پەرەگراف
دوازدە لایەنی سیاسیی عێراق كە لەناویاندا یەكێتی و پارتی هەن، سەبارەت بە خۆپیشاندانەكانی عێراق و ڕێگەچارەی كێشەكانی وڵات كۆبوونەوە. مۆڵەتی 45 ڕۆژ تا كۆتایی 2019، بە حكوومەت و پەرلەمان دراوە تا داواكاریی خۆپیشاندەران جێبەجێ بكەن.
لە ڕاگەیەندراوی كۆبوونەوەكەدا كە شەوی ڕابردوو لە بەغدای پایتەخت بەڕێوە چووە، هاتووە "لەبەر ڕۆشنایی بۆچوونەكانی مەرجەعییەتی ئایینی باڵا (سیستانی) و لە ڕووانگەی بەرپرسیارێتیی نیشتمانی و ڕەوشی خراپی عێراق، سەركردە سیاسییەكان بە مەبەستی پاراستنی دەوڵەت و پێشخستنی سیستمیی سیاسی و پاراستنی ڕەوایی خۆپیشاندانی ئاشتییانە و دەستوورییانە" كۆبوونەتەوە.
لایەنە بەشداربووەكانی كۆبوونەوەكە پێكهاتوون لە "هاوپەیمانیی فەتح، هاوپەیمانیی نەسر، هاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا، هاوپەیمانی هێزە نیشتمانییەكان، پارتیی دیموكراتی كوردستان، یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان، ڕەوتی حیكمەی نیشتمانی، هاوپەیمانیی وەتەنییە، بەرەی ڕزگاری و گەشەپێدان، فراكسیۆنی پەیمانی نیشتمانی، بەرەی توركمانی".
هاوپه‌یمانیی سائیروون به سه‌ركردایه‌تیی موقته‌دا سه‌در كه گه‌وره‌ترین فراكسیۆنی ناو ئه‌نجوومه‌نی نوێنه‌رانی عێراقه، به‌شداریی كۆبوونه‌وه‌كه‌ی نه‌كردووه.
لایەنە سیاسییەكان جەخت لە "چاكسازیی ڕیشەیی بۆ نەهێشتنی گەندەڵی و چاكسازی لە حكوومەت و خزمەتگوزارییەكان و ئابووریی وڵات و لایەنی ئاسایش و چاكسازی لە هەڵبژاردن و دەستووردا" دەكەنەوە.
ئەو 12 لایەنە لەسەر ژمارەیەك بڕیار و ڕاسپاردە ڕێككەوتوون بۆ چارەسەری دۆخی ناوخۆی عێراق و جێبەجێكردنی داواكارییەكانی خۆپیشاندەران. تێیدا جەخت لە ڕێگری لە خوێنڕشتن و پاراستنی ژیانی هاووڵاتیان و مافی هاووڵاتیان و ڕێگری لە سەرهەڵدانی شەڕی ناوخۆ و وێرانكاری كراوەتەوە.
هەروەها جەخت لەسەر كۆبوونەوەی بەردەوامی نێوان حكوومەت و پەرلەمانی عێراق كراوەتەوە بۆ جێبەجێكردنی بەپەلەی داواكارییەكانی خۆپیشاندەران لە ماوەیەكی دیاریكراودا. لەو چوارچێوەیشەدا ماوەی 45 ڕۆژیان دیاری كردووە بۆ جێبەجێكردنی داواكارییەكان و ئەو چاكسازییانەی كە پێشتر عادل عەبدولمەهدیی سەرۆكوەزیران بڕیاری لەبارەوە داون.
كاراكردنی دادگای تایبەت بە كەیسەكانی گەندەڵی و دادگاییكردنی گەندەڵكاران، دوورخستنەوەی دەستی حیزب لە حكوومەت، دەركردن و هەمواركردنی یاسا سەرەكییەكان، لەو خاڵانەن كە لایەنە عێراقییەكان لەسەری ڕێككەوتوون.
دوازدە لایەنەكە ڕێككەوتوون لەسەر دەركردنی ژمارەیەك یاسا و هەمواركردنی هەندێكی دیكە كە بریتین لە:
- هەمواركردنی یاسای هەڵبژاردن بە جۆرێك كە هەلی دەرچوون لەبەردەم كاندیدە سەربەخۆكاندا هەبێت.
- هەمواركردنی یاسای كۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكان و كۆتاییهێنان بە كارەكانی كۆمیسیۆنی ئێستا. پێكهێنانی كۆمیسیۆنێكی سەربەخۆ بە ڕاوێژ لەگەڵ نێردەی نەتەوە یەكگرتووەكان.
- دەركردنی یاسای هەڵوەشاندنی هەموو ئیمتیازاتەكانی بەرپرسانی باڵا و سەرۆكایەتییەكان و پلە تایبەتەكان و بریكاران و بەڕێوەبەران و ئەوانی دیكە.
- دەركردنی یاسای دادگای فیدراڵی.
- دەركردنی یاسای ئەنجوومەنی فیدراڵی.
- دەركردنی یاسای ئەنجوومەنی ئاوەدانكردنەوە.
- هەمواركردنی یاسای دەستەی دەستپاكی.
- دەركردنی یاسای (ئەمەت لەكوێ هێناوە).
- دەركردنی یاسای ئەنجوومەنی وەزیران و وەزارەتەكان.
- دەركردنی یاسای نەوت و گاز.
هەروەها لایەنە عێراقیییەكان دەڵێن "پێویستە حكوومەت ناچار بكرێ بە جێبەجێكردنی بەڵێنەكانی چاكسازی، خزمەتگوزاری، پەرەپێدان، دابینكردنی هەلی كار و ڕاگەیاندنی هەنگاوە كردارییەكانی و دەستكردن بە جێبەجێكردنیان لە ماوەیەكی كورتدا كە لە كۆتایی ئەمساڵ تێنەپەڕێت (واتا لە 45 ڕۆژ)".
بەپێی ڕێككەوتنی نێوان 12 لایەنەكە، پێویستە حكوومەت لە ماوەی 45 ڕۆژدا ئەم كارانە بكات:
- گۆڕانكاریی بەرفراوان لە پێكهاتەی كابینەی حكوومەت كە تێیدا كەسانی خاوەن توانا و گەنج و دەستپاك و سەربەخۆ دوور لە پشكپشكێنە بكرێن بە وەزیر.
- پێداچوونەوە بە دامەزراندنی پلە تایبەتەكان بكرێت كە بەم دواییانە كراون، ئەوەش لە ڕێگەی لیژنەی تایبەتمەند و سەربەخۆ و دوور لە كاریگەری سیاسی.
- یاسای دڵنیایی كۆمەڵایەتی پێشكەش بكرێت كە دروستكردنی سندووقێك لەخۆ بگرێت بۆ پاڵپشتیكردنی ئەو عێراقییانەی لەژێر هێڵی هەژاریدان.
- پێشكەشكردنی یاسای بیمەی تەندروستی.
- كەمكردنەوەی خەرجییە نا پێویستەكانی حكوومەت، بە تایبەت خەرجییەكانی ناردەنە دەرەوە و ئیمتیازاتە هاوشێوەكانی.
- گۆڕینی بەشی زۆری دەستی كاری بیانی لەو بوارانەی كە پێویست نین، بۆ دەستی كاری عێراقی.
- حكوومەت دەسەڵاتی خۆی بەسەر هەموو دەروازە سنوورییەكان بسەپێنێ و بەپێی یاسا باجی پێویست بۆ گەنجینەی گشتی وەربگرێت.
- حكومەت ناچار بكرێ بەرهەمی ناوخۆ لە كەرتی تایبەت یان كەرتی گشتی عێراقی بكرێ ئەگەر بەردەست بێ.
- كەمكردنەوەی تەمەنی خانەنشینبوونی خۆویست و خۆنەویست.
- پێشكەشكردنی یاسای پاراستنی ئازادییەكان و خۆپیشاندانی ئاشتییانە و ئازادی راگەیاندن و تاوانی ئەلیكترۆنی بۆ پەرلەمان بۆ ئەوەی تەواوی بكات و پەسەندی بكات.
دوازدە لایەنە سیاسییە عێراقییەكە، پابەندیی خۆیان بە "هەمواركردنی دەستوور و پێشخستنی سیستمی سیاسیی وڵات" بۆ چارەسەركردنی كێشەكانی سیستمی سیاسی دووپات كردووەتەوە.
دەشڵێن "سەركردە سیاسییەكان تەواو پابەندی ئەم هەنگاوانە دەبن و چاودێرییان دەكەن، ئەگەر دەركەوت پەرلەمان یان حكوومەت كەمتەرخەمن لە ڕاپەراندنی ئەركەكانیان و جێبەجێكردنی ئەم خاڵ و هەنگاوانە لە كاتی دیاریكراودا، ئەوا لە ڕێگەی فراكسیۆنەكانیانەوە لە پەرلەمان پەنا بۆ بژارە دەستوورییەكان دەبەن بۆ جێبەجێكردنی داواكارییەكانی گەل لە ڕێگەی لێسەندنەوەی متمانە لە حكوومەت یان هەڵبژاردنی پێشوەخت".