پەرەگراف
وەزیری ناوخۆی هەرێمی كوردستان ڕایگەیاند كە لیژنەیەكیان بۆ هەمواركردنەوەی یاسای چەك پێكهێناوە و گۆڕانكاری لە مەرجەكانی مۆڵەتی پێدانی چەك و سزاكاندا دەكەن. دەشڵێت "ئێمە ناتوانین بەڵێن بدەین كە بازاڕی چەك لە كوردستان بنبڕ دەكرێت".
دەربارەی كاریگەریی چەك لە تاوانەكان و مۆڵەتی پێدانی چەكیش، ڕێبەر ئەحمەد، وەزیری ناوخۆی هەرێم، دەڵێت "لە ڕاپەڕینەوە تا ئێستا، لە هەرێمی كوردستان 20 هەزار و 700 مۆڵەتی چەكمان داوە، بەشی هەرەكەمی تاوانەكان بەو چەكانە كراون كە مۆڵەتیان هەبووە، لەسەدا 98 تا 99ی تاوانەكان بە چەكی بێمۆڵەت كراون".
ئەمڕۆ پەرلەمانی كوردستان لە بڕگەی دیاردەی (تاوانەكانی كوشتن بەگشتی و كوشتنی ئافرەت و خۆكوشتن) میوانداریی لایەنی پەیوەندیدار لە حكوومەتی هەرێمی كوردستان كرد لەناویشیاندا وەزیری ناوخۆی هەرێم.
تێیدا ڕێبەر ئەحمەد، وەزیری ناوخۆی هەرێم، وتی "لیژنەیەكمان پێكهێناوە كە پێداچوونەوە بە یاسای ژمارە 16ی ساڵی 1993ی چەكدا بكات. لیژنەكە لە دەزگای ئاسایش، وەزارەتی ناوخۆ، وەزارەتی داد، وەزارەتی كار و كاروباری كۆمەڵایەتی. تەقریبەن كارەكانی تەواو بووە و لە ئایندەیەكی نزیكدا ئاراستەی پەرلەمانی دەكەین".
سەبارەت بە گۆڕانكارییەكان لە یاساكەدا، ڕێبەر ئەحمەد دەڵێت "مەرجەكانی یاساكە بۆ هەڵگرتنی چەك ئاسانن و دەبێت قورس بكرێن، هەڵگرتنی چەك بۆچی لە 18 ساڵییەوە ڕێگەپێدراو بێت؟ ئێمە تەمەنی هەڵگرتنی چەك دەگۆڕین".
وەزیری ناوخۆ لەگەڵ ئەوەی پێی وابوو كە "بوونی بازاڕەكانی چەك لە كاتی شەڕی داعش دیاردەیەكی دروست بوو، چونكە پێشمەرگە هەندێك جار ناچار بوو تەقەمەنیی خۆی لە هەندێك شوێن دابین بكات، لەبەر ئەوەی نە كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی نە حكوومەتی عێراق وەكو پێویست هاوكاریی پێشمەرگەی نەدەكرد چەكی دەست بكەوێت، بۆیە لە هەندێك شوێن ئەمە خاڵێكی ئیجابی بوو"، بەڵام جەختی كردەوە كە "تەواوی پرۆسەكە خاڵی نەرێنیی تێدایە".
"لیژنەیەكمان دروست كردووە بۆ ڕێكخستنەوەی بازاڕی چەك، ئێمە ناتوانین بەڵێن بدەین كە بازاڕی چەك لە كوردستان بنبڕ دەكرێت"، وەزیری ناوخۆ وای وت.
ڕێبەر ئەحمەد ئاماژەی بەوەش كرد كە لە هەمواری یاسای چەكدا، سزاكانی هەڵگرتنی چەكی بێ مۆڵەت لە ڕووی دارایی و بەندكردنیشەوە توند دەكەن.
"هەندێك ماڵ هەیە كە چەكی قورسی وەكوو تۆپ، دۆشكە، هاوەن، ئاڕ پی جی و بیكەیسیی تێدایە، ئەمە پێویستیی ڕۆژانەی ئەو خەڵكەیش نییە، بەڵام لە هزری خۆیاندا پێیان وایە ڕۆژێك لە ڕۆژان ڕەنگە پێویستیان بێت بۆ بەرگری لە خۆ كردن لە عەشیرەتێك یان حیزبێك یان بەرگری لە كوردستان"، وەزیری ناوخۆ وای وت.
ڕێبەر ئەحمەد هاوكات تیشكی خستە سەر ئەوەی كە "بۆشایی هەیە لە یاسای توندووتیژی خێزانی و جێبەجێكردنی یاساكەدا و فشاری تاك، خێزان، عەشیرەت و حیزبی لەسەر دادگا هەیە تا ڕێچكەی خۆی نەگرێت و بڕیاری دروست نەدات".
بەپێی یاسای ژمارە 16ی چەك لە ساڵی 1993 كە تا ئێستا كاری پێ دەكرێت، تەنیا مۆڵەتی هەڵگرتن و هەبوونی چەك ڕێگەپێدراوە، نەك مامەڵە پێوەكردنی، ئەوەش بە چەندین مەرج و ڕێكاری تایبەتەوە.
ساڵی 2015 وەزارەتی ناوخۆی حكومەتی هەرێم، بڕیارێكی بۆ ڕێكخستنەوەی مۆڵەتی هەڵگرتنی چەك دەركردووە، بۆ سنوورداركردنی ئەو دیاردەیە، بەوەش دەسەڵاتی پێدانی ڕەزامەندیی هەبوونی دەمانچە و تاپڕ دراوەتە پارێزگار و سەرپەرشتیاری ئیدارەكان، بەڵام كڵاشینكۆف لە حاڵەتی زۆر پێویستدا، خودی وەزیر مۆڵەتی پێ دەدات.
سامی جەلال، بەڕێوەبەری گشتیی دیوانی وەزارەتی ناوخۆی هەرێم، لە ڕاپۆرتێكی پەرەگرافدا كە (2-1-2019) بڵاوكراوەتەوە، دەڵێت "بەپێی یاسای 16ی 1993، مامەڵەی كڕین و فرۆشتنی چەك بە هەموو شێوەیەك قەدەغەیە."
"وەزارەتی ناوخۆ هیچ مۆڵەتێكی كاركردنی بە دووكان و بازاڕەكانی چەكفرۆشی نەداوە، بەڵكو ئەوان لەژێر چاودێریی ئاسایشدا كاردەكەن" سامی جەلال جەختیكردەوە "ئێمە تەنیا ڕێنماییمان بۆ ڕێكخستنی مۆڵەتی چەك دەركردووە، نەك كڕین و فرۆشتنی".