پەرەگراف
جوڵەی سیاسی عێراق و ئامادەكاریی بۆ هەڵبژاردنە پێشوەختەكەی ئەنجومەنی نوێنەران، لەدایكبونی دوو لیستی هاوپەیمانی لێكەوتووەتەوە لە ناوچەی جوگرافیای سوننەكان، ئەوانیش هاوپەیمانی "عەزم" بە سەرۆكایەتی بازرگانی ناسراو خەمیس خەنجەر، هاوپەیمانی پێشكەوتن"تقدم" بە سەرۆكایەتی محەمەد حەلبوسی سەرۆكی ئێستای ئەنجومەنی نوێنەران.
هەرچەندە چەند حزبێكی بچوك بونیان هەیە، بەڵام ئەو دوو هاوپەیمانییە پێشەنگی دیمەنی سیاسیان داگیركردووە، بەتایبەت لە پارێزگاكانی ڕۆژئاوای عێراق كە دانیشتوانەكەی سوننە مەزهەبن.
هاوپەیمانی عەزم سەركردەی چەند حزبێكی بچوكی لەخۆگرتووە، بەتایبەت ئەوانەی دژی محەمەد حەلبوسین و دەیانەوێت تۆڵەی لێبكەنەوە، چونكە ئەو لەماوەی ڕابردوودا ڕابەرایەتی سوننەكانی كردووە، ئەوەش بەپێی پێگەكەی وەك سەرۆكی پەرلەمان، هاوكات هەوڵەكانی بۆ بەدەستهێنانی پۆستی سەرۆككۆمار لەدوای هەڵبژاردنەكان.
دیارترین حزبەكانی هاوپەیمانی عەزم، پارتی مەجدی عێراقی، كوتلەی عێراقی ئازاد، حزبی ڕێڕەوی مەدەنی، پارتی چارەسەر، كۆبونەوەی مەدەنی بۆ چاكسازی، حزبی ڕوبەڕوبونەوە.
بەڵام هاوپەیمانی پێشكەوتن لە پارێزگای ئەنبار لایەنگرێكی زۆری هەیە، تیشكی خستووەتەسەر ئەو پڕۆژانەی لەماوەی ڕابردوودا لە ناوچەكە لەڕێیانەوە ئەنجامدراوە، بە تایبەت لە قۆناغی دوای داعش.
حزبەكانی هاوپەیمانێتییەكە پێكهاتوون لە: كۆبونەوەی هەماهەنگی كە عەلی فەرحان پارێزگاری ئەنبار سەرۆكایەتی دەكات، هەڵبژاردنی عەرەبی بە سەرۆكایەتی عەبدولكەریم عەبتان، حزبی حەق بە سەرۆكایەتی ئەحمەد مەساری، هەستانەوەی چیا بە سەرۆكایەتی ئەكرەم عەساف و چەند حزبێكی دیكە.
ئەم كێبڕكێ و دابەشبونە پێگەی سوننەكانی لاواز كردووە، بەتایبەت لەكاتی دانوستان لەگەڵ كوردو شیعەدا، بەتایبەت دوای جیاكردنەوەی دەنگەكان و دەستكردن بە دابەشكردنی پۆستە سیاسییە گرنگەكان.
ئەندامێكی ئەنجومەنی نوێنەران لە هاوپەیمانی عەزم پێیوایە، دابەشبونی سوننەكان بۆ دوو لیستی گەورە چارەسەرێكی باشە، ئەوەش بەهۆی جیاوازیی تێڕوانین و ئامانجەكانەوە، هاوكات حاڵەتێكی تەندروستە و دەرفەتی ئەوە لەبەردەم كوتلەی سوننەكان دەكاتەوە بچنە هاوپەیمانیی دیكەوە، كە بگونجێت لەگەڵ هەڵوێست و تێڕوانینەكانیان، بەڵام ئەگەر بە یەك لیست بەشدارییان بكردایە، ئەوە بەدی نەدەهات، بەتایبەت كە كوتلەكانی دیكەش دابەشبوون.
"ئەو پێشبینییانەی لەئێستادا بەشێك لە حزبەكان بۆ ژمارەی كورسییەكانیان باسی دەكەن، بەشێكە لە بانگەشەی هەڵبژاردن، بەڵام ناتوانرێت میزاجی دەنگدەری عێراقی دیاری بكرێت، كە لە هەڵبژاردنەكانی ڕابردوودا سوپرایزی گەورەیان دروستكردووە" ئەندامەكەی ئەنجومەنی نوێنەران وادەڵێت.
ئەو پەرلەمانتارە كە ناوی خۆی ئاشكرا نەكردووە، دەڵێت "زۆریی حزبەكان لە جوگرافیای سوننەدا شتێكی سروشتییە، بەهۆی دۆخی ناوخۆیی ناوچەكەوەیە، هەروەها جیاوازیی میزاجی كەسەكان و تێڕوانینیان".
هاوپەیمانی عەزم زیاتر لە هاوپەیمانی فەتحی شیعەكانەوە نزیكە كە هادی عامری سەرۆكایەتی دەكات، پێشتریش خەمیس خەنجەر سەرۆكی هاوپەیمانێتییەكە لەگەڵ عامری كۆبووەتەوە، بەهۆیەوە پەیوەندییەكی بەهێز دروستبووە، هەروەها سەرۆكی هاوپەیمانی فەتح ڕێگەخۆشكەر بووە بۆ گەڕانەوەی خەنجەر بۆ ناو گۆڕەپانی سیاسی، ئەوەش دوای دابڕان و گۆشەگیربوونی بەهۆی كێشە و ناكۆكییەكانی لەگەڵ حكومەتەكەی نوری مالكی.
یەكێك لەو خاڵانەی وایكردووە عەزم بەهێزبێت، گەڕانەوەی ڕافیع عیساوی سیاسەتمەداری دیاری سوننەكانە بۆ ناو سیاسەت كە چووەتە پاڵ لیستەكە، ئەوەش وادەكات بەهێزێكی زیاترەوە ڕوبەڕوی حەلبوسی ببنەوە.
تەكتیكی هاوپەیمانێتییەكان
چاودێرانی دۆخی عێراق پێیانوایە ئەو هاوپەیمانێتییانە تەكتیكی قۆناغەكەیە بۆ كاتێكی دیاریكراو، هەروەك پێشتر لەگەڵ چەند لیستێكی دیكە ڕوویداوە كە بۆ ئەوە دروستبوون تا زۆرترین ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەران كۆبكەنەوە.
بەشێوەیەكی گشتی ئەو لایەنەی پۆستی سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەران وەردەگرێت، زۆر كەس بەلای خۆیدا ڕادەكێشێت، كوتلەیەكی گەورە دروست دەبێت و پشتیوانی دەكات، سەرۆكی پەرلەمانیش لای ئەوان وەك سەركردەیەكی سیاسی مامەڵەی لەگەڵ دەكرێت.
عەرەبی سوننە لەم خولەی ئەنجومەنی نوێنەران خاوەنی 71 ئەندام بوون، لەكاتێكدا لە خولی (2014-2018) ژمارەیان 90 پەرلەمانتاربوو.
عیماد محەمەد چاودێری سیاسی لەبارەی كێبڕكێی حزبە سوننەكانەوە، دەڵێت "گۆڕەپانی سیاسی سوننە كێبڕكێیەكی توند و بەهێزی تێدایە، چەند كەسایەتییەكی دیاری لەخۆگرتووە كە چونەتە پاڵ هاوپەیمانێتییەكان لەوانە ڕافیع عیساوی، ئەوەش دەریدەخات چ ململانێیەكی قوڵ لەسەر هێز و دەسەڵات هەیە، ئەوەش بەخراپ بەسەر ئەدای كوتلەكاندا دەشكێتەوە لەناو پەرلەماندا، بەڵام ئەگەر هێزە سوننەكان یەكگرتووبن دەستكەوتی گەورەتریان دەبێت و بەهێزتر دەبن".
"ناتوانرێت بەم دۆخە بگوترێت باش یاخود خراپ، ئەوەی ئەوە دیاری دەكات تەنها ئەدایە، بەتایبەت دوای پەیڕەوكردنی یاسای نوێی هەڵبژاردنەكان كە كوتلەكانی ناچاركردووە دووبارە پێگەی خۆیان بەهێز بكەنەوە، بەپێی ئەم گۆڕانكارییە نوێیە" چاودێرە سیاسییەكە وادەڵێت.