پەرەگراف
ئاماژەكانی كەمبوونەوەی نان لە چەند مانگی ڕابردوودا بە تەواوی لە عێراقدا دەركەوت، دەسەڵاتداران دەیانەوێت دڵنیایی تەواو بدەن بە هاووڵاتیان كە گرفت و كێشە زۆرەكان ماندووی كردوون، بەوەی قەیرانی نان بەرۆكیان ناگرێت.
تادێت هاووڵاتیان زیاتر هەست بە نزیكبوونەوەی قەیرانەكە دەكەن، بەتایبەت دوای بەرزبوونەوەی نرخی ئارد، لەكاتێكدا پێشتر عێراق لە بڕی خۆی زیاتر لەو بەربوومە ستراتیژییەی بەرهەم دەهێنا.
وەزارەتی كشتوكاڵی عێراق ئاشكرای كردووە، نیوەی ئەو زەوییەی كە بۆ چاندنی بەربووم دەشێت، كشتوكاڵی تێدا كراوە، ئەوەش بەهۆی وشكەساڵی و ئەو زیادبوونە زۆرەی لە ڕووبەری زەویی بەبیابانبوودا ڕووی داوە لە هاوینی ڕابردوودا، دواكەوتنی وەرزی بارانبارینیش لە پایزی ئەمساڵدا گرفتەكەی زیاتر كردووە.
وەزارەتەكە پێشبینی دەكات ڕێژەی بەرهەمهێنانی نان نەگاتە 44%ی پێویستییەكانی ناوخۆ، تەنانەت ئەگەر وەرزی كشتوكاڵكردنیش لە باشترین دۆخدا بێت.
ئەوە ئاماژەیە بۆ ئەوەی 40 ملیۆن عێراقی ڕووبەڕووی قەیرانێكی گەورە دەبنەوە، ئەوەش دەستكەوتنی نان و ئەو ماددە خۆراكییانەیە كە گەنم بۆ دروستكردنیان بەكار دەهێنرێت و لە عێراق بەكاربەرێكی زۆری هەیە.
لەگەڵ ئەو ئاماژە مەترسیدارانەدا، وەزارەتی كشتوكاڵ هەوڵی داوە ئەو ترس و دڵەڕاوكێیە كەم بكاتەوە، باسی لەوە كردووە كە هیچ گرفێكی لە یەدەكی ئارددا نییە و قەیرانی نان دروست نابێت.
وەزارەتی بازرگانی لەبەیاننامەیەكدا دوای كۆبوونەوەیەكی عەلا جبووری، وەزیری بازرگانی لەگەڵ خاوەنی ئاش و فڕنەكانی بەغداد، ئاماژەی بەوە كرد كە وەزارەت بەردەوامە لە دابینكردنی ئارد بەپێی فۆڕمی مانگانەی خۆراك، هیچ گرفتێكیش لە یەدەگی ئاردی كۆگاكانی وەزارەتدا نییە كە لەو گەنمە ناوخۆییە دروستكراوە كە لە جووتیاران كڕدراوەتەوە.
لەبارەی بەرزبوونەوەی نرخی ئارد لەم دواییانە، وەزارەتەكە باسی لەوە كردووە، ئەوە ئاردی هاوردەكراوە و لە بەرژەوەندیی بازرگانان و كەرتی تایبەتدایە، ناچێتە خانەی ئەو ئاردەی مانگانە لە چوارچێوەی سەبەتەی خۆراكدا دابەش دەكرێت.
فڕنەكانی نەجەف داخراون
ئاماژەكانی قەیرانەكە بە ئاشكرا لە نەجەف دەركەوتووە، بەشێك لە فڕنی سەمونخانە و نانەواخانەكان وەك ناڕەزایەتییەك بەرامبەر بەرزبوونەوەی نرخی ئارد، لەلایەن خاوەنەكانیانەوە داخراون.
ئەوان دەڵێن، ناتوانن نرخی نان بەرز بكەنەوە، بۆیە ڕۆژانە زیانێكی زۆر دەكەن و قەرزیان لەسەر كەڵەكە دەبێت، بۆیە دەیان كەسیان دووكانەكانیان داخستووە تا وەڵامی داواكارییەكانیان دەدرێتەوە.
لە دوو هەفتەی ڕابردوودا نرخی ئارد دوو هێندە بەرز بووەتەوە، بە جۆرێك ئێستا نرخەكەی 45 هەزار دینارە، لەكاتێكدا پێشتر فەردەیەك ئارد بە 25 هەزار بوو.
بەرزبوونەوەكە لە كاتێكدایە وەزارەتی پەیوندیدار هیچ بڕیارێكی لەبارەی بەرزبوونەوەی نرخی نان دەرنەكردووە، بۆ ئەوەی ناڕەزایەتیی جەماوەری لێ نەكەوێتەوە، بەتایبەت دوای بەرزبوونەوەی نرخی سوتەمەنی و دابەزینی نرخی دینار بەرامبەر بە دۆلار، كە بووە هۆی كەمبوونەوەی داهاتی خێزانی عێڕاقی بە ڕێژەی 20%.
عێراق ساڵانە پێویستی بە 4.5 ملیۆن تەن گەنم هەیە، لەكاتێكدا ڕێژەی بەرهەمی ناوخۆی ناگاتە دوو ملیۆن تەن، واتە حكومەت ناچارە ساڵانە 2.5 ملیۆن تەن لە بازاڕە جیهانییەكان بكرێت، ئەوە بەروزبوونەوەیەكی بەرچاو لە نرخی گەنم بەخۆیەوە دەبینێت، ئەوەش بەهۆی گۆڕانكارییە جیهانییەكانی كەشوهەوا و كەمبوونەوەی ڕێژەی بارنبارین لەو وڵاتانەی دەوڵەمەندن بە چاندنی گەنم.
هەوڵی چەند وڵاتێكیش بۆ زیادكردنی یەدەگی ناوخۆی گەنم بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی هەر قەیرانێك، هێندەی تر كێشەكەی گەورەتر كردووە.
نەبوونی ستراتیژ
جوان حسێن، پسپۆڕی بەرهەمهێنان لە كەرتی كشتوكاڵ، هۆكاری ئەو قەیرانە دەگێڕێتەوە بۆ نەبوونی ستراتیژی نیشتمانی لە كشتوكاڵدا، چونكە عێراق بە تەواوی پشت بە جۆری ئابووریی تەواوی كرێ دەبەستێت، ئەوەش زیانێكی زۆری لە كەرتی كشتوكاڵ داوە.
"بەپێی زانیارییەكانی ئێمە و توێژینەوە باوەڕپێكراوەكان، تەنیا ناوچە كشتوكاڵییەكانی هەرێمی كوردستان دەتوانن پێویستیی 150 ملیۆن كەس دابین بكەن لە كۆی پێویستیی كشتوكاڵی، بەتایبەت گەنم، بەڵام بەكارنەهێنانی وای كردووە ئەو ناوچانە بێسوود بمێننەوە"، جوان حسێن وا دەڵێت.
ئەو پسپۆڕەی بەرهەمهێنان لە كەرتی كشتوكاڵ ئاشكرای كردووە، لە 18 ساڵی ڕابردوودا هیچ ژێرخانێك بۆ پاراستن و گەشەپێدانی كەتی كشتوكاڵ دابین نەكراوە، نە بەنداو، نە دامەزراوەی یەدەگی ناوەندی، ئەوانە وای كردووە عێراق لە وڵاتێكی بەناوبانگی هەناردەكردنی گەنمەوە، نەتوانێت پێویستیی نیوەی دانیشتوانەكەی دابین بكات.
هاووڵاتیان لەڕێی تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانەوە وتەكانی بەڕێوبەری گشتیی كۆمپانیای بەرهەمە دانەوێڵەیەكانیان ڕەت كردووەتەوە كە باسی لە دابەشكردنی ئارد كردبوو بەسەر هاووڵاتیاندا بۆ كەمكردنەوەی كاریگەرییەكانی قەیرانی بەرزبوونەوەی نرخی ئارد.
هاووڵاتیان داوا لە حكومەت دەكەن نرخەكان جێگیر بكات و پشتگیریی بازاڕی ناوخۆیی بكات، نەك ئارد دابەش بكات، چونكە ئەوە لە بەرژەوەندیی هاوڵاتیاندا نییە.