فەزای سیاسی لە كوردستان تا ئێستا ئەو دۆخەی تێنەپەڕاندووە كە میراتی شەڕی ناخۆیە، بۆیە ئەو تێگەیشتنە تێكەڵ بە هەموو شتێك كراوەو بازنەی لێكدانەوەو هەڵسەنگاندنی هەموو شتێك بەرتەسك بووەتەوە، بۆ دیدگایەك كەسەر بەكام كەمپی، ئەم تێگەیشتنەش وادەكات تەنها قبوڵ و ڕەتكردنەوە شك ببات و دنیا بەڕەش و سپی ببینێت.
عێراق لە دۆخێكی ناهەموار و شپرزەدا ژیانی سیاسی بەسەر دەبات، بەڵام جیاواز لەهەرێمی كوردستان خاوەن فەزایەكی سیاسی كراوەترن، باری خزمەتگوزاریی لەئاستێكی نزمدایە، دیاردەی گەندەڵی زۆرە، بەڵام لەپاڵ ئەوەشدا لێپرسینەوە هەیەو دەسەڵات چەقی نەبەستوە لەدەست لایەنێكدا، بۆیە هێشتا ئومێد بەگۆڕانكاری و چاككردنی دۆخەكە بوونی هەیە، لەعێراق بەدەر لەئینتمای حزبی و نەتەوەیی چاو لەسەر ئەوكەسانەیە خاوەن جوڵەیەكی جیاوازن، بۆنمونە جوڵەكانی ئەم چەند مانگەی سەرۆككۆمار كە توانیویەتی عێراق لە پەرتەوازەیی و دورە پەرێزی دبلۆماسی ڕزگار بكات و گرنگی بدات بەدۆخی ئاشتی كۆمەڵایەتی و پرسی خێزان و ژنان، ئومێدێكی زۆری لای شەقامی عێراق دروست كردوە، بەدەر لەوەی كە ئەو پۆستە لای سەركردەیەكی كوردە، ئێستا پێگەی سەرۆككۆمار جێگەی بایەخێكی زیاترەو هیوا دەخوازرێت زیاتر سەرۆكایەتی كۆمار ببێتە سەكۆیەك بۆ بەیكگەیشتنی لایەنەكان و دروستكردنی دیالۆگێكی سودمەند بۆ نزیك بوونەوەی لایەنە سیاسیەكان و دۆخی خراپی ئێستای عێراق. ئەمەش جیاوازی ئەو تێڕوانینەیە كە لەلای زۆربەی حزبە كوردیەكان بۆ حوكمڕانی هەیە، چونكە دیدی ئەوان بۆ حوكمڕانی ئیدارە زیاتر چڕدەبێتەوە لە بەدەستهێنانی پۆستەكان نەك كردار و ئەنجامدانی كاری بكەرەكان.
لەعێراق و تاڕادەیەكیش دەرەوەی وڵات، بەپێچەوانەی هەرێمەوە، میدیاكان بەوردی چاودێریی جوڵە نەوعییەكانی سەرۆككۆمار دەكەن، بایەخی پێدەدەن و ڕوناكی دەخەنەسەر، لایەنە سیاسییەكان ڕووی لێدەنێن و سوپاسگوزارن تا بەشدار بێت لەگفتوگۆكانیان، ژنان و لاوان بەبیستنی ئەوەی دیدگایەكی جیاوازتری خستۆتە ڕوو بۆ پرسەكانیان، هانایان بۆهێناوە تاكۆڵ نەدات، بۆ ئەو مەبەستە دەیان پڕۆژەیان خستووەتە بەردەم سەرۆكایەتی كۆمار تا كاری لەسەر بكات، نەتەوە جیاوازەكان، ئاینە جیاوازەكان، تەنانەت ئەو ژنانەش كە سەر بەدەزگاو حزبی ئیسلامین، بەسفورو محاجەبەوە زۆربەیان دەیانەوێت ڕۆڵیان هەبێت و بەشداربن لە پێشخستنی پڕۆژەكانی سەرۆككۆمار، چونكە لەنەتیجەدا ئەوان ژیانی خۆیان و ئایندەی ماڵ و منداڵیان زیاتر بەلاوە گرنگە لە پرسە سیاسی و حزبیەكان، ئەمەش جیاوازیی ئەو فەزا گشتیەیە كە لەنێوان هەولێر و بەغداد دروست بووە.
بەپێی مادەی 60 لە دەستوری عێراق، سەرۆكایەتی كۆمار بۆی هەیە پڕۆژە یاسا بنێرێت بۆ پەرلەمان و پیشتیوانی بكات، لەسەر ئەو بنەمایە هەرلەسەرەتای دەستبەكاربوونی سەرۆككۆمارەوە، ئامادەكاری كراوەو چەند پڕۆژەیەك تاوتوێكراوە، لەوانە، ئەولەویەت بەو پڕۆژانە دراوە كە كاریگەرییان لەسەر ئاشتی كۆمەڵایەتی و پێكەوە ژیان دەبێت و دەبنە هۆكارێكی گرنگ بۆ كەمكردنەوەی نیگەرانیی كەمایەتییەكان‌و ستەمی سەر ژنان و منداڵان و دەستەبەركردنی مافەكانیان بەپێی دەستور و یاسا، هەربۆیە ئامادەكردنی پڕۆژەیاسای بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی خێزانی‌و قەرەبووكردنەوەی قوربانییەكانی توندوتیژی و تیرۆر، بەتایبەت كچان و ژنانی ئێزدیی. ئەوانە بەشێك لەوكارانەن كە لەبەردەستدان، دیارە ئەمانەش گرنگیی خۆیان هەیە بۆ ڕێكخستنەوەی سیمای مەدەنیانەی حوكمڕانی و پاراستنی مافی ئەو توێژانەی كە تاڕادەیەك پشتگوێ خراون، ئەمەش بە دەركردنی یاسای نوێ‌و هەمواركردنەوەیان لەڕێگەی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقەوە. هەربۆیە دەستپێكی ئەوكارانە دەتوانێت ئاڕاستە جیاوازەكانیش لەدەوری خۆی كۆبكاتەوەو سەرۆكایەتی كۆمار ببێتە چەتری كۆكەرەوەی دەنگ و ڕەنگە جیاوازەكان، بەتایبەت گرنگیدان بەو توێژانەی كە تاڕادەیەك خراونەتە پەراوێزی دنیای سیاسەتەوە.
بەرگرتن بە توندوتیژی خێزانی ڕەنگە سەرەتایەكی باش بێت بۆ دورخستنەوەی كۆمەڵگە لە كردەی توندوتیژی، هەرچەندە ئەمە كارێكی ئاسان نییە، بەڵام موستەحیلیش نییەو دووریی هەر ڕێگایەكیش سەرەتا لەهەنگاوێكەوە دەستپێدەكات، وا ئێستا ئێمە بەپشتیوانی هەموو ئەوانەی بەدوای دادپەروەری و ئاشتی كۆمەڵایەتییەوەن، لەسەرەتای ئەو هانگاوەداین، كە بەداخەوە تا ئێستا بایەخ و گرنگیدانی هەرێم لەهەموو ڕوویەكەوە وەك پێویست نییە بۆ ئەم هەنگاوانە.