامە.
گروپێك لە هێزی چەكدار بە ناوی "مقاوەمەی ئیسلامی لە عیراق"، بەرپرسیارێتی هەموو هێرشەكان لە ئەستۆ دەگرن و بە ئاشكرا دژایەتی ئەمریكا رادەگەیەنن، بەهۆی پاڵپشتی ئیسرائیل و داوادەكەن هەرچی زووە لەگەڵ هاوپەیمانەكانیاندا، عیراق بەجێبهێڵن.
هەندێكجار هەمان گروپ لە سوریاش بۆردومانی بارەگا و بنكەی ئەمریكا دەكات. ئەو گروپە هیچ لایەنێكی رەسمی لە عیراق خۆی بە خاوەنی ناكات.
لە ماوەی 90 رۆژی رابردودا، زیاتر لە 147 هێرش لە ڕێی درۆنی بۆمبڕێژكراو و موشەكەوە بە ناوی بارەگا و بنكەی ئەمریكاوە تۆماركراوە لە عێراق و سوریا، بەڵام بەشێكیان تەنیا مەدەنی بەهۆیەوە بووەتە قوربانی. بەپێی ئامارێکی پەیمانگای واشنتۆن تا ٢١-١-٢٠٢٤ میلیشیاکان ٢٣ هێرشیان کردووەتەسەر هەولێر و ١٤ هێرشبۆسەر فڕۆکەخانەی هەریر.
دوایین و گەورەترین هێرش بۆ سەر هەولێر، 15ـی كانونی دوەمی ئەمساڵ بوو، لەڕێی 11 موشەكی بالیستی كە سوپای پاسدارانی ئێران بە رەسمی بەرپرسیارێتیی لە ئەستۆ گرت و پێنج لەو موشەكانە بەر ماڵی پێشڕەو دزەیی، سەرمایەداری كورد كەوت و بەهۆیەوە ئەو و كچێكی و سەرمایەدارێكی دیكەی كریستیانی/عیراقی و كارگوزارێكی گیانیان لەدەستدا و زیاتر لە 16 كەس برینداربون، بەپێی ئامارە رەسمییەكان.
شەڕی ئێران و گروپەكانی نزیكی، هەر لە عیراق نییە، لە لوبنان و یەمەن بۆتە درێژكراوەی شەڕی غەززە و تا دێت زیاتر تەشەنە دەسەنێت.
درۆن بە لیژنە ناوەستێت
عيراق چەندجارێك لیژنەی بۆ هێرشەكانی سەر هەولێر پێكهێناوە، دوایینیان لەسەر موشەكەكانی شەوی 15ی ئەم مانگە، پێشتریش لەسەر بۆردومانی بنكەی پێشمەرگە لە پیرمام و لە ساڵی 2022ـیشدا بۆ خاپوركردنی ماڵی شێخ باز بەرزنجی، بازرگان و سەرمایەدار لە هەولێر بە مووشەکی بالیستی ئێرانی لیژنە پێكهات، بێ ئەوەی هیچیان لێ سەوز بێت.
جەبار یاوەر، شارەزای سەربازی پێکهێنانی لیژنە بۆ لێکۆڵینەوە لە هێرشە درۆنیەکان بە گرنگ دەزانێت، بەڵام پێیوایە دەرئەنجامی لیژنەکان نابنە هۆی وەستاندنی هێرشە درۆنییەکان، ياوەر بۆ پەرەگراف چەندبارەبوونەوەی هێرشەکان وەک بەڵگە دەهێنێتەوە دوای پێکهێنانی یەکەم لیژنە لە هێرشەکەی کرایە سەر باخ و ماڵەكەی شێخ باز.
دوایین لیژنەی پێكهێنراوی عیراق، هێشتا راپۆرتی لێكۆڵینەوەكانی بڵاونەكردۆتەوە، بەڵام سەرپێیی تۆمەتەكانی ئێرانیان رەتكردەوە، كە سوپای پاسداران بانگەشەی بۆ دەكات و بە دڵنیاییەوە دەڵێت پێگەی "مۆساد"ـیان لە هەولێر كردۆتە ئامانج.
خدر مەنتک، ئەندامی پەرلەمانی عيراق لە فراکسیۆنی پارتی دیموکراتی کوردستان بە پەرەگراف-ـی وت "ئێران ڕاشکاوانە دەڵێت ئەوە منم هێرش دەکەم و هەرێمی کوردستانیش بەوە تۆمەتبار دەکەن کە بنکەیەکی ئیسرائیلی لێیە، ئەمانە پاساوی بێبنەمان، پێشتریش لیژنەکانی حکومەتی عيراق کە سەردانی هەولێریان کردووە ئەوە بە درۆ دەخەنەوە کە بنکەی ئیسرائیلی بۆردومان کرا بێت".
بەبڕوای مەنتك پێکهێنانی لیژنە کارێکی باشە، بەڵام، ناتوانێت هێرشە درۆنیيەکان رابگرێت و پێیوایە سەرۆکوەزیرانی عيراق پێویستە هەڵوێستێکی بەهێزی هەبێت و کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بهێنێتە سەرخەت، "بەڵام رێگری لێدەکرێت".
حكومەتی فیدراڵی عیراق، لە بەیاننامەكانیدا دژی هێرشەكەی سەر هەولێر، بە كارێكی دوژمنكارانەی وەسفكرد و سكاڵا دژی ئێران بۆ ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی بەرزدەکەنەوە.
فوئاد حسێن، وەزیری دەرەوەی عيراق دەربارەی چاوەڕوانییان لە ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوە یەكگرتووەكان، بە سی ئێن ئێن-ـی ئەمریكی وت "پشتگیرییەکی گەورە بۆ هەڵوێستی عێراق دروست دەبێت لە دژی ئێران، لە ڕاستیدا ئێران لە جیهان دابڕاوە، بۆیە ئەگەر عێراق بچێتە ئەنجومەنی ئاسایش، ئەوە کێشەیەکی گەورە بۆ تاران دروست دەکات، بە تایبەت کە عێراق بە هاوپەیمانی ئێران دادەنرێت".
ئەمریکا وەڵام دەداتەوە
ئەمریكا لە بەرامبەر هێرشە درۆنییەکاندا، حەوت هێرشی کردۆتەسەر گروپە چەکدارەکانی نزیک لە ئێران، لەوانە پێنج هێرشیان لەناو عێراق بووە و دواهەمینیان کردنە ئامانجی ئۆتۆمبێلێک بوو لە نزیک بنکەی سەرەکی بزووتنەوەی نوجەبا کە نزیک وەزارەتی ناوخۆیە لە بەغداد.
لەو هێرشەدا، كە هاوكاتی مەراسیمەكانی ساڵیادی كوژرانی قاسم سولەیمانی، فەرماندەی سوپای قودسی ئێران و ئەبو مەهدی موهەندیس، فەرماندەی حەشدی شەعبی بوو لەلایەن واشنتنەوە، بەرپرسی باڵی سەربازی بزوتنەوەی نوجەبا بەناوی موشتاق تاڵب کە بە (ئەبوو تەقوا) ناسراوە، کوژرا لەگەڵ یاریدەدەرێکی و برینداربوونی حەوت کەسی تری لێکەوتەوە، بەهۆیەوە توڕەیی لایەنە شیعییەكانی پێكهێنەری حەشدی شەعبی بەدواداهات.
سوپای ئەمریکا لە عيراق هەزار و 500 سەرباز و لە رۆژئاوای کوردستانیش 900 سەربازی هەیە.
پەرلەمانتارەکەی پارتی پێیوایە، هێرشی ئەمریکا بۆ سەر بنکەکانی نزیک لە ئێران لە عيراق و سووریا، لە بەرامبەردا وەڵامدانەوەی لەلایەن هێزەکانی نزیک لە ئێران، سەلمێنەری ئەوەن کە هێرشەکانی ئەمریکاش نەیتوانیوە کۆتایی بە هێرشەکان بهێنێت.
"ئەوەی لە ئەرزی واقیع دەیبینین هێرشەکان نەوەستاون، لەم بەینەدا هەرێمی کوردستان باجەکەی دەدات" خدر مەنتك وای وت.
ئەمریكا لە چوارچێوەی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی بنكە و بارەگایان لە عیراق هەیە، ئەو هاوپەیمانێتییە لە ساڵی 2014ـدا بە سەركردایەتی ئەمەریکا لە چەندین وڵاتی دیكەی خاوەن هێزی جیهان پێكهات، تا بە هانای عیراق و هەرێمی كوردستانەوە بچن لە شەڕی دژ بە داعش و لەوكاتەشەوە، بە پاڵپشتی ئاسمانی و چەك و راهێنان و راوێژ هاوكاریی هێزە ئەمنیی و سەربازییەكان دەكەن.
سیناریۆی 2011 دووبارە دەبێتەوە؟
لە جەنگی رووخاندنی رژێمی بەعس، هەزاران سەربازی هێزی هاوپەیمانان لە عيراق جێگیرکران، بەڵام لە ساڵی 2008ــدا دەنگی ناڕەزایەتی لە بەغدا بەرزبووەوە بۆ دەرکردنی هێزەکانی هاوپەیمانان، بۆیە حکومەتەکەی باراک ئۆباما، سەرۆکی ئەوكاتی ئەمریکا و نوری مالیکی، سەرۆکوەزیرانی ئەوكاتى عيراق رێككەوتنی پاشەكشێی ئەمریكیان بە چەند مەرجێكەوە واژۆ كرد.
لە چوارچێوەی ئەو رێككەوتنەدا هێزەکانی ئەمریکا تا كۆتايى 2011 خاکی عيراقیان بەجێهێشت. بەڵام زۆری نەخایاند کە داعش لە 2014ـدا لە سوریاوە پەڕیيەوە عيراق و یەک لەسەر سێی خاکەكەی داگیرکرد، لە بەرانبەردا حكومەتی بەغدا داوایكرد و ئەمریكا بووە فریادڕەس و لەگەڵ ژمارەیەک وڵاتی تر، لە چوارچێوەی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژ بە داعش، هاوشانى هێزە عیراقییەكان شەڕیان كرد.
ئێستا جارێکی تر گوشارێکی توند لەسەر حکومەتی عێراق هەیە بۆ دەرکردنی سوپای ئەمریکا، محەمەد شیاع سودانی سەرۆکوەزیرانی عێراق، لیژنەیەکی پێکهێناوە بۆ هەڵسەنگاندنی دۆخەکە و دانانی خشتەیەک بۆ کشانەوەی سەربازانی ئەمریکی.
دکتۆر سەردار عەزیز، توێژەر و لێکۆڵەر رایوایە کە ئەمریکا عێراق جێناهێڵێت لەژێر فشاردا، چونکە رۆیشتنی لە عێراق، بە مانای رۆیشتنی دێت لە سوریا و ناوچەکە. دەشڵێت: رۆیشتنی، واتە لەدەستدانی متمانەی وڵاتانی کەنداو و هەروەها پێدانی سەرکەوتنێکی زۆر هەرزان بە ئێران.
زیاتر بۆ پەرگراف وتیشی "ئەمەی ئەمجارە بۆ ئەمریکا رۆیشتن نیيە، بەڵکو دەرکردنە چونکە بوونی ئەمریکا وابەستەیە بەو رێککەوتنەی هەیەتی لەگەڵ حکومەتی عێراق، ئێران نایەوێت ئەمریکا لە عێراق دەربکرێت چونکە زیانی ئابووری بە عێراق دەکەوێت و هەروەها زیانی ئابووری بە ئێرانیش دەکەوێت، بەڵکو ئەوان مەبەستیانە لە رووی سەربازییەوە لە عێراق نەمێنێت".
پەرلەمانی عیراق لە سەرەتای ساڵی 2020ـدا بڕیارێك دەركرد بۆ پاشەكشێی هێزەكانی ئەمریكا و هاوپەیمانەكانی بەڵام هێشتا جێبەجێنەكراوە.
هەولێر چاوی لە واشنتنە
ئەو هێرشانەی دەکرێنەسەر هەولێر لەلایەن گروپە چەکدارە شیعەکانی نزیک لە ئێران، پاساوی بوونی بنکەی سوپای ئەمریکایە لە فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتی هەولێر و بنکەی سەربازی هەریر، ئەوەش وایكردووە قسەوباس لەسەر هەوڵەكانی ئیدارەی جۆ بایدن، سەرۆکی ئەمریکا بكرێت دەربارەی جێگیركردنی سیستەمی دژە موشەکی لە هەرێمی كوردستان.
جەبار یاوەر، شارەزای سەربازی دەڵێت، هەنگاوی دانانی سیستەمی دژەموشەكی هێشتا هەواڵی میدیاکانە، دانانی وەها سیستەمێک پێویستی بە رەزامەندی حکومەتی عيراق هەیە.
ئەمریكا سەبارەت بە دوایین هێرشی ئیران بۆ هەولێر، كە موشەكی بالیستی بون، تەنیا دڵنیایی دەدات لەوەی هێزەكانیان و بارەگا رەسمییەكانیان بە تەواوی دوربون لە هێرش و ئیدانەی هێرشەكانی سەر هەرێمی كوردستان دەكەن، بەبێ بەڵێنی هیچ رێكار و هەنگاوێكی دیكە.
خدر مەنتک، هەواڵی دانانی سیستەمی دژەموشەكی لەلایەن ئەمریكاوە بیستووە، بە هیوايە ئەمریکا و هاوپەیمانان ئەو سیستەمی بەرگری ئاسمانييە لە هەرێمی کوردستان و عيراق جێگیر بکەن، پەرلەمانتارەكەی پارتی دەڵێت "چاوەڕوانی زۆرمان لێیان هەیە بۆ خاتری پاراستنی هاوڵاتیانمان، ناکرێت هاوڵاتیان باجەکەی بدەن، بەڵام بەداخەوە هێشتا هیچمان لێیان نەدیووە".
رزگاربوون لە درۆن
حکومەتی هەرێمی کوردستان، جگە لە ئیدانەکردنی هێرشەکان و ناساندنی بە بەزاندنی سەروەری خاکی عێراق لە بەیاننامەکانیدا، هیچ هەنگاوێکی کردەیی نەهاویشتووە.
جەبار یاوەر، شارەزای سەربازی دەڵێت، عيراق و هەرێمی کوردستان، هیچ سیستەمێکی دژە موشەکی و درۆنیان نیيە تاوەکو بەهۆیەوە پارێزگاری لە خۆیان بکەن، بۆیە ئاسان نیيە بتوانن بەرپەرچی درۆن و موشەک بدەنەوە.
هەرێمی كوردستان بە ئاشكرا دژی هەوڵەكانی دەركردنی ئەمریكایە لە عیراق، كە ئەوە بۆچونی زۆرێك لە سوونەی عەرەبی عیراقیشە و وەكو پاڵپشتییەك بۆ خۆیان لە بەرانبەر زۆرینەی شیعە و پێگەی بەهێزی ئێران لە عیراقدا، دەیبینن.
خدر مەنتک دەڵێت، ئەو دۆخەی لە ناوچەکە هەیە وانيشاندەدات ئەگەر ململانێیەکان کپ نەکرێنەوە ئەوا زیان بەر هەموولایەک دەکەوێت، کە هەرێمی کوردستانیش کراوەتە بەشێک لە ململانێیەکە، "بێگومان ئەگەر دۆخەکە وەها بڕوات ئەوا هەرێمی کوردستان سەلامەت نابێت".
هەرێمی كوردستان لە كاتێكدا كەوتۆتە ناو بارودۆخی گفتوگۆی دەركردنی ئەمریكا لە عیراق، هێشتا لێكتێگەیشتنی وەزارەتی پێشمەرگە و وەزارەتی بەرگری ئەمریكا كارایە، كە ساڵی 2020 نوێكرایەوە و ئامانجی سەرەكیی هاوکاریکردن و پڕکردنەوەی پێداويستى و كه‌موكوڕييه‌كانى پێشمه‌رگەیە، لەگەڵ هاوكاری و پشتيوانییان بۆ سه‌رخستنى پڕۆسه‌ى چاكسازى له وه‌زاره‌تى پێشمه‌رگه و يه‌كخستنه‌وه‌ى يه‌كه و هێزه‌كانى پێشمه‌رگه.
دکتۆر سەردار عەزیز، توێژەر و لێکۆڵەر دەڵێت، پرسی درۆن لەنێوان ئەمریکا و ئێراندایە. ئێران دەیەوێت لە رێگەی عێراق و هێزە دۆستەکانی، هەرێمی کوردستان لە رێگەی درۆنەوە هەم بترسێنێت و هەمیش بیهێنێتە ریزی بەرەی دژ بە ئەمریکا، هەروەها سازاندنی دەرفەت بۆ زیاتر زاڵبوونی بەرەی چوارچێوەی هەماهەنگی بۆ گرتنەدەستی دەسەڵات لە عێراق.
"هەرێمی کوردستان ئەوکاتە سەلامەت دەبێت کە هێزەکانی ئەمریکا لە کوردستان نەمێنن، هەروەها هەموو هێزەکانی کوردستان جێگەی رەزامەندی ئیتاری تەنسیقی و ئێران بن، هەروەها ئێران بەبێ هیچ بەربەستێک بتوانێت ئامانجەکانی جێبەجێ بکات" سەردار عەزیز وادەڵێت.