توركیا لە قەیرانی كۆچبەرانی بیلاڕووسیا چ ڕۆڵێكی هەیە؟

14-11-2021 06:30

پەرەگراف

لە عێراق، سووریا، سۆماڵ و ئەفغانستانەوە هەزاران كۆچبەر ڕوویان لە بیلاڕووسیا كردووە و دەیانەوێت لەوێوە بچنە پۆڵەندای ئەندامی یەكێتیی ئەورووپا و پاشان وەك پەنابەر بچنە یەكێك لە وڵاتە ئەورووپییەكان، سەربازان و پاسەوانانی سنووری پۆڵەنداش دەیانەوێت بە هەموو شێوەك ڕێگری لە شەپۆلەكە بكەن.

یەكێتیی ئەورووپا بەشێوەیەكی تایبەت پەنجەی تۆمەت بۆ ئەلیكسەندەر لۆكاشینكۆ حاكمی بیلاڕووسیا ڕادەكێشێت و بە هۆكاری خولقانی ئەو دۆخەی دەزانێت، پۆڵەندا و وڵاتانی یەكێتیی ئەورووپایش بیلاڕوسیا تۆمەتبار دەكەن بە هاندانی ئەو خەڵكە بۆ كۆچكردن، ئەوەش لەڕێی بردن و كۆكردنەوەیان لەسەر سنوور تا بەو شێوەیە وەڵامی سزاكانی ئەم دواییەی یەكێتییەكە بداتەوە بۆ سەر وڵاتەكەی.

توركیا كە ئەندامی یەكێتیی ئەورووپا نییە، ڕۆڵی خۆی هەیە لەو لێشاوی كۆچەكەدا و یەكێكە لە تۆمەتبارەكان، بەڵام زۆر بە گەرمی باسی ناكرێت.

ئەنقەرە بە هیچ شێوەیەك ڕێگریی نەكردووە لە گەشتە ئاسمانییەكان لە وڵاتەكەیەوە بۆ پایتەختی بیلاڕووسیا، بەجۆرێك ڕۆژانە چەند گەشتێكی ڕاستەوخۆ لەنێوان ئیستەنبووڵ و مینسكدا ئەنجام دەدرێت، دەوترێت بەشێكی ئەوانەی گەشت دەكەن پەنابەرانن.

بەرلین و برۆكسل نیگەرانی ئەو دۆخەن، ترسی ئەوەیان هەیە ڕەجەب تەیب ئەردۆغان ئەو كەسانە بۆ فشاری سیاسی بەكار بهێنێت. مانفرید ڤیبەر، سەرۆكی پارتی گەلی ئەورووپی، ئاماژەی بەوە كردووە ئەگەر توركیا بیەوێت لەڕێی ئەو گەشتانەوە فشار بخاتە سەر یەكێتیی ئەورووپا، ئەوە دەبێت وەڵامێكی ڕوون و پێویستی بدرێتەوە.

بەرپرسێكی دیكەی یەكێتیی ئەورووپا ئاشكرای كردووە، یەكێتییەكە لەگەڵ توركیا ڕێككەوتووە كە چاودێریی گەشتەكانی كۆچكردن بكرێت بۆ بیلاڕووسیا، بەپێی ڕێككەوتنەكە ئەنقەرە ڕێوشوێنەكانی توند دەكاتەوە و هەوڵی ڕێگری لە فرۆشتنی تكتی بیلاڕووسیا دەدات لە خاكی وڵاتەكەیەوە بۆ مینسك.

بەرپرسەكە بە ئاژانسی بلومبێرگی ڕاگەیاندووە، كۆمپانیای هێڵی فڕۆكەوانیی توركیا ڕازی بووە بە نەفرۆشتنی تكتی مینسك بە هاووڵاتیانی ئەو وڵاتانەی كۆچبەرانی لێوە دێن، بەتایبەت عێراق، سووریا و یەمەن.

پەنابەران وەك گەمەیەكی سیاسی

ئەورووپا متمانەی تەواوی بەو بەڵێنەی توركیا نییە، چونكە دۆخەكە تا ڕادەیەك لەوەی مانگی ئازاری 2020 دەچێت، كاتێك ئەردۆغان وتی سنوورەكان دەكاتەوە، بۆیە هەزاران كۆچبەر خۆیان گەیاندە سنوورەكانی نێوان توركیا و یۆنان، ئەوەش بووە هۆی دروستبوونی گرژی و ئاڵۆزی لەنێوان كۆچبەران و پۆلیسی سەرسنووری یۆنان، كە بە گازی فرمێسكڕێژ و ئاو ڕووبەڕوویان بووەوە.

سەرۆكی توركیا دەیەوێت بەو كارانەی فشارێكی زیاتر بخاتە سەر یەكێتیی ئەورووپا، تاوەكوو بڕێكی دیكە لەو بڕەپارەیە وەربگرێت كە لە چوارچێوەی ڕێككەوتنی پەنابەران لەگەڵ توركیا، یەكێتییەكە بەڵێنی داوە بیدات بە حكومەتی ئەنقەرە.

موراد ئەردۆغان، شارەزا لە بواری پەنابەران لە زانكۆی ئەڵمانی-توركی، دەڵێت "دوای ئەوەی توركیا ڕێككەوتنێكی نوێی لەگەڵ برۆكسڵ ئەنجام دا، سەرۆكی وڵات و حكومەتەكانی یەكێتیی ئەورووپا گرنگییەكی زیاتریان بۆ جێبەجێكردنی ئەو ڕێككەوتنە نوێیە هەیە، دەبێت تا ساڵی 2024،3.5 ملیار یۆرۆ بدەن بە توركیا".

ئەو شارەزایە پێی وایە هەنگاوەكە كاریگەریی لەسەر وڵاتانی دیكەش دەبێت كە دەیانەوێت هاوشێوەی توركیا بكەن، ئەمە جگە لەوەی ڕێككەوتنەكە سوودی بۆ هاوكاریی دارایی نێوان برۆكسل و ئەنقەرە هەبووە.

ئەنقەرە ڕەتی دەكاتەوە

وەزارەتی دەرەوەی توركیا ڕەتی دەكاتەوە هیچ گەشتێك بە ڕێككەوتن لەگەڵ كۆچبەرەكان ئەنجام بدرێت بۆ بیلاڕووسیا، جەختیش دەكاتەوە لەسەر پابەندبوونی وڵاتەكەی بە هاوكاریكردنی یەكێتیی ئەورووپا لە دۆسیەی كۆچبەراندا، هێڵی ئاسمانیی توركیاش لە بەیاننامەیەكدا ڕایگەیاندووە ئەو گەشتانەی كۆچبەرانی پێ چوون بۆ بیلاڕووسیا، بە مەبەست نەبووە.

عێراق و بیلاڕووسیا چییان كردووە؟

ڤلادیمێر ماكی، وەزیری دەرەوەی بیلاڕووسیا ڕایگەیاندووە كە دوو هەزار كۆچبەریان گێڕاوەتەوە بۆ وڵاتەكەیان، مانگی ڕابردووش مۆڵەتیان لە 30 كۆمپانیای گەشتیاری وەرگرتووتەوە كە مافی ئەوەیان هەبووە خەڵك بهێنن بۆ وڵاتەكە، ئەوانەش وەك هەوڵێك بۆ ڕێگری لە كۆچی نایاسایی.

عێراقیش بەشێوەیەكی كاتی مۆڵەتی كاركردنی كونسووڵی بیلاڕووسیای ڕاگرتووە، ئەوەش وەك هەوڵێك بۆ پاراستنی عێراقییەكان تا نەبنە قوربانیی دەستی تۆڕەكانی قاچاخچێتی لە نێوان ڕووسیای سپی و پۆڵەندا.

هاوكات باڵیۆزخانەی عێراق لە مۆسكۆ و وارسۆ لە هەوڵەكانی بەردەوامە تاوەكوو كارئاسانی بكات بۆ ئەو عێراقییانەی دەیانەوێت بەشێوەیەكی ئارەزوومەندانە بگەڕێنەوە.