پەتای كۆرۆنا؛ لە گۆشەنیگای بیردۆزی ماڵتۆس و لە پەراوێزی ڕەخنەی ماركسیزمدا

19-03-2020 06:15


كشان و گەورەبوونی ژمارەی دانیشتوان، بە بەراورد بە هێزی ئابوری و ڕێژەی دەرامەت لە جیهاندا، زۆرێك لە ئابوریناس و لێكۆڵیارانی بەخۆیەوە سەرقاڵكردووە هەم لەمێژووی چەندسەدە لەمەوبەرو هەمیش لەم سەردەمەی ئێمەدا .

یەكێ لەو بیرمەندو ئابوریناسانەی ترسی خۆی لەم هاوكێشە ناهاوسەنگەی زیادبوونی ڕێژەی دانیشتوان و كەمیی بڕستی دەرامەتی ئابوری ڕاگەیاند، (تۆماس رۆبێرت مالتۆس 1766-1834) یەكێ لە ئابوریناسە بەناوبانگەكانی ئینگلیز، ئاماژەی بۆ ئەوەكرد كە ژمارەی دانیشتوانی هەسارەكەمان، بەشێوەیەكی مەترسیدار زیاد دەكات و لە بەرامبەردا توانای دابینكردنی خۆراك و پێویستیەكانی ژیانكردن ڕەنگە لە داهاتوودا لە بەرامبەر زۆربوونی دانیشتوان، لە كەمبوونەوەدابێت.

زۆربوونی ڕێژەی بەساڵاچووان و كەسانی خانەنشین و خەڵكانی بێ بەرهەم، لەناو بیردۆزەكەی ماڵتۆسدا، بەشێك لە بەرهەم و خۆراك و هۆیەكانی ژیانكردن بۆخۆیان دەبەن، چونكە پانتاییەك لە ڕووبەری دیمۆگرافی داگیردەكەن، هەروەها بەردەوامبوونی ژمارەی مرۆڤەكان بەڕێژەی (1..2..3..4..8..16..32...) كۆمەڵێك كارەسات و ئەگەری نەخوازراو بەدوای خۆیدا دێنێت كە یەكێك لەمانە شكست و بەچۆكدا هاتنی ئابورییە، كە لە چوونەسەری خواست و داكشانی بەرهەم و خستنە بازاڕدا خۆی دەنوێنێت، دواجار مرۆڤایەتی لەبەردەم هەڕەشەیەكی گەورەدا خۆی دەبینێتەوە .

تۆماس ڕۆبێرت ماڵتۆس، لەكاتێكدا كە گرتنەبەری هەندێ ڕێوشوێن بۆ بەرگرتن و دوورخستنەوەی ئەم هەڕەشەیە لەسەر مرۆڤایەتی بە گرنگ دەزانێت، لەوانە كەمكردنەوەی وەچەخستنەوە و زیادكردن و گونجاندنی ڕێژەی بەرهەمهێنانی خۆراك و فەراهەمكردنی ڕەگەزەكانی ژیان لەگەڵ ژمارەی دانیشتوان لەسەر گۆی زەوی، هەروەها لەناو ئەم بیردۆزەی ماڵتۆسدا، شەڕو نەخۆشی و ڕووداوە سروشتیەكان وەك ڕێگرێك لەبەردەم ئەم پەرەسەندن و زۆربوونە مەترسیدارەی دانیشتوان، ئاماژەی بۆ دەكرێ، لەلایەكی ترەوە دەشێ چەمكی هاوسەنگی لەنێوان خۆراك و ڕەگەزەكانی ژیانكردن و ڕێژەی دانیشتوانی سەرگۆی زەوی، ئاماژەیەك بێت بۆ هەندێ لە فاكتەرەكانی وەك جەنگ و كارەساتە بایۆلۆژیەكان و هەموو ئەو ڕێگایانەی دەچنەوە سەر مەرگی مرۆڤ .

ڤایرۆسی كۆڕۆنا بەپێی دەرەنجام و دەرهاویشتەكانی، یەكێكە لەو ڤایرۆسانە كە دەچێتە ڕیزی ئەو ڤایرۆسانەی مرۆڤ لەشەڕی بایۆلۆژیدا بەكاری دێنێت لەوانە ڤایرۆسی ئەنتراكس و گلاندەرس كە ئەمانە باكگراوندێكی مێژوویی گەورەیان لەپشتە لەكوشتنی بەكۆمەڵی مرۆڤ و كێشە تەندروستیەكاندا .

ئەم ڤایرۆسەو كاریگەری و دەرەنجامە تەندروستییەكانی، لەسەر كەسانی بەتەمەن و ئەوانەشی بەرگری جەستەیان لاوازە، هاوتەریبە لەگەڵ هەمان ئەوتێگەیشتنەی لە بیردۆزی ماڵتۆسدا كاتێك وەكو كەسانی زیادەو كەمبایەخ و بێ خێر، مامەڵە لەگەڵ بەتەمەنەكان و ئەوانەی توانای كاركردنیان نییە دەكات و ئەوانەیش كە هێزی بەرهەمهێنانیان نییە پشتگوێ دەخات.

كاتێك ئەم بیردۆزە وەك زەنگێكی ئاگاداركەرەوە لە مێژوودا هەڵتۆقی، زۆرێك لە بیرمەندان و ئەوانەی هەڵگری ڕەهەندی هیۆمانیستین، ڕەخنەیان لێگرت، هەروەها ماركسیست و سۆشیالیستەكان، بیردۆزەكەیان دایە بەر ڕەخنەو پێیان وابوو بەشێك لەم تیۆرە ئابوری و دیمۆگرافیەی ماڵتۆس، ڕەوایەتیدانە بە هەموو ئەو جەنگ و كارەسات و ماڵوێرانیەی سیستمی سەرمایەداری و گلۆباڵیزەیشنی ئابوری بۆ مرۆڤایەتی دروستی دەكات .

جەنگی جیهانی یەكەم و دووەم كە بەمەرگی ملیۆنان مرۆڤ بەڕێوەچوون، دواجار ئامانجی هەردوو جەنگەكە گۆڕینی نەخشەی ئابووری جیهان و سەرەنجام گەشەی هەندێ وڵات و هەرەسهێنان و دابەشكردنی بەشێك لە هەرێم و وڵاتانی تری لێكەوتەوە .

ڤایرۆسی كۆرۆناو ئەو مەترسیە تەندروستی و شوێنكارە ئابورییانەی بەدوای خۆیدا دەیهێنێت، لەوەدەچێت، بگەینە قەناعەتێك، ئەمە جەنگێكی بایۆلۆژی بێت لەنێوان جەمسەرە خاوەن ئابووری و تەكنۆلۆژیە بەهێزەكانی جیهانی ئەمڕۆ، كە بە مەرگی ملیۆنان مرۆڤ و برسیەتی و شكست و پاشەكشەی ئابوری هەندێ وڵات، سەرمایەو قازانج و هێزی ئابوری بۆ هەندێ جەمسەری سەرمایەداری دەستەبەر دەكات.