کوردستان بەرەو وشکبوونەوە دەڕوات؛ تینوێتی لە سەرزەمینێکی دەوڵەمەند بە سەرچاوەکانی ئاو

پەرەگراف- غەمگین محەمەد

هەرێمی كوردستان چەندین سەرچاوەی دەوڵەمەندی ئاوی هەیە، لە روبار و دەریاچەوە تا كانی و كارێز، بەڵام دانیشتوانەكەی ساڵ بە ساڵ زیاتر روبەڕوی تینوێتی دەبنەوە، ئاوی ژێرزەوی و سەرزەوی كەمتر دەبێتەوە، تادێت بارودۆخەكە خراپتر و ژینگەش وێرانتر دەبێت.

قەیرانی ئاو پەیوەندی بە كەمی ئاوەوە نییە، بەڵكو خراپی ئیدارەدانی ئاو هەیە، لایەنی پەیوەندیدار شكستیانهێناوە لە دانانی رێكار و سیاسەتێكی وردی دەستپێوەگرتنی ئاو و نۆژەنكردنەوەی ژێرخانی دابەشكردنی بە شێوەیەكی دادپەروەرانە و بەردەوام، هەر ئەوەش بۆتە زەنگی ئاگاداركردنەوە و هەڕەشە لە داهاتووی ئاسایشی ئاو لە هەرێمی كوردستان دەكات.

ئاسایشی ئاو، واتە دەستڕاگەیشتنێکی بەردەوام بە سەرچاوەی ئاوی پێویست و سەلامەت و گونجاو بۆ دابینکردنی پێداویستییە مرۆیی و ژینگەییەکان، بەبێ ئەوەی سازش لەسەر سەرچاوە ئاوییەکانی نەوەکانی داهاتوو بکات.

چارەنوسی نادیار

"بەهیچ شێوەیەک عێراق و هەرێمی کوردستان ئاسایشی ئاوی تێدا نەپارێزراوە، بە وڵاتانی چواردەوریشمانەوە" سەرمەد لەتیف پسپۆڕی ئاسایشی ئاو بۆ پەرەگراف وای وت.

بەپێی ستانداری جیهانی، هەر وڵاتێک بۆ ماوەی 25 ساڵی داهاتوو توانای دابینکردنی ئاوی هەبێت بۆ هاووڵاتییەکانی لە رووی رێژە و کوالێتییەوە، ئەوا پێی دەوترێت ئاسایشی ئاوی تێدا پارێزراوە.

بەپێی راپۆرتی کۆنفرانسی ئاسایشی ئاو لە نیۆرک بۆ ساڵی 2023 بۆ  2024، ئەو وڵاتانەی ئاسایشی ئاویان تێدا پارێزراوە دابەشکراون بەسەر چوار ئاستدا، ئاستی چوارەم ئەو وڵاتانەن کە بەهیچ شێوەیەک ئاسایشی ئاویان نییە، عێراق لە ئاستی چوارەمدایە بە هەرێمی کوردستانیشەوە.

سەرمەد لەتیف لێپرسراوانی هەرێمی كوردستان بەوە تۆمەتبار دەكات، لە ماوەی 34 ساڵی رابردوودا تەنیا گرنگییان بە کەرتی نەوت و وزە داوە، بە تەواوی کەرتە گرنگەکانی ژینگە و ئاویان پشتگوێخستووە، ئەگەرنا هەرێمی کوردستان دەوڵەمەندە بە سەرچاوەی ئاو و لەو ڕووەوە کێشەی نییە، "بەڵام سیاسەتی ئاوی نییە".

لە هەرێمی کوردستان جگە لە ئاوی باران، کە بەشێکی لە بەنداوەکاندا کۆدەکرێنەوە و ئەوی دیکەشی دەچێتە ژێر زەوی و دواتر بە شێوەی کانی و کارێز و بیر دێنەوە دەرەوە، بۆ ئاو پشت بەستراوە بە زێی گەورە، زێی بچووک و سیروان ئەوە جگە لەو چەمانەی دەڕژێنە ناویانەوە.

پێنج هەزار و 276 كانیاو لە هەرێم هەن، بەپێی راپۆرتێكی دەستەی ئامار كە ساڵی 2022 بڵاویكردەوە، لەو ژمارەیە دوو هەزار و 500ـیان بەردەوام بوون، زیاتر لە هەزارو 650ـیان وشك بوون و چارەنوسی ئەوانیتر نازانن. جگە لەوەش، زیاتر لە هەزار و 500 كارێز هەن كە 433ـیان وشكبوون و چارەنوسی 817ـیان نادیارە.

کۆچەر جەمال، بەڕێوەبەری بەنداوی دوکان بۆ پەرەگراف وتی "وشکبوونی زۆربەی کانی و کارێزەکان لە زۆربەی ناوچەکانی هەرێم و گەلی عەلی بەگ و کەمبوونەوەی ئاوی ئەحمەدئاوا، ئاماژەیەکی مەترسیدار و خەمێکی گەورەیە، پێویستە لەسەر حکومەت پلانی هەبێت و پاراستنی ئاو ببێتە خەمی گشتی هەموو هاوڵاتیان".

بەپێی ئامارێكی رەسمی، تێكڕای داهاتی ئاو لە خاپور، زێی گەورە، زێی بچوك، سیروان و فیشخابور، پێكەوە 35.7 ملیار مەترسێجا بووە لە ساڵی 2016ـدا بەڵام لە ساڵی 2022ـدا كەمبۆتە بۆ 13.3 ملیار مەترسێجا.

گۆڕانکاییەکانی ئاو و هەوا لە جیهاندا زۆر خێرابوون، ئەوەش کاریگەریی کردووەتە سەر کەمبوونەوەی رێژەی باران بارین و ئاو، هەروەها وشکەساڵی و خێرابوونی دیاردەی بەبیابان بوون، هەرێمی کوردستان و عێراق بەپێی نەتەوەیەكگرتووەكان پێنجەم ناوچەی لاوازن لە سەر ئاستی جیهان بۆ لێكەوتەكانی گۆڕانی ئاووهەوا.

بەڕێوەبەری بەنداوی دوكان وتی، ئەمساڵ ساڵێکی زۆر وشک بووە، بەشێوەیەک لە 50 ساڵی رابردوودا ئەوە رووینەداوە، نمونەی شارۆچكەكەی خۆی هێنایەوە، لە ساڵی 1959 تا ساڵی 1999 ساڵانە 800 ملیمەتر بارانی لێ باریوە، بەڵام لە ساڵی 2000ـەوە تا ئەمساڵ رێژەکە دابەزیوە بۆ 500 ملیمەتر و پێشبینیدەکرێت لە 15 ساڵی داهاتوودا رێژەکە بۆ 300 ملیمەتر داببەزێت.

"ئەم کەمیی رێژەی دابارینە بۆ هەموو ناوچەکانی هەرێمی کوردستان راستەو مەترسی زۆری دروست کردووە لەسەر کەمبوونەوەی ئاوی سەرزەوی و ژێر زەویش" بەوتەی كۆچەر جەمال.

تێکڕای بڕی بارانبارین لە هەرێمی کوردستان 653 ملم بووە لە ساڵی 2024ـدا، بەپێی ئامارێكی رەسمی، لە 12 ساڵی رابردوودا كەمترین بڕی باران لە ساڵی 2021ـدا بووە كە 236 ملم بووە، زۆرترینیش كەوتۆتە ساڵی 2018 كە بڕكەی گەیشتۆتە 893 ملم.

لەگەڵ کەمبوونەوەی رێژەی باران بارین، هێشتا هەرێمی کوردستان سەرچاوەی ئاوی باشی هەیە، بەڵام ئەوەی گرفتی دروست کردووە خراپی ئیدارەدانی ئەو سامانە گشتییەیە.

بەپێی ئامارێكی رەسمیی ساڵی 2010، لە كۆی ملیۆنێك و 275 هەزار مەترسێجا ئاو، تەنیا لە كاتی گواستنەوەیدا بۆ تۆڕەكانی دابەشكردن، سەدا 12ـی ئەو ئاوە بە فیڕۆ چووە.

د. عەبدوڵا بۆتانی، پسپۆڕی بەنداو و سەرچاوەكانی ‏ئاو بۆ پەرەگراف وتی "سیستمی بەردانەوەی ئاوی بەنداوەکان کۆن و هەڵەیە و بەڕێوەبەرانی ئاگایان لە تەکنیکی نوێ نییە، هەروەها بەرپرسانی سێکتەری ئاو لە وەزیرەوە تا کارمەندەکانی پسپۆڕی و شارەزاییەکی ئەوتۆیان لە بواری ئاودا نییە". ئەوەشی بە بەشێك لە چڕبونەوەی لێكەوتە نەرێنییەكانی قەیرانی ئاو زانی.

ئاو بە یەکێک لە سەرچاوە هه‌ره‌ گرنگەکانی ژیان دادەنرێت لە جیهاندا هەر وڵاتێک نەخشە و سیاسەتی تایبەتی خۆی هەیە بۆ ئاسایشی ئاو، لەبەرئەوەی ئاو و ئاسایشی ئاو رۆڵێکی کاریگەر و گەورەیان هەیە لە ململانێ سیاسی و ئابوورییەکاندا، ئاسایشی ئاو راستەوخۆ پەیوەندی لەگەڵ ئاسایشی خۆراک و نەتەوەیی و نیشتمانیدا هەیە.

بەپێی نەتەوەیەكگرتووەكان تادێت خەڵكی زیاتر روبەڕوی هەڕەشەی بێ ئاوی دەبنەوە لە جیهاندا، بۆیە هانی وڵاتان دەدات ستراتیژی ئیدارەدان و رێگری لە بەهەدەردانی ئاویان هەبێت، تا لە داهاتووی نزیكدا، بتوانن بەرگەی ئاڵنگارییە نوێیەكانی قەیرانی ئاو بگرن.

پەرەگراف بۆ ئەم بنكۆڵكارییە زیاتر لە جارێك و لە چەند كاتێكی جیاوازدا هەوڵیدا لێدوانی لێپرسراوانی حكومەتی هەرێمی كوردستان وەربگرێت، بە تایبەت وەزارەتی كشتوكاڵ و سەرچاوەكانی ئاو، دەربارەی پلانی ئیدارەدانی ئاو، بەڵام هەوڵەكان بێ ئاكام بوون.

ئیدارەدانی ماندوو

بەپێی پێوەرە جیهانییەكان هەر ‏تاكێك لە ساڵێكدا دەبێت 1700 مەترە سێجا ئاوی هەبێت، بەڵام لە عێراق ‌و ‏هەرێمی كوردستان رێژەکە لەوە کەمترە.

حكومەت پاساوی ئەوەیە دیاردەی وشكەساڵی، كاریگەری گەورەی لەسەر دابەزینی ئاستی ئاو هەیە و كێشەكانی گەورەتر كردووە بەوەی ئاستی ئاوی ژێر زەوی بە بەردەوامی لە دابەزیندایە، ئەگەر جاران لە دەشتەكان بووە، ئێستا لە ناوچە شاخاوییەكان، كانیاو و كارێزەكان و بیرەكانی ناوچە شاخاوییەكان، هەموویان ئاستی ئاویان دابەزیووە.

بەپێی ئامارێمی رەسمی كە ساڵی 2022 بڵاوكراوەتەوە، ئاوی ژێرزەوی لە هەولێر 500 مەتر دابەزیووە، بۆ نمونە لە ساڵی 1996ـدا هەڵكەندنی بیرێكی ئاو بە 120 مەتر دەگەیشت بە ئاو بەڵام ئێستا لە 700 مەتردا بە زەحمەت دەگاتە ئاو، ئەو كاریگەری و لێكەوتە لە پارێزگا و ناوچەكانی دیكەی هەرێمی كوردستانیش هەن.

سەرمەد لەتیف پسپۆڕی ئاسایشی ئاو وتی، لە دەوروبەری سلێمانی ئاستی ئاوی ژێر زەوی نزیکەی 20 مەتر دابەزیوە، لەناو شاریش لە هەندێک شوێن ئەمساڵ ئاستی ئاوی ژێر زەوی 30 مەتر دابەزیوە، ئەوەشی بە "کارەسات" ناوبرد و باسی ناوچەی سیتەك-ـی كرد، كە 200 مەتر ئاستی ئاوی ژێر زەوی دابەزیوە، "مانای وایە ئاوی سەرزەوی و ژێرزەویشمان وێرانە و ژێرخانی ئاومان نییە".

"لایەنە پەیوەندیدارەکانی حکومەتی هەرێم وەک پێویست درکیان بە مەترسییەکانی کەمبوونەوەی ئاو نەکردووە و پلان و چارەسەریان لەلا نییە، لەبەرئەوەی کەسانی پۆستە باڵاکان پسپۆڕی بوارەکە نین".

سەرمەد لەتیف جەختیكردەوە "لە هەرێمی کوردستان سیاسەتی ئاومان نییە و ئیدارەدانی ئاویشمان لاوازە"، رونتر دەڵێت، لەڕووی تەکنیکی و زانستییەوە و دەیان دامەزراوە هەیە، کە پێویستە کار لەسەر دابینکردنی ئاسایشی ئاو بکەن، بەڵام لە هەرێم ئەو دامەزراوانە بوونیان نییە.

ئێستا لە هەرێمی كوردستان 21 بەنداو بۆ گلدانەوەی ئاو هەیە کە سیانیان گەورەن (دوكان، ‏دەربەندیخان، دهۆك) بە سەرجەمیان نزیكەی 10 ملیار مەتر سێجا ئاو ‏دەگرن، بەڵام بەپێی پێوەرە نێودەوڵەتییەكان هەرێمی كوردستان ساڵانە پێویستی ‏بە نزیكەی 12 ملیار مەترسێجا ئاوە.

تەنیا بەنداوی دەربەندیخان و دووکان توانای کۆگاکردنی ئاوی سەدا 30ـی هەموو عێراقیان هەیە، بەپێی وەزارەتی كشتوكاڵ.

بەپێی زانیارییەکان ئێستا هەرێمی کوردستان بە سێ بەنداوە گەورەکەی دوکان، دەربەندیخان و دهۆک، هەروەها بەنداوی گۆمەسپانیش کە دەکرێت پشتیان پێ ببەسترێت سێ ملیار و 300 ملیۆن مەتر سێجا ئاوی گلدراوەی هەیە، کە پێویستە تا ناوەڕاستی مانگی 11 بەشی پێویستی سەرجەم هاووڵاتیان بکات، بە لەبەرچاوگرتنی ئەوەی بڕی پێویستیش لە بەنداوەکاندا بمێنێتەوە و نابێت بە تەواوی بەتاڵ بکرێن لە رووی زانستییەوە.

د. عەبدوڵڵا بۆتانی دەڵێت، ئەگەر چەند بەنداوێکی نوێی وەك تەقتەق‏‏ (ملیارێک مەتر سێجا‌)، مەنداوا (330 ملیۆن مەتر سێجا)، باكرمان (500 ملیۆن مەتر سێجا) و دەڵگە (100 ‏ملیۆن مەتر سێجا) ئاو دەگرن، دروستبكرێن، ئەوا كۆی گشتی توانای گلدانەوەی ئاو لە كوردستاندا ‏دەگاتە نزیكەی 12 ملیار مەترسێجا، كە بەشی زۆری پێداویستییەكانی ‏هەرێمی كوردستان دابین دەكات‎.‎

ئامانجی سەرەكی بەنداو كە لەسەر روبار یاخود دەریاچەیەک دروستدەکرێت، پاشەکەوتکردنی ئاوە بۆ رێگریکردن لە دروستبوونی لافاو، یاخود کۆکردنەوەی ئاو بۆ کشتوکاڵ یان خواردنەوە یاخود بەرهەمهێنانی وزەی کارەبا.

بەپێی وەزارەتی كشتوكاڵ و سەرچاوەكانی ئاو، پێشنیاز کراوە چوار بەنداوی دیکەی ستراتیژی لە هەرێمی کوردستان دروستبکرێن، بەڵام حکومەتی عێراق رێکارەکانی تەواو ناکات.

حکومەتی هەرێمی کوردستان جگە لە بەنداو، لە ناوچە جیاوازەکاندا پۆندی دروست کردووە، كە جاران زیاتر بە گۆماو بەناوبانگ بوو، بە پاساوی پاراستنی ئاو و دواتر بەکارهێنانی بۆ کاری کشتوکاڵی؛ بەپێی ئامارێکی بەڕێوەبەرایەتیی گشتیی سەرچاوەکانی ئاو لە هەشت کابینەی حکومەتدا، 118 پۆند دروستکراون، کە توانای گلدانەوەى زیاتر لە 22 ملیۆن و 613 هەزار مەترسێجا ئاویان هەیە و تێچوونی دروستکردنیان گەیشتووەتە زیاتر لە 28 ملیار و 788 ملیۆن دینار، لە كابینەی نۆیەمیش سەروو 40 پۆند دروستكراون و ژمارەیەكی تر رەزامەندییان لەسەر دراوە.

بۆتانی لەگەڵ دروستکردنی پۆند نییە، خۆی هۆكارەكەی روندەكاتەوە، "پێموایە تەنیا بە هەدەردانی پارەیە لەبەرئەوەی پۆندەکان بڕێکی کەم ئاو دەگرن و ساڵانە ئەو بڕە ئاوە هەر بە بەهەڵمبوون دەڕوات، بەڵکو لەگەڵ دروستکردنی ئەو بەنداوانەم کە لە پلاندان دروستبکرێن".

لە هەرێمی كوردستان چاودێری ورد و چڕ بۆ دەستدرێژیكردنە سەر ئاوی ژێرزەوی لاوازە، بە پێی ئامارێكی رەسمی، 28 هەزار و 410 بیری نایاسایی لێدراون، كە زیاتر لە 20 هەزاری لە سلێمانی، شەش هەزاری لە هەولێر، 500ـی لە دهۆك و هەزار و 500ـی لە گەرمیانە.

بیری دیكەش هەن بە یاسایی و ئاگاداری حكومەت لێدراون، یان حكومەت خۆی هەڵیكەندووە، ئەوانەش 26 هەزار و 818 بیرن كە زۆرترینیان لە هەولێر و سلێمانین، یەكی زیاتر لە 10 هەزار بیر، لەو ژمارەیەش زیاتر لە نیوەی بۆ كشتوكاڵ و ئەوانیتر بۆ خواردنەوە و پیشەسازی بەكاردێن.

ئەوەش لە كاتێكدایە بەپێی زانیاری پسپۆڕان، ئەگەر تێكڕای باران بارین بە رێژەی سەدا 10 كەمبكات، تێکڕای  ئاوی سەر زەوی سەدا 28 و تێکڕای ئاوی ژێر زەویش سەدا 32 كەمدەكات، لەماوەی 20 ساڵی رابردووشدا بارانبارین سەدا 12 كەمیكردووە‎.

تروسكاییەك

لە زانستدا ستراتیژی هەماهەنگ و یەکگرتوو بۆ ئیدارەدانی ئاو و سەرچاوە ئاوییەکان هەیە کە پێویستە وەزارەتەکانی کشتوکاڵ و سەرچاوە ئاوییەکان، پەرورەدە، تەندروستی، ناوخۆ و ئەوقاف بە یەکەوە پلانی گشتگیریان هەبێت بۆ پاراستن و بەفیڕۆنەدانی ئاو.

بەبڕوای سەرمەد لەتیف، "ئێستا زۆر درەنگە بۆ پاراستنی ئاسایشی ئاو لە هەرێم"، بەڵام هێشتا تروسكاییەكیش ماوە و دەکرێت دەستپێبکەن و یەکەم هەنگاو؛ پێویستە سیاسەتی ئاو دابڕێژن کە هەرێم نییەتی یاخود زۆر لاوازە، "ئێمە بە زستان لافاو دەمانبات و بە هاوین ئاو نییە کشتوکاڵی پێبکەین" وەك ئاماژەیەك بۆ نەبونی ساسەت و پلانی گلدانەوەی ئاو.

هەرێمی كوردستان رۆژانە سێ ملیۆن مەترسێجا ئاوی پاك دابیندەكات، بۆ زیاتر لە ملیۆنێك و 80 هەزار هاوبەشی رەسمی و تۆماركراوی ئاو (زیاتر لە سەدا 80ـی ماڵان پێوەری ئاویان بەستووە)، بەڵام ئەو بڕە بەش ناكات و پێداویستی رۆژانەی تاكەکەسێک 500 لیترە وەكو حكومەت دەڵێت لە كاتێكدا بەپێی ستاندارد دەبێت 200 تا 250 لیتر بێت.

بەڕێوەبەری بەنداوی دوکان دەڵێت، هەرێمی کوردستان پێویستی بە ستراتیژێکی تۆکمە هەیە بۆ ئیدارەدانی ئاو، بە پشتبەستن بە توێژینەوە. هەروەها کۆچەر جەمال پێیوایە دەبێت کەناڵەکانی راگەیاندن بەردەوام هۆشیاری پێویست بدەنە هاوڵاتیان بۆ پاراستنی سامانی ئاو و بەفیڕۆنەدانی.

زێی گەورە کە یەکێکە لە سەرچاوە ئاوییە  گەورە و زۆر گرنگەکانی هەرێمی کوردستان و بە وتەی پسپۆڕان ڕێژەی ئاوی لە خراپترین دۆخی بێ بارانیدا ساڵانە هەشت ملیار مەتر سێجایە، لەبەرئەوەی هیچ بەنداویكی لەسەر دروست نەکراوە ساڵانە تەواوی ئاوەکەی بە فیڕۆ ڕۆشتووە.

پسپۆڕەكەی بەنداو و سەرچاوەكانی ‏ئاو دەڵێت، رێژەی سەدا 62ـی ئاوی زێی گەورە کە پشت بە باران دەبەستێت لەناو خاکی هەرێمی کوردستاندایە و ئەو رێژەیەی دیکەشی کە لە خاکی تورکیادایە، لە شوێنێکدایە حکومەتی تورکیا نەیتوانیوە کۆنترۆڵی بکات و ئەویش دەڕژێتە هەرێمەوە، "بەڵام جێی داخە لە ماوەی رابردوودا نەتوانراوە هیچ سوودی لێ ببینرێت و تەنها بۆ ئاودێری بەکاردەهێنرێت" بەوتەی د.عەبدوڵڵا بۆتانی.

چەندین ساڵە بڕیار لە دروستکردنی بەنداوی بێخمە دراوە لەسەر زێی گەورە کە توانای گلدانەوەی 18 ملیار مەتر سێجا ئاوی هەیە، بەڵام هەر بناغەكەی هەیەو کاری تێدا ناکرێت.

بۆتانی، دروستکردنی بەنداوی بێخمە وەكو دەستووررێک بۆ ئاوی هەموو کوردستان ناودەبات، بەڵام نەك بەو بەرزییە دروست بکرێت کە لە پلاندا هەیە، لەبەرئەوەی لە هەر ئەگەرێکی داڕماندا کارەسات دروستدەکات، بەڵکو چەند بەنداویکی دیکەی وەک شیلادزێ، دێرانە و دۆرێ لە پێشی دروستبکرێن و کە ئەوان پڕ بوون، پاشان ئاو بڕژێتە بێخمەوە و بەو هەنگاوە دەتوانن مەترسییەکە نەهێڵن و لەجیاتی 18 ملیار مەترسێجا 23 ملیار مەترسێجاش ئاو کۆبکەنەوە.

"ئەگەر هەرێم جیا بکەینەوە لە عێراق، بێئاو نییە و بە دروستکردنی ئەو بەنداوانە هەرێمی کوردستان دەتوانێت ببێتە ناوەندی ئاوی عێراق"، د.عەبدوڵڵا بۆتانی پێشنیازی ئەوەشیكرد لێپرسراوانی هەرێم لە جیاتی نەوت و غاز، بە یاسای ئاوەوە سەرقاڵ بن، لەبەرئەوەی رێژەی سەدا 80ـی ئاوی عێراق لەژێر دەستی هەرێمە و "دەتوانێت وەک کارتێکی فشار بەکاریبهێنێت لە بەرامبەر چەسپاندنی مافەکانی لە بەغداد".

بەپێی كارنامەی كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێم، بەڵێندراوە کار بکەن بۆ سوود وەرگرتن لە سەرچاوە ئاوییەکانی سەر زەویی بۆ بواری خواردنەوەی هاوڵاتیان و ئاوی پاک بگەیەنرێتە هەموو هاوڵاتیان و تا بکرێت ئاوی ژێرزەوی بەهەدەر نەدرێت.

سەرمەد لەتیف، بە پێویستی زانی حکومەت بە زوویی دەست بکات بە داڕشتنی سیاسەتی پاراستن و ئیدارەدانی ئاو، بە کارکردن لەگەڵ وەزارەتەکانی سەرچاوە ئاوییەکان، هەروەها خوێندنی باڵا بە ئامادەکردنی توێژینەوە بۆ  دەستنیشانکردنی کێشە و چارەسەرەکان بە شێوەی زانستی و وەزارەتی تەندروستی کە پەیوەستە بە کوالێتی ئاوەوە.

"پێویستە دوو حیزبی دەسەڵاتدار پارتی و یەکێتی، لە مەترسییەکە تێبگەن و لەمەودوا پۆستەکان بە تەسکیەی حیزبی پڕ نەکەنەوە، بەڵکو شارەزایی و لێهاتوویی بکەنە بنەما بۆ پێدانی پۆستە حکومییەکان ئەگەر وانەکەن کارەسات دەقەومێت، وشکەساڵی و دیاردەی بە بیابانبوون زیاد دەکات و کشتوکاڵ نامێنێت" پسپۆڕەكەی ئاسایشی ئاو هۆشداری دا.