دەنگكڕین لە هەڵبژاردنەكانی عێراقدا؛ كۆمیسیۆن ڕێكاری نوێی گرتووەتە بەر و كاندیدەكانیش فێڵی نوێیان دۆزیوەتەوە

28-09-2021 11:05

پەرەگراف

مامەڵەی كڕین و فرۆشتن بە كارتی دەنگدانەوە یەكێكە لە گرفتەكانی بەردەم ئەنجامدانی هەڵبژاردنێكی پاك لە عێراقدا، ئەگەرچی بۆ هەڵبژاردنی ئەم جارە ڕێكاری نوێ‌ و ورد بۆ ڕێگری لە ساختەكاری گیراوەتە بەر، بەڵام ئەو كاندید و لایەنانەی دەنگ دەكڕن، فێڵی نوێیان بۆ ئەو كارەیان دۆزیوەتەوە.

چەند سەرچاوەیەك ئاشكرایان كردووە، ئەو دەڵاڵانەی لەو بوارەدا كار دەكەن، زۆر جار پەیوەندی لەگەڵ سەرۆكی خانەوادە و خێزانە گەورەكان دروست دەكەن بۆ ئەوەی 50 بۆ 100 كارتیان بۆ دابین بكەن لە ئەندامانی خێزانەكانیان، ئەوانیش لە بەرانبەردا بڕێكی پارەی زۆریان دەست دەكەوێت.

یەكێك لە سەرچاوەكان باسی لەوە كردووە كە چەند سەرۆك عەشیرەتێكیش دەستیان داوەتە بازرگانیكردن بە كارتی دەنگدان، بە جۆرێك بەڵێن بە كاندیدێك دەدەن كە ژمارەیەك كارتی دەنگدانیان بۆ دابین بكەن، لە بەرانبەر ئەوەشدا دەبێت بڕێك پارە بداتە سەرۆكەكە.

ماوەیەك پێش ئێستا یەكێك لە كاندیدی هەڵبژاردنەكان لە چاوپێكەوتنێكدا ڕایگەیاند "نرخی كارتی دەنگدان لە بەغدادی پایتەخت گەیتشووەتە 300 دۆلاری ئەمریكی". كاندیدێكی دیكەش باسی لەوە كرد، نرخەكەی لە 100 دۆلار زیاتر نییە لە ناوچەكانی دەرەوەی شار.

ئەو كاندیدانەی كڕین و فرۆشتن بە كارتەكانەوە دەكەن، لەگەڵ ئەو كەسە ڕێك دەكەون كە دەنگەكە دەدات، بەوەی پرۆسەكە بە مۆبایلەكەی وێنە بگرێت، دوای ئەوەی بڕی ئەو پارەیەی دەداتێ كەلەسەری ڕێكەوتوون.

بەشێوەیەكی گشتی، نرخی كارتی دەنگدان لە نێوان 50 بۆ 150 دۆلاری ئەمریكییە، ئەوەش نرخێكی هەرزانە بەراورد بەو پرۆسە ئاڵۆزە. ڕێكەوتن و وەرگرتنی پارەكەش بە دوو قۆناغ دەبێت.

دوو هەفتە بەر لە ئەنجامدانی هەڵبژاردنی پێشوەختەی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، مامۆستایانی ئاینی هەتنە ناو گۆڕەپانەكە و بە فەتوایەك فرۆشتنی كارتی دەنگدانیان حەرام كرد، ئەمەش وەك هەوڵێكی پێشوەختە بۆ ڕێگری لە ساختەكاری لە پرۆسەكەدا.

فەتواكە لەلایەن عەلی سستانی، مەرجەعی باڵای شیعەكان و كۆمەڵەی فیقهی عێراقییەوە دەركراوە كە باڵاترین دەستەی دەركردنی فەتوای سوننەكانە.

كۆمەڵەی فیقهی عێراقی ڕایدەگەیەنێت "دەبێت هەر كەسە و كارتی دەنگدانی خۆی هەڵبگرێت و بۆ مەبەستی دیكە بەكار نەهێنرێت، چونكە ئەوە مافی خاوەنی كارتەكە جا هەر هەڵوێستێكی هەبێت لە پرۆسەی سیاسیدا، بۆیە پێویستە هەمووان بە هۆشیارەییەوە هەڵی بگرن".

"نابێت كڕین و فرۆشتن بە كارتی دەنگدانەوە بكرێت، پارەكەی حەرامە، چونكە ئەوە ڕێگە بۆ كۆمەڵێك گەندەڵ خۆش دەكات بچنە دەسەڵات و بەسەر خاوەن دەنگە زۆرەكاندا زاڵ ببن، ئەوە یارمەتیی تاوان و دوژمنایەتی دەدات، دەبێتە هۆی نەمانی ڕاستگۆیی و ڕاكردن لە بەرپرسیارێتی، دەرگای بەرتیل و فێڵكردن و ساختەكاری دەكاتەوە، ئەوەش لە هەموو كۆمەڵگەیەكدا حەرامە"، باڵاترین دەستەی فەتوای سوننەكان وا دەڵێت.

كۆمەڵەی فیقهی عێراقی داوا دەكات هەر كاندیدێك لەسەری بسەلمێت كە كارتی دەنگدەری كڕیوە، مافی كاندیدبوونی لێ وەربگیرێتەوە، چونكە بەوە دەبێتە تاكێكی گەندەڵ.

دەنگدانی بایۆمەتری

لە هەڵبژاردنەكانی پێشوودا چەندین كارتی دەنگدانی كەسانی دیكە كڕین و فرۆشتنیان پێوە كرا و بۆ دەنگدان بە كاندیدەكانی دیكە بەكار هێنرا، ئەوەش پرۆسەیەكی ساختەكاری فراوانی بەدوادا هات كە ڕێخراوە ناوخۆیی و نێودەوڵەتییەكانی هێنایە سەر هیڵ.

لەم هەڵبژاردنەدا عێراق پشت بە دەنگدانی كارتی بایۆمەتری دەبەستێت، چاودێرییەكی نێودەڵەتیی چڕی لەسەرە، ئەمە جگە لەوەی كابینەكەی كازمی چەند ڕێكارێكی تایبەتی بۆ بەڕێوەچوونی پرۆسەكە گرتووەتە بەر، كە یەكێك لەوانە ئەستەمە كارتی دەنگدان لەلایەن كەسانی دیكەوە بەكار بهێنرێت، یاخود كەسێك بتوانێت بێ بوونی كارتەكە دەنگ بدات.

لەلایەكی دیكەوە نووسینگەی عەلی سستانی مەرجەعی باڵای شیعەكان ئاشكرای كردووە، ناكرێت كڕین و فرۆشتن بە كارتی بایۆمەتریی دەنگدانەوە بكرێت.

بەرژەوەندیی هاووڵاتیان

مستەفا عوبەیدی، مامۆستای شەریعە لە یەكێك لە زانكۆكانی عێراق، دەڵێت "فەتوا ئایینییەكان كە لە كۆمەڵەی فیقهی و مەرجەعیەتی نەجەفەوە دەرچووە، نوێنەرایەتیی دەنگی ئایینیی ئازاد دەكات، دیەوێت بەرژوەندییەكانی هاووڵاتیان بپارێزێت، لەو شتەی باشەی ئەوان و وڵاتی تێدایە ڕێنیشاندەریان بێت، بێگومان فەتواكەش كاریگەریی دەبێت و لەو كارە خراپە كەم دەكاتەوە، وا دەكات هەڵبژاردن شەفافتر بێت، بۆ ئەوەی دەنگ بە نوێنەرانی ڕاستەقینەی گەل بدرێت".

ئەو مامۆستایەی زانكۆ باسی لەوە كردووە كە ئامانجی هەڵبژاردن بۆ خزمەتكردنی هاووڵاتیانە، دەبێت ئەو كەسە بەرپرسیارێتی هەڵبگرێت، بۆیە دەبێت پرۆسەكە بە شەفافی بەڕێوە بچێت و دوور بێت لە هەڵخەڵەتاندن و كاری نائەخلاقی، پێوستە حكومەتش هەوڵی زیاتر بدات بۆ سەركەوتنی ئەو پرۆسە مێژووییە.