پەرەگراف
لە قاوەخانەیەكی خاڵی سنوریی فیشخاپور، یونس و شەعبان كە دوو شۆفێری ئەمبوڵانسن بەتەنیشت یەكەوە دانیشتون و گفتوگۆ لەسەر چەندین بابەت دەكەن، ئەوان ماوەی پێنج ساڵە بەشێوەیەكی ڕۆژانە لەوێ دادەنیشن، كاریان گواستنەوەی تەرمی مردوانە لە نێوان سێ وڵاتدا عێراق، سوریا، توركیا.
ئەوان بە ئەمبوڵانسەكەیان تەرمەكان دەگوازنەوە، كەسوكاریشیان مامەڵە فەرمییەكان بۆ گێڕانەوەی تەرمی ئازیزانیان تەواو دەكەن و لەوێوە بەرەو زێدی خۆیان بەڕێی دەكەن و بەخاكی دەسپێرن.
زۆرینەی كۆچبەران و ئاوارەكان، ئەوانەی لەدەست جەنگ بۆ یەكێك لە وڵاتەكان ڕایانكردووە، سورن لەسەر ئەوەی كاتێك كەسێكیان دەمرێت، بیبەنەوە وڵات و زێدی خۆیان، زۆرجاریش ئەوە لەسەر وەسێتی كەسی كۆچكردوو دەبێت.
دوای تێپەڕینی چەند كاتژمێرێكی كەم، یونس تابوتێك لە ئۆتۆمبیلەكەیەوە هەڵدەگرێت و دەیگوازێتەوە بۆ ئەمبوڵانسەكەی شەعبان، هەندێك كاتیش شتەكە بەپێچەوانەوە دەبێت، دواتر بە زەردەخەنەیەك ماڵئاوایی لەیەك دەكەن و بەرەو ئەو ئاڕاستەیە دەگەڕێنەوە كە لێوەی هاتبوون.
یونس بوزداغ، كوردێكی باكوری كوردستانە، وەك شۆفێری ئەمبوڵانسێكی تایبەت لە دەروازەی سنوری ئیبراهیم خەلیل كاردەكات، باس لەوە دەكات كە پێش هەشت ساڵ هەلی كاركردنی لە وەزارەتی تەندروستی توركیا بۆ ڕەخساوە، پێنج ساڵ پێش ئێستەش گواستراوەتەوە بۆ بنكەیەكی تەندروستی لەسەر سنوری عێراق و توركیا، كە سەر بە ویلایەتی شەرناخە.
"لەو كاتەوە كاری گواستنەوە تەرمی هاوڵاتیانی سوری و عێراقی دەكەم لە توركیاوە، بۆ خاڵی سنوری بەرامبەر، لە زۆرینەی كاتەكانیشدا شەعبان سدقی دەبینم، ئەویش كوردە و وەك شۆفێری ئەمبوڵانس لەسەر خاڵی سنوری فیشخابور كاردەكات، تەرمی مردوان لە سوریاوە دەگوازێتەوە، من هەموو بەیانییەك لە توركیاوە دێمە عێراق، شەعبانیش لە سوریاوە دێتە عێراق، بۆ ماوەی نزیكە دوو كاتژمێر یەك دەبینین، تابوتەكان دەگۆڕینەوە و هەر یەكەمان دەگەڕێینەوە بۆ ئەو شوێنەی لێی هاتوین" یونس بەو شێوەیە باسی كاری ڕۆژانەی دەكات.
شەعبان قسەكە بە یونس دەبڕێت و دەڵێت "ڕەنگە پەیوەندی نێوان من و یونس كەمێك نامۆ بێت، ئێمە دوو كەسین ڕۆژانە تەرم ئاڵوگۆڕ دەكەین، بەڵام تا توانیومانە هەوڵمانداوە زاڵبین بەسەر دۆخی دەرونی و ویژدانماندا بۆ ئەو كارە، بەڵام هەندێك جار شكست دەهێنین، بەشداری فرمێسك و چیرۆك و پەیوەندی كەسوكاری كۆچكردوان دەكەین، بەتایبەت ئەگەر مردووەكە تەمەنی گەنج بێت، بە ڕووداوێكی هاتوچۆ یان كتوپڕ گیانی لەدەستدابێت، كاتێك حاڵەتێكی لەو شێوەیە دەبێت ئێمە پێشتر یەكتر ئاگادار دەكەین، بۆ ئەوەی تا بتوانین لە كەسوكاری كۆچكردووەكە دووركەوینەوە".
هەردوو شۆفێرەكە چەندین چیرۆكی سەرنجڕاكێش و تراژیدییان لایە كە لەماوەی چەند ساڵی كاركردنیان توشیان بووە، لەوانە هەندێك باوك كە نەیانتوانیوە لەگەڵ تەرمی ڕۆڵەكەیان لە سنور بپەڕنەوە، بەهۆی سزای سیاسییەوە، یاخود تەرمێك بەتەنها و بێ بونی هیچ كەسێك پەڕێنراوەتەوە/ چونكە لە وڵاتی غەریبی كەسەكە بە تەنها ژیاوە، هەندێك دایك‌و خوشكیش بە هەلهەلە و فرمێسك پێشوازیان لە تەرمی برا و كوڕە گەنجەكانیان كردووە.
پەیوەندییە تایبەتەكەی نێوان یونس و شەعبان، وایكردووە ئاگاداری دۆخی نێوان ئەو سێ وڵاتە و وڵاتانی دیكەی ناوچەكەبن، چونكە ملیۆنان كۆچبەر و پەنابەری یاسایی و نایاسایی لە یەكێك لەو وڵاتانە نیشتەجێن.
لە توركیا زیاتر لە سێ ملیۆن هاوڵاتی سوریی دەژین، نیو ملیۆنیش لە عێراقن، سەدان هەزار تورك لە عێراق دەژین، ژمارەیەكی كەمتریش لە سوریان، زۆرینەیان بە هۆكاری سیاسی ناسنامەیان پێنییە، هەر بە هۆكاری سیاسی و ئەمنیش دەروازەی سنوری فەرمی و هێڵە ئاسمانییەكان داخراون بەتایبەت لەگەڵ سوریادا، ئەوەش وایكردووە پڕۆسەی گواستنەوە، پێویستی بە چەند ڕێكارێكی ئەمنیی‌و پڕۆتۆكۆلی هەبێت كە زۆرجار چەند ڕۆژێك دەخایەنێت.
دەسەڵاتی خۆجێی لە باكوری ڕۆژهەڵاتی سوریا ڕێگە بە چەند كەسێك لە كەسوكاری كۆچكردوو دەدات لەگەڵیدا بچنەوە سوریا، هەرێمی كوردستانیش بەهەمان شێوە، ئەوەش بەهۆی دۆخی تایبەتی مردن بۆ هەر كەسێك كە ئازیزێكی لەدەست دەدات.
بەڵام توركیا كۆمەڵێك ڕێوشوێنی پڕۆتۆكۆلی تەواو دەگرێتەبەر كە لە هیچ حاڵەتێكدا ڕێگە بە هاتنە ناوەوە و چونە دەرەوەی كەس نادات، بۆیە لە زۆرینەی حاڵەتەكاندا ئەو تەرمەی لە توركیاوە دەبرێتەوە بە تەنیا دەبێت، بەتایبەت ئەگەر لە ئاوارەكان بێت، كە هیچ بەڵگەنامە و ناسنامەیەكی فەرمییان پێنییە كە ڕێگە بە ڕۆشتن و گەڕانەوەیان بدات بۆ توركیا.
لە چەند ساڵی ڕابردوودا چەند ڕوداووێكی ناخۆش ڕوویانداوە، بەشێك لە خێزانەكان ڕوبەڕوی تەقەو دەستڕێژی گوللە بونەتەوە، كاتێك ویستویانە بەشێوەیەكی نایاسایی تەرمێك بپەڕێننەوە، بەوەش لە دانەیەكەوە بۆ چەند تەرمێك زیادیكردووە.
تەنانەت لەناو خودی وڵات و سنورێكیشدا تەرمەكە دەبێت چەند خاڵێكی سنوریی ببڕێت، بە نمونە لە سوریا، تەرمێك لە ناوچەی ژێر دەسەڵاتی هێزەكانی سوریای دیموكراتەوە بۆ ڕۆژئاوای وڵات كە بەدەست لایەنەكانی ئۆپۆزسیۆنەوەیە، یاخود بۆ ناوچەكانی ژێر دەسەڵاتی ڕژێم، لە هەرێمی كوردستانیش بەهەمان شێوەیە چەند پارێزگایەك سەر بە هەرێمی كوردستانە و ناوچەكانی دیكەش لەژێر دەسەڵاتی حكومەتی مەركەزیدایە.
ئارمانج یوسف گەنجێكی سورییە لە سییەكانی تەمەنیدایە، لە خاڵی سنوری فیشخاپور چیرۆكی خۆی لەگەڵ گواستنەوەی تەرم دەگێڕێتەوە و ئاماژە بەوە دەكات، بە ئۆتۆمبیلێكی تایبەت تەرمی باوكی لە هۆڵەنداوە بۆ 12 وڵات گواستۆتەوە لەماوەی ڕۆژێكدا، تەنیا بۆ پڕكردنی بەنزین وەستاوە، بەڵام لە سێ گۆشەی نێوان عێراق و سوریا و توركیا، ماوەی هەفتەیەكی پێچووە بۆ ئەوەی هەمان تەرم بباتەوە سوریا.
باوكی ئارمانج ماوەی 60 ساڵ لە سوریا ژیاوە بێ ئەوەی ناسنامەی هەبێت، چونكە یەكێك بووە لەو سەدان هەزار كەسەی بە "بیانییەكی حەسەكە" ناسراون، دەسەڵاتدارانی سوریا ساڵی 1961 بەهۆكاری سیاسی ڕەگەزنامەیان لێسەندنەوە، دوای ئەو هەموو ساڵە تەرمەكەشیان باجی ئەوەیدا، هاوڵاتییەكانی دیكەی سوریاش هیچیان لە باوكی ئارمانج كەمتر نییە بە ڕێژەیەكی كەم نەبێت.
هەر لە قاوەخانەی فیشخاپور پرسیار لە یونس و شەعبان كرا ئایا منداڵەكانیان جۆری كارەكەیان دەزانن، هەردووكیان وتیان "نەخێر"، چونكە ئەو كارەی ڕۆژانە بەشێوەیەكی ڕۆتینی و ئاسان دەیكەن زۆر قورسە بۆ ئەوان بگێڕدرێتەوە، هەر وەك دۆخی ناوچەكە كە چۆن باسكردنی قورسە.