حكومەت بۆ پەرلەمانتاران: داهاتی نەوت لەسەدا 42ی دەمێنێتەوەو چاكسازی ڕێگریی لێ دەكرێت
پەرەگراف
بەپێی وەڵامی شاندی حكومەت بۆ پرسیاری پەرلەمانتاران، حكومەتی هەرێم لە داهاتی نەوت تەنیا "لەسەدا 42"ی بۆ دەمێنێتەوە و پرۆژەی چاكسازییش لەلایەن "دەوڵەتی قووڵ"ـەوە ڕێگریی لێ دەكرێت. هەروەها قەرزەكانی سەر هەرێمی كوردستانیش زیادیان كردووە. پەرلەمانی كوردستانیش لیژنەكانی دارایی و یاسایی و وزە و سامانە سرووشتییەكانی ڕاسپارد بۆ ئامادەكردنی پوختەی داواكارییەكانی پەرلەمان سەبارەت بە دۆخی دارایی و لێبڕینی مووچە و كورتهێنان و یاسای چاكسازی.
لە كۆبوونەوەی دوێنێی پەرلەمانی كوردستان كە بە ئامادەبوونی ژمارەیەك لە وەزیر و بەرپرسانی حكوومەتی هەرێم بەڕێوە چوو و تا بەرەبەیانی ئەمڕۆ بەردەوام بوو، پەرلەمانتاران دەیان پرسیاریان سەبارەت بە داهات، لێبڕینی مووچە، هەنگاوەكانی چاكسازی، دەروازە سنوورییەكان و چەندین بابەتی دیكە ئاراستەی نوێنەرانی حكوومەت كرد، ئەوانیش وەڵامی زۆرێك لە پرسیارەكانیان دایەوە كە لێرەدا پوختەی وەڵامی دیارترین پرسیارەكان دەخەینە ڕوو.
پاش كۆبوونەوەكەش سەرۆكی پەرلەمان ئەوەی خستە دەنگدانەوە كە "هەر ئەندامێكی پەرلەمان لەگەڵ ئەوەیە دەستەی سەرۆكایەتیی پەرلەمان هەرسێ لیژنەی دارایی و یاسایی و وزە و سامانە سرووشتییەكان ڕابسپێردرێن بۆ ئامادەكردنی پوختەی داواكارییەكانی پەرلەمانی كوردستان سەبارەت بەو پرسانەی كە لە دانیشتنەكەدا گفتوگۆیان لەسەر كرا، بەمەبەستی ئاراستەكردنی وەك نەخشەڕێگەیەك بۆ حكومەتی هەرێمی كوردستان، بە دەنگی 69 پەرلەمانتار پەسند كرا".
دەوڵەتی قووڵ ڕێگە نادات چاكسازی بكرێت
ئاوات شێخ جەناب، وەزیری دارایی و ئابووریی هەرێم، لە سەرەتای وەڵامی پرسیاری پەرلەمانتاراندا وتی "لە ساڵی 1992 حكومەتی هەرێم 140 هەزار مووچەخۆری هەبووە، كە كابینەی نۆیەم لە 2019دا دەستبەكار بووە، ژمارەی مووچەخۆران ملیۆنێك و 251 هەزار و 451 كەس بووە"..
سەبارەت بە گەڕانەوەی داهاتی پارێزگاكان بۆ وەزارەتی دارایی و وەڵامی ئەوەی كە ئایا هیچ پارێزگایەك هەیە داهات ڕادەست نەكات؟ وەزیری دارایی داتایەكی خستە ڕوو "بۆ ساڵی 2021، لە مانگی یەكدا لە پارێزگاكانی هەولێر و دهۆك 213 ملیار دینار بۆ وەزارەتی دارایی هاتووە، لە پارێزگای سلێمانیش 161 ملیار دینار هاتووە، بۆ مانگەكانی دوو، سێ، چوار و پێنج، لە پارێزگاكانی هەولێر و دهۆك 213، 176، 153، 123 ملیار و 250 هەزار دینار هاتووە، لە پارێزگای سلێمانیشدا 161، 133، 116، 94 ملیار دینار هاتووە".
ئاوات شێخ جەناب نەیشاردەوە كە ڕێگری لەبەردەم پرۆسەی چاكسازی هەیە و وتی "دەوڵەتی قووڵ لە هەموو شوێنێكی ئەم سیستەمە سیاسی و حكومەتەی ئێمەدا هەیە. لە دەروازە سنوورییەكان هەیە، لەناو وەزارەتەكەی مندا هەیە. ئەگەر پێم بڵێی: دەوڵەتی قووڵ چییە؟ نامەوێ شەرحی بكەم، بۆ ئەوەی حەساسیەت بۆ كەستان ڕانەكێشم، بەڵام ڕوونە".
"من بەرگری لە گرێبەستە نەوتییەكان ناكەم و دژیم، من لەناو ئەو دەنگانەی ئەنجومەنی وەزیراندام كە بە كۆی گشتی داوا دەكات پێداچوونەوە بەو گرێبەستانەدا بكرێت و چاكسازی بكرێت، بەڵام لێتان ناشارمەوە كە كێشەی سیاسی هەیە و دەوڵەتی قووڵ ڕێگە نادات".
مەبەست لە دەوڵەتی قووڵ (دەوڵەت لەناو دەوڵەتدا) بوونی كەسانێكی دەسەڵاتدارە لە پشتی دەزگا و دامەزراوەكانەوە لەپێناو بەرژەوەندیی كەسی و گرووپیدا بڕیار دەدەن، لە كاتێكدا ھیچ پۆستێكی فەرمییان لەناو دەزگاكانی یاسادانان و جێبەجێكردن و دادوەریدا نییە.
لەسەدا 14ی داهاتی نەوت دەچێتە گیرفانی كۆمپانیاكان
هەروەها كەمال ئەتروشی، وەزیری سامانە سروشتییەكان، ڕەتی كردەوە لە دوای دەستبەكاربوونی ئەو گەندەڵی لە وەزارەتەكەدا هەبێت و وتی "دینارێك بە گەندەڵیی نایەتە ناو وەزارەت و دینارێكیش بە گەندەڵیی ناڕوات لە وەزات. تەوقێكی ئاسنم داناوە ھەرگیز لەو وەزارەتە نەبووە و لە ھیچ وەزارەتێكی دیكەش نییە، ھەر كەسێك بگرم گەندەڵی بكات، دەیكەم بە ١٠٠ پارچەوە".
ئەتروشی وتیشی "پاسەوانیی كێڵگە نەوتییەكان لە كۆمپانیای ئەمنی وەرگیراوەتەوە و پۆلیسی نەوت و گاز دەیكات. كۆمپانیاكانیش پارەی پاسەوانیی پۆلیسەكان دەدەن و ئەوانیش پارەكە دەدەنە وەزارەتی دارایی".
بەڵام سەبارەت بە گرێبەستی كۆمپانیا نەوتییەكان كە لە ڕابردوودا كراون، وەزیری سامانە سروشتییەكانی هەرێم ئەوەی خستە ڕوو كە "بەپێی ئەو گرێبەستانەی لەگەڵ كۆمپانیاكانی نەوت كراوە، بەداخەوە لەسەدا ١٤ی یەدەگی نەوتی هەرێم دەچێتە گیرفانی كۆمپانیاكان و ناتوانین دەستكاریی ئەوە بكەین".
"ئەوەی من دەتوانم بیكەم، تەنیا ئەوەیە تێچوونی بەرهەمهێنانی نەوت ڕێكبخەمەوە و خزمەتگوزاری بۆ ناوچەكانی بەرهەمهێنانی نەوت بە كۆمپانیاكان بكەم. ئەمە تەحەدییەكی گەورەیە و ئەگەر نەتوانم بیكەم، لە ماوەی ٢٤ كاتژمێردا كوردستان جێدەهێڵم"، وەزیری سامانە سروشتییەكان وای وت.
كەمال ئەتروشی خشتەی بڕی بەرهەمهێنانی نەوتی لە هەرێمی كوردستانیش خستە ڕوو و وتی "بەرهەمهێنانی نەوت لە پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان، لەسەدا ٥٢ بۆ ٥٤ی لە دهۆك و لەسەدا ٤٠ی لە هەولێر و لەسەدا ٦ بۆ ١٠ی لە سلێمانییە".
قەرزەكانی سەر حكومەتی هەرێم زیادیان كردووە
دەربارەی قەرزەكانی سەر حكومەتی هەرێم، ئامانج ڕەحیم، سكرتێری ئەنجومەنی وەزیرانی ھەرێم، لە وەڵامی پەرلەمانتاراندا ڕایگەیاند "هەرێمی كوردستان بەپێی دەستووری عێراق و یاسای كارگێڕیی دارایی، هیچ مافێكی وەرگرتنی قەرزی نییە، بۆ هیچ ڕێككەوتننامەیەكی وەرگرتنی قەرز لە نێوان حكومەتی هەرێم و هیچ بانكێكی نێودەوڵەتی یان هەر دامەزراوەیەكی دیكەی وەرگرتنی قەرز نییە".
سكرتێری ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێم وتیشی "كۆی قەرزەكانی سەر حكومەتی هەرێم لە مانگی 3ی 2020، 28 ملیار و 476 ملیۆن و 675 هەزار دۆلار بووە، بەڵام لە مانگی 3ی 2021 زیادیان كردووە بۆ 31 ملیار و 637 ملیۆن دۆلار".
"قەرزەكان 12 ملیار دۆلاری پاشەكەوتی مووچەی مووچەخۆرانە، نزیكەی چوار ملیار دۆلاریش قەرزی تی بی ئای و كەی ئای بییە. پابەندییە داراییەكان هەشت ملیار و 307 ملیۆن دۆلارە. پارەی پێشەكی كە لە كڕیارانی نەوت وەرگیراوە چوار ملیار و 300 ملیۆن دۆلارە"، ئامانج ڕەحیم وای وت.
حكومەت لەسەدا 42ی داهاتی نەوتی بۆ دەمێنێتەوە
ئومێد سەباح، سەرۆكی دیوانی ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێم، سەبارەت بە بەرهمهێنان و گواستنەوە و فرۆشتنی نەوتی هەرێم وەڵامی پرسیاری پەرلەمانتارانی دایەوە و وتی "بە چوار قۆناغدا تێدەپەڕێت، قۆناغی یەكەم بەرهەهێنانە، قۆناغی دووەم گواستنەوەیە بە بۆری لە سنووری هەرێم، قۆناغی سێیەم گواستنەوەیە بە بۆری لە سنووری توركیا، قۆنیغی چوارەمیش فرۆشتنیەتی لە كۆمپانیای جەیهان".
سەرۆكی دیوانی ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێم ئاماژەی بەوە كرد كە لە قۆناغی چوارەمدا سێ چكاسازیان كردووە، بە جۆرێك لە مانگی پێنجی ئەمساڵەوە سەرپەرشتیی چۆنێتیی فرۆشتنی نەوت لە كۆمپانیایەكی كەرتی تایبەت وەرگیراوەتەوە و حكومەت خۆی بەڕێوەی دەبات، هەروەها حیسابی پارەی نەوت كە بە ناوی كۆمپانیای كەرتی تایبەتەوە بووە، ئێستا بە ناوی حكومەتەوەیە، ئەو پێنج كۆمپانیاش كە گرێبەستی پێفرۆشتنی نەوتیان لەگەڵدا كراوە، پێداچوونەوە بە گرێبەستەكانیاندا دەكرێت و دوو لەو گرێبەستانە تەواو كراون.
ئومێد سەباح ئەوەشی پشتڕاست كردەوە كە "لەسەدا 58ی داهاتی نەوت بۆ تێچووی بەرهەمهێنان و گواستنەوە و فرۆشتنی نەوت دەڕاوت، تەنیا لەسەدا 42 بۆ حكومەتی هەرێم دەمێنێتەوە".
"لەسەدا 14ی داهات بۆ كۆمپانیاكانی بەرهەمهێنانی نەوت دەڕوات، لەسەدا 11ی داهات بۆ كرێی بۆری لەناو خاكی هەرێم دەڕوات، لەسەدا شەش بۆ كرێی بۆری لەناو خاكی توركیا دەڕوات"، ئومێد سەباح وای وت.
سەرۆكی دیوانی ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێم سەبارەت بە داهاتی نەوت لە ماوەی ڕابردوودا وتی "لە پێنج مانگی ڕابردوودا 65 ملیۆن بەرمیل نەوتی هەرێم فرۆشراوە كە تێكڕای نرخی نەوت 51 دۆلار بووە، كۆی داهاتەكەی سێ ملیار و 373 ملیۆن دۆلار بووە، لەو دهاتە ملیارێك و 969 ملیۆن دۆلاری بۆ تێچووی بەرهەمهێنان و گواستنەوەی نەوت لەناو خاكی هەرێم و توركیا و دانەوەی قەرزەكان چووە".