سیاسییەكی هێمن و كراوە، عەقڵێكی ئابووریی بەهێز و شارەزا و قاڵبوو لە دیبلۆماسیەت و پەیوەندییە نێودەوڵەتییەكان. لە توركیا بە مامۆستا ناوی دەهێنرێت، بەهۆی ئەوەی مامۆستای زانكۆ بووە لە بەشی دیبلۆماسیەت و پەیوەندییە نێودەوڵەتییەكان، پەروەردەكاری بەشێكی زۆری سیاسییە گەنجەكانی ئێستای توركیایە، ئەو مامۆستایە ئەحمەد داودئۆغلووە.
لە ئێستادا بەپێی ماڵپەری (ناوخۆی توركیا)، ئەحمەد داودئۆغلوو بە هاوكاریی عەلی باباجان و عەبدوڵڵا گویلی سەرۆككۆماری پێشووی توركیا، كار بۆ دامەزراندنی پارتە نوێیەكەیان دەكەن. لە ٧٠ پارێزگای توركیا بنكەی حیزبەكەیان دەكەنەوە و مانگی داهاتوو لە پەیامێكدا پارتە نوێیەكە ڕادەگەیەنرێت كە لێدانێكی گورچكبڕ دەبێت بۆ ئەردۆغان.
- داودئۆغڵوو كێیە؟
ئەحمەد داودئۆغڵوو لە ساڵی ١٩٥٩ لە پارێزگای قونیەی توركیا لە دایك بووە. بەكارلۆریۆس و ماجستێری لە پەیوەندییە گشتییەكاندا لە زانكۆی بوغازیتچی توركیا بەدەست هێناوە و بڕوانامەی دكتۆرای لە دیبلۆماسیەت و پەیوەندیی نێودەوڵەتیدا بەدەست هێناوە.
لە ساڵی ١٩٩٠ چووەتە مالیزیا و لە زانكۆی ئیسلامیی مالیزیا بەشی پەیوەندییە نێودەوڵەتییەكانی دامەزراندووە و تا ساڵی ١٩٩٣ سەرۆكی بەشەكە بووە. لە ساڵی ١٩٩٥ -١٩٩٩ گەڕاوەتەوە توركیا و مامۆستای زانكۆی مەرمەڕە بووە. لە ڕۆژنامەی یەنی شەفەقی توركی گۆشەیەكی هەفتانەی هەبووە، لەو ماویەدا ٢٠٠ وتاری سیاسیی بڵاوكردووەتەوە.
- ژیانی سیاسیی داودئۆغڵوو:
ئەحمەد داودئۆغڵوو لە ساڵی ٢٠٠٣-٢٠٠٩ لە وەزارەتی دەرەوەی توركیا كاری كردووە و ڕاوێژكاری عەبدوڵڵا گویلی سەرۆككۆمار و ڕەجەب تەیب ئەردۆغانی سەرۆكوەزیرانی ئەوكات بووە. ساڵی ٢٠١١ وەك ئەندامی پەرلەمانی توركیا هەڵبژێردراوە، لە هەمان كاتدا ساڵی ٢٠٠٩-٢٠١٤ وەزیری دەرەوەی توركیا بووە. ساڵی ٢٠١٤ وەك سەرۆكی پارتی دادوگەشەپێدان و سەرۆكوەزیرانی توركیا هەڵبژێردراوە. بەهۆی ناكۆكییەكانی لەگەڵ ئەردۆغاندا، ساڵی ٢٠١٦ دەستی لە كار كێشایەوە.
- حیزبە نوێیەكەی داودئۆغڵوو:
ئەگەرچی مانگی نیسانی ڕابردوو داودئۆغڵوو ڕایگەیاند دروستكردنی پارتێكی نوێ كۆتا بژارەیە. لە دوای شكستی ئەردۆغان و پارتی داد و گەشەپێدان لە هەردوو هەڵبژاردنی شارەوانییەكانی ئەمساڵدا، دروستكردنی حیزبێكی نوێ وەك جێگرەوەی پارتی داد و گەشەپێدان، بووە بە پرسی گەرمی توركیا، بە تایبەت دوای دەستلەكاركێشانەوەی عەلی باباجان و بەشێك لەسەر كردەكانی داد و گەشەپێدان لە مانگی ڕابردوودا.
پێگەی (ناوخۆی توركیا) لەسەر زاری چەند سەرچاوەیەكی نزیكی داودئۆغڵووەوە بڵاوی كردووەتەوە كە ئامادەكاری ڕاگەیاندنی پارتە نوێیەكە تەواو بووە و مانگی داهاتوو ڕادەگەیەنرێت.
دیدی سیاسیی پارتە نوێیەكە تەواو جیاواز دەبێت لە پارتی داد و گەشەپێدان. داودئۆغڵوو كار دەكات بۆ ئەوەی توركیا بكات بە یابانێكی نوێ و سەرنجی لەسەر گەشەپیدانی ئابووریی توركیا دەبێت. سیستەمی سیاسی دەكاتەوە بە پەرلەمانی و خۆیشی لە كایەی حكوومی بەدوور دەبێت، تەنیا سەرۆكایەتیی پارتە نوێیەكە دەكات.
لەسەر ئاستی پەیوەندییە دەرەكییەكانیش، ئەو گرژییانەی هەیە، نایان هێڵێت و پەیوەندییەكانی توركیا و ئەمریكا و یەكێتیی ئەورووپا و وڵاتانی عەرەبی، ئاسایی دەكاتەوە. دەیەوێت توركیا لە سەرچاوەی كێشەكانی ناوچەكەوە، بكات بە ناوەندێكی بێلایەن و هێمن بۆ چارەسەركردنی كێشەكانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، بە جۆرێك جێگای متمانەی هەموو لایەك بێت.
- پرۆژەكەی داودئۆغڵوو بۆ كورد چییە؟
لەسەر ئاستی كێشەی كوردیش، داودئۆغڵوو دەیەوێت لایەنگری و پشتیوانیی كوردەكان بەدەست بهێنێت، لە ڕێگای گەڵاڵەكردنی پڕۆژەی ئاشتییەوە بۆ چارەسەركردنی كێشەی كورد لە توركیا و كۆتاییهێنان بە ململانێ و شەڕ لە ڕێگەی فراوانكردنی ئازادییەكان و پێدانی مافی سیاسی و پەروەردەیی و كلتووری بە كورد.
لە ڕووی پەیوەندییەكانی توركیا و باشووری كوردستانیشەوە، هاتنە سەر دەسەڵاتی داودئۆغڵوو دەبێتە قۆناغێكی گرنگ، چونكە ئەزموونی حەوت ساڵی داودئۆغڵوو لە وەزارەتی دەرەوە و سەرۆكوەزیرانی توركیا بە قۆناغی زێڕینی پەیوەندییەكانی توركیا و باشووری كوردستان دادەنرێت، كە هۆكاری سەرەكیی باشیی پەیوەندییەكان خودی كەسایەتیی داودئۆغڵوو بوو.
- ڕێگرییەكانی بەردەم داودئۆغڵوو و پارتەكەی:
ئەم پارتە نوێیە لێدانێكی كوشندە و گورچكبڕە بۆ ئەردۆگان و پارتی داد و گەشەپێدان. بۆیە بە ئاسانی ڕێگە بە بەكارخستن و دوورخستنەوەیان نادەن و دەبنە ڕێگری لەبەردەم داودئۆغڵوو و پارتە نوێیەكەی. گرنگترین ئەو ڕێگرییانە بریتین لە:
١- ڕەنگە لە ڕێگەی پەرلەمانەوە بەهۆی ئەوەی پارتی داد و گەشەپێدان زۆرینەی ناو پەرلەمانن، پارتە نوێیەكەیان قەدەغە بكرێت.
٢- لە دوای كودەتاكەی ساڵی ٢٠١٦، ئەردۆغان بە تەواوی دەستی بەسەر سوپا و هێزە ئەمنییەكان و دەسەڵاتی دادوەریدا گرتووە، بۆیە ئەستەمە لەم دۆخەی ئێستادا، ئەگەر سوپا پشتیوانیان نەبێت، بتوانن بەڕەكە لەژێر پێی ئەردۆغان دەربهێنن.
٣- لەسەر ئاستی ناوخۆش ئەردۆغان و پارتی داد و گەشەپێدان، داودئۆغڵوو و پارتەكەی بەوە تۆمەتبار دەكەن كە دەستی دەرەكین بۆ گۆڕینی دەسەڵات و گەلەكۆمەكردن، دەیانەوێت توركیا بخەنەوە ژێر هەیمەنە و دەسەڵاتی ئەمریكا و ئەورووپا، كە ئەمەش كاریگەریی خراپی لەسەر ئاستی جەماوەریان دەبێت.
لە هەموو ئەگەرەكاندا توركیا لەبەردەم گۆڕانكاریی گەورەدایە، لە شێوە و فۆرمی ئێستایدا نامێنێتەوە و بە شێوەیەكی بنەڕەتی دەگۆڕێت، چونكە لە یەك كاتدا لەگەڵ ئەمریكا و ئەورووپا و چین و سعودیە و ئیمارات و ئیسرائیل لە كێشە و ململانێ و جەنگێكی ڕانەگەیەندراودایە، ئابووریی توركیاش ڕۆژ بە ڕۆژ بەرەو پووكانەوە و لاوازی دەچێت، كە ئەم دوو هۆكارە دەبنە بنەما و هەوێنی گۆڕانكاریی گرنگ لە توركیا.