دانوستانەكانی ناوچەی ئارام

27-08-2019 12:16


ڕەنگە دەستبەسەركردنی شارەوانییە كوردەكان یەكێك بێت لەو یارییانەی كە ئەردۆغان دەیكات بۆ لابردنی فۆكەس لە سەر ناوچەی ئارام. ئەردۆغان زۆر باش یاری میدیا و سەرقاڵبونی جەماوەر دەكات. بەڵام هەرچۆنێك بێت دانوستانێكی چڕی فرەلایەنی ئاڵۆز لە نێوان توركیا و ئەمریكا و كورددا هەیە لە سەر ناوچەی ئارام.

دانوستان هەمیشە پەیوەستە بە دۆخی باوەڕ لە نێوان دوو لایەن یان زیاتردا. پەیوەستە بە هاوسەنگی هێز، هەروەها پەیوەستە بە مێژوو و ئەگەرەكانی داهاتوو. هەمو ئەمانە لە نێوان توركیا و ئەمریكادا لە قەیراندایە لە ئیستادا. چەند شتێك توركەكانی دڵخۆشكردوە، یەكەم، دانوستانەكان لە لایەن سینتكۆمەوە بەڕێوەناچێت بەڵكو لە لایەن ئیوكۆمەوە بەڕێوەدەچێت. سینتكۆم كە بنكەكەی لە قەتەرە بنكەی سەربازی گەورەی ئەمریكایە و بەرپرسی ناوچەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستە. بەڵام ئیوكۆم بەرپرسی كیشوەری ئەوروپایە. لە سیستمی ئیدارەدانی سەربازیی ئەمریكا بۆ دونیا چەند ناوەندێك هەن، كە بەگشتی بە سەر كیشوەرەكاندا دابەشبون، بەڵام سینتكۆم تایبەتە. كورد چانسی هەبو كە سینتكۆم بەرپرسی سوریا بو.

لە سەرەتای جەنگی سوریاوە سینتكۆم كە بەرپرسی ئەو جەنگە بوە كێشەی هەبوە لە گەڵ توركیادا. بە پێچەوانەوە ئیوكۆم زیاتر مەیلی بەرەو توركیا پێشان داوە. بەڵام ئەمە پڕۆسەیەك نیە كە تەنها لە لایەن پەنتاگۆن یان ئیوكۆمەوە بەڕێوەبچێت. بەڵكو كۆشكی سپی و ئاسایشی نیشتمانی و سی ئای ئەی تیایدا بەشدارن.

لە دانوستانەكاندا چەند ئەگەرێك لە ئارادان كە هەردولا یاری لە سەر دەكەن. یەكەم، توركەكان وەها بیردەكەنەوە كە ئەوەی بەدەست هاتوە، كە بریتیە لە كردنەوەی بنكەیەكی چاودێری و ڕێگەدان بە توركیا بەهاتنە ناو خاكی سوریاوە كە هەتا ئێستا مەوداكەی دیار نیە، جۆرێكە لە بەرەوپێشچون. بەڵام لە هەمانكاتدا لە مەترسی ئەوەدان كە پڕۆسەكە ببێتە هۆكاری ئەوەی كە لە ڕێگایەوە شەرعیەت بدرێت بە كوردەكان.

وەها دیارە ئەمە ئامانجی ئەمریكایە كە ئەم دانوستانە دەرئەنجامەكەی ئەوەبێت كە ڕۆژئاڤا شەرعیەت وەربگرێت، بۆ ئەم مەبەستە ئەمریكیەكان وەهایان پێباشە كە ڕۆژئاڤا ناوێكی جوگرافیی تەكنیكی هەبێت وەك باكوری ڕۆژهەڵاتی سوریا. بەو مانایە توركیا لەگەڵ حكومەتی باكوری ڕۆژهەڵاتی سوریادا مامەڵە بكات. ئەم ناوە جوگرافیە نائیتنیكیە بەشێكە لە تەكنیكی دانوستان و قبوڵكردن. پەیەدە خۆی لەمە ئاگادارە، بەتایبەتی لە ڕەهەندی ترەوە، كاتێك ناوی ڕۆژئاڤای لە خۆی كردەوە، كە زیاتر مەبەستی ڕەواندنەوەی مەترسی خێڵە عەرەبەكان بوو. ئەمەش لە پەیامەكەی ئۆجەلاندا ڕونە كاتێك سڵاو بۆ خێڵە عەرەبەكان دەنێرێت.

بەو مانایە ئیدارەی كوردی دەبێت بە ڕێگایەكی زۆر هەستیاردا بڕوات لە نێوان ناوەوە و دەرەوەدا.

ئەگەرچی ڕوونە كە توركەكان ئامانجی بەرفراوانیان هەیە لەوەی كە ناوچەی نفوزیان لە حەلەبەوە بۆ كەركوك فراوان بكەن. یەكێك لە ئامانجەكانی هێنانی عەرەب بۆ ناوچە كوردیەكان تەنها ئەوەنیە كە كورد بكاتە كەمینە، بەڵكو ئەوەشە كە لە ڕێگای ئەو هێزانەوە ناوچەی نفوز دروست بكات. خەونی توركیی كۆنە، ئەردۆغان بە ڕاشكاوانە بە برێت مەكگۆركی گوتبوو. بەڵام ئامانجی هەنوكەیی لە هاتنە ناو خاكی سوریا لە هەمانكاتدا دەستگرتنە بە سەر ڕێگایەكدا كە بە ڕێگای ڕۆدكۆ ناسراوە كە نزیكەی سی كیلۆمەتر لە سنوری توركیاوە دورە كە باشوری كوردستان بە حەلەبەوە دەبەستێت.

دیارە مەترسییەكی تری توركەكان ئەوەیە كە هیچ ڕونەدات یان ڕێكەوتن ئەگەر ڕوشبدات هەر لایەن بەجۆرێك لێی تێبگات. لەمەوە گلەیی ئەوەیان هەیە كە جێمس جێفری لە توركیا بە جۆرێك قسە ئەكات و لە واشنتۆن بەجۆرێك و لەگەڵ كوردەكاندا بەجۆرێكی تر. ئەم نەبونی دڵنیاییە وەها لێكدەدرێتەوە كە هەرلایەك ئامانجی خۆی هەیە و بەدوای ئەوەدا دەگەڕێت كە بەدەستی بهێنێت، بەبێ بونی هیچ ئامانجێكی هاوبەش لە نێوانیاندا.

ئەمە لە ئاستی مامەڵەكردن لە گەڵ یەكتر و هێڵە گشتیەكاندا. بەڵام لە ئاستی تەكنیكی یاریەكی تر بەڕێوە دەچێت. ئەم یاریە بریتیە لەوەی كە چۆن ناوچەی ئارام دروست بكرێت و درێژی وپانتایی چەند بێت.

لێرەدا پێشنیاری ئەوە هەیە كە لە پێنج كیلۆمەتری یەكەمدا ئەمریكی و توركەكان پێكەوەبن، لە نۆ كیلۆمەتری دوای پێنج كیلۆمەترەكە ئەمریكاییەكان بن و پەیەدە لێی بكشێتەوە، بەڵام تورك بۆی نیە بێتە ناویەوە. لە چوار كیلۆمەتری پاشتر ئەمریكاییەكان و پەیەدە، بەڵام پەیەدە چەكی قورسی پێنەبێت. لە هەمانكاتدا سوپای تورك بۆی نیە كە بچێتە ناو شارەكانەوە، بەڵكو دەبێت تەنها لە دەرەوەی شارەكانەوە بێت.

هەموو ئەمانە چیمان پێدەڵین:

یەكەم، ئەمریكا دەیەوێت فشاری تورك نەهێڵێت و بەجۆرێك ڕازی بكات كە كاریگەری نەبێت لە سەر گۆڕینی دۆخەكە.

دووەم، ئەمریكا دەیەوێت لە ڕێگای ئەم پڕۆسەیەوە دەروازە بۆ كورد بكاتەوە لە ڕێگای توركیاوە هەتا مامەڵەكردنی لە ڕوی لۆجستی و سەربازی و زۆر بواری ترەوە ئاسان بكات.
ئەمە ئاماژەیە بۆ پڕۆسەی درێژخایەن، چونكە لە هەمانكاتدا لە هەوڵی ڕێكخستنی ناوەوەن. وەك فەڕەنسییەكان دەڵێن پڕۆسەكە جۆرێكە لە دی جا ڤۆ لەگەڵ ئەوەی هەرێمی كوردستان و توركیادا.