دەمیرتاش: پێویستە توركیا گفتوگۆ لەگەڵ كوردانی سوریا بكات، شەڕو داگیركاری مەترسیدارە

14-08-2019 07:48


پەرەگراف

سەلاحەدین دەمیرتاش دەڵێت، ڕاستترین و پڕدەستكەوتترین سیاسەت بۆ توركیا ئەوەیە كە لەگەڵ كوردانی سوریا بكەوێتە دیالۆگ و كاری هاوبەش، بەپێچەوانەوە بە شەڕو داگیركاری مەترسی زۆر گەورەتر لەسەر ئایندەی توركیا دروستدەبێت.

هاوسەرۆكی پێشووی هەدەپە لە زیندانەوە چاوپێكەوتنێكی ڕۆژنامەوانیی ئەنجامداوەو تێیدا ڕەخنە لە سیاسەتەكانی حكومەتی توركیا دەگرێت لە ناوخۆی وڵات‌و بەرامبەر ڕۆژئاوای كوردستان.

لەبارەی دۆسیەكەی خۆیەوە، سەڵاحەدین دەمیرتاش ئەوە دەخاتە ڕوو، كۆمەڵێك بەڵگەی بەهێزو باوەڕپێكراویان هەیە بۆ دادگای مافی مرۆڤی ئەوروپا كە بڕیارە مانگی داهاتوو دانیشتن لەبارەی دۆسیەكەی ئەنجام بدات، دەشڵێت، دادگای ئەوروپا دەتوانێت توركیا بخاتەوە سەر ڕێگە ڕاستەكەی خۆی.

بەر لە دانیشتنی دادگای مافی مرۆڤ لە بارەی دۆسییەكەی تۆوە كە بڕیارە 18ی ئەیلول بەڕێوەبچێت، لە ڕێگەی تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانەوە هەڵمەتێكی مەزن بۆ ئازادكردنی تۆ دەستیپێكردووە، هەڵمەتەكە بەجۆرێكە كە لە لیستی هەڵمەتەكانی جیهاندا ڕیزبەندی پێنجەمی گرتووە، لە هەرچوارلای جیهانەوە خەڵكێكی بەرچاو پشتگیریت لێدەكەن، دەتەوێت چی بڵێیت لە بارەی ئەم هەڵمەتی پشتگیرییەوە؟

دەمیرتاش: لە توركیادا بە هەزاران كەسایەتی سیاسی بەشێوەیەكی نایاسایی لە زینداندا بەندكراون، بێگومان ئەم بارودۆخە تەنیا لە توركیادا نا بەڵكو لە تەواوی جیهان خەڵكی توڕە و نیگەرانكردووە، ڕژێمی فاشیزمی ئاكەپە هەر چەندە بە حەقیقەتی نەعامە سەری خۆی بكات بەژێر لمەوە، بەڵام هەموو دونیا هەست بەوە دەكات كە زیهنییەتی فاشیستانەی دەسەڵاتی توركیا چۆن سیاسەتی زوڵمی بەرپاكردووە، لەبەر ئەم هۆكارەیە خەڵكانێك كە موشتاقی دیموكراسی و ڕۆحییەتی بەرەنگارییان وایان لێدەكات ناوی من بكەن بە دروشم و سیمبولێك و خەبات بۆ ئازادیی هەموو بەندكراوە سیاسییەكان دەكەن، هەتاكو مەوداكانی ئازادی و دیموكراسیش فراوان نەبێت ئازادكردنی بەندییە سیاسییەكانیش مومكین نییە، ئازادی ئێمەش ڕاستەخۆ بەستراوەتەوە بە ئازادی گەلەوە. زۆر سوپاسی هەموو ئەو ئازادیخوازو مرۆڤ دۆستانە دەكەم كە پشتیوانی لە ئازادی ئێمە دەكەن لێرەشەوە جارێكی تر بانگهێشتی خەڵكی دەكەم پشتگیری لە هەڵمەتی دیموكراسی و ئازادی زیندانییە سیاسییەكان بكەن.

چی لە بارەی دانیشتنەكەی دادگای مافی مرۆڤی ئەوروپا دەڵێیت؟ چاوەڕوانی چی جۆرە بڕیارێكیت دەریبكات؟ پێتوایە دەسەڵات و دادگای توركیا ڕێز لە بڕیارەكە بگرن؟

دەمیرتاش: سەرەتا دەمەوێت ئەوە بڵێم لە دونیادا هیچ دادگایەك نییە بتوانێت بەشێوەیەكی سەربەخۆ كاربكات و نەكەوێتە ژێر فشارو كاریگەری سیاسەتەوە، ئەگەر تەماشا بكەین دادگای مافی مرۆڤی ئەوروپاش لەماوەی ڕابوردودا كەوتووەتە بەر كاریگەری پێشهاتە ئابوری و سیاسییەكانی ئەوروپاوە بەجۆرێك هەندێك بڕیاری نەداوە یاخود دواكەوتووە لە بڕیاردان. دەبینین دامەزراوە ئەوروپییەكان بەتایبەت لە پرسی پەنابەراندا بۆ ئەوەی بە باشی لەگەڵ توركیادا خۆیان بگونجێنن خۆیان لە بەهاكانی ئەوروپا دوورخستووەتەوە و هەڵوێستێكی بێ بنەمایان هەیە.. هەرچەندە دادگای مافی مرۆڤی ئەوروپا یەكێكە لەو دامەزراوانەی كە هەوڵیداوە كەمترین كاریگەریی لەسەر بووبێت، بەڵام ڕاست نییە ئەگەر بڵێین هیچ كاریگەری لەسەر نەبووە.

وەكو دەزانن لە 18ی نۆڤێمبەری 2018دا دادگای مافی مرۆڤی ئەوروپا بڕیاری سەربەستكردنی دام، بەڵام لەژێر فشاری فاشیستانەی ڕژێمی ئاكەپەدا بڕیارەكەی جێبەجێ نەكرد.. ئارگومێنتە یاساییەكانی ئێمە كۆمەڵێك بەڵگەی بەهێز و باوەڕپێكراوە. ئەگەر دادگای ئەوروپا بە پشتبەستن بە بەڵگەكانی ئێمە و سەروەری یاسا بڕیارێكی شۆكهێنەر دەرنەكات ئەوا باوەڕموایە ناتوانێت سەركەوتوبێت لە بەرامبەر فشارو هەڕەشەكانی ئاكەپەدا، بەم شێوەیە دەشتوانێت بە بڕیارێكی كاریگەر پارلەمان و دادگای توركیا بخاتەوە سەر ڕێگە ڕاستەكەی خۆیان و وەڵامێكی جددی نادادییەكانیان بداتەوە، لە ماوەی ڕابوردودا بینیمان دەسەڵاتی ئاكەپە نایەوێت پابەندبێت بە هیچ بڕیارێكی یاساییەوە ناشیەوێت ڕێزی بگرێت، بەڵام هەوڵ و بەرخودانی ئێمە لە پێناو سەروەری یاسا تا دواین نەفەس بەردەوامدەبێت.

دانوستانەكانی توركیا-ئەمریكا سەبارەت بە ناوچەی ئارام لە سوریا كە توركیا بە ڕێڕەوی ئاشتی ناویدەبات بەردەوامە، لەگەڵ ئەوەشدا كاربەدەستانی ئەنقەرە باس لە ئۆپەراسیۆن دەكەن بۆ سەر خۆهەڵاتی فورات، بۆچون و هەڵسەنگاندنی ئێوە بۆ ئەنجامی وەها ئۆپەراسیۆنێك چییە؟

دەمیرتاش: سیاسەتی توركیا بەرامبەر پرسی سوریا هەر لە سەرەتاوە هەڵەبووە و ئێستاش هەڵەیە، تۆ ئەگەر هەر لەسەرەتاوە سیاسەتی خۆت بۆ شكستپێهێنانی لایەنێك داڕشتبێت، واتە كاتێك سیاسەتی سوریات لەسەر بنەمای شكستهێنان بە كوردەكان یاخود ئەسەد داڕشتبێت لەڕاستیدا هەر لە سەرەتای جێبەجێبكردنی سیاسەتەكەتەوە تۆ دۆڕاویت، بۆیە پێویستبوو سیاسەتی توركیا بۆ شكستپێهێنان بە كورد نەبوایە بەڵكو بۆ سەركەوتنی توركیا بوایە، باشترین ڕێگای عاقڵانەش ئەوەبوو كە توركیا دیالۆگێكی فرەلایەنی لەگەڵ كورد و ئەسەد و لایەنەكانی دیكەی سوریادا بكردبایە.

بەڵام سیاسەتی نەتەوەپەرستی و مەزهەبچێتی و خۆسەپێنیی، توركیای گەیاندە ئەو ئاستەی كە یارمەتی جیهادییەكان بدات، لە كاتێكدا كوردانی سوریا چاویان لەوەبوو توركیا كاری هاوبەشیان لەگەڵدا بكات، بەڵام حكومەتی ئاكەپە دەستی لەگەڵ جیهادییەكان تێكەڵكردو كاری هاوبەشی لەگەڵ جیهادییەكاندا كرد، ئەمەش وایكرد كوردەكان هەنگاو بە هەنگاو لە ئەمریكا و ڕوسیا نزیك ببنەوەو بكەونە بەرەی ئەوانەوە.

هەرچەندە لە بارودۆخی ئیستادا وەكو مەحاڵی لێهاتووە، بەڵام ڕاستترین و مەنتقیترین و پڕدەستكەوتترین سیاسەت بۆ توركیا ئەوەیە كە لەگەڵ كوردانی سوریا بكەوێتە دیالۆگ و كاری هاوبەشەوە. بەپێچەوانەوە بە سیاسەتی شەڕو داگیركاری مەترسی زۆر گەورەتر لەسەر ئایندەی توركیا دروستدەبێت، دیسان جەخت لەوە دەكەمەوە پێویستە توركیا وازبهێنێت لە سیاسەتی پێداگریكردن لەشەڕ و زەمینەی دیالۆگ و كاری هاوبەش لەگەڵ كوردانی سوریا بڕەخسێنێت. هیوادارم جەهەپەش لە كۆنفراسی سوریادا كە بەم نزیكانە ئەنجامی دەدات كوردانی سوریا بانگهێشتبكات تاكو بتوانن ڕوون و ڕاشكا و خواست و چاوەڕوانی خۆیان بخەنەڕوو.