نووسینی: ڕێبوار كەریم وەلی
جەنابی سەرۆك
دادگایی كردنی (ئالفرێد درایفۆس) ئەو ئەفسەرە یەهودییەی كە لە ساڵی 1894، كەوتە بەر شەپۆلی نەتەوەپەرستی و ڕاسیزمی ناو فەڕەنسا و، بە زۆری زۆرداری و بەدرێژایی چەندین ساڵ ویستیان مۆرك و تاوانی خیانەتی بخەنە پاڵ، یەكێكە لە بەناوبانگرین دادگاییەكانی مێژووی جیهان كە لە كۆتاییدا و لە ساڵی 1906، لە سۆنگەی حوكمێكی عادیلانە و دوای چەندین ساڵ بێتاوانییەكەی بۆ هەموو كەس ئیسپات بوو. ئەم دادگاییە پەڵەیەكی ڕەشە بە تەوێڵی دیموكراسیەت و شۆڕشی فەڕەنساوە كە بنچینەكەی لەسەر ئازادی، یەكسانی و دادپەروەری بوو.
ئیمیل زۆڵا و دواتر 300 كەس لە ئازادیخوازانی فەڕەنسا لە نامەیەكدا لە ساڵی 1898 سەرنجی سەرۆكی فەڕەنسایان بۆ ئەو بێدادییە ڕاكێشا و لە نامەیەكدا، تێكڕای سیستەمی ئەمنی‌و سەربازی، دادوەری، مێدیا و بیرۆكراتیەتی فەڕەنسایان مەحكوم كرد. نامەكەی ئێمیل زۆڵا(من مەحكومتان دەكەم) یەكێكە گەورەترین ئەو بانگەوازانەی كە بۆ بەرەنگاربوونەوە لەگەڵ ناعەدالەتیدا نووسراوە.
بڕیاری دادگای تاوانەكانی هەولێر سەبارەت بە سزادراوانی بادینان لە كەیسێكی لەو جۆرەدا، تا ئێستا لە كوردستان نمونەی نەبووە. پەیامی جەنابتان لەو بارەیەوە و دوای بڕیاری دادگا، ئومێدێكی گەورەی لای خەڵك دروست كرد، بەڵام بەداخەوە هەر لە سەرەتاوە و پێش ئەوەی دادگا حوكم بدات، ئەو كەسانە حوكم درابوون.
ئەگەر بەقەدەر تۆزقاڵێكیش لە قانوون نەزانم بە حوكمی پیشەكەم لەوە دەزانم كە ئەو دانپێدانانەی كە لە لایەن ئەنجومەنی ئاسایشی سەر بە جەنابتانەوە بڵاو كراونەتەوە، جگە لەوەی هەتك كردنی سومعەی ئینسانەكانە، خۆی لە خۆیدا تاوانە. چونكە مۆنتاژێكی ئەوەندە سەقەت و ناڕەوا كرابو كە هیچ قسەیەكیان لەگەڵ ئەوانی دیكە تێكی نەدەكردەوە مەگەر بەو تەقەڵانەی كە دەڵێی بە سوژن لە لایەن مۆنتێرە نەشارەزاكانی ئاسایشەوە لێیاندرابوو.
سەپاندنی سزا لە ڕێگەی دادگاكانەوە دەبێت، بەڵام خەڵكی ئازادیخواز و بە ویژادانیش مافی ئەوەیان هەیە دژی ئەو بڕیارە بن، یان داوای شەفافییەتی زیاتر لە تێكڕای پڕۆسەكەدا بكەن. ئەوانەی بەرگری لەو سزادراوانە دەكەن، ناكرێ و ناشێ بە خائین لەقەڵەم بدرێن و بە هەمان شت تۆمەتبار بكرێن كە گیراوەكانی بادینانیان پێ سزا دراوە.
لایەنی جێبەجێكار لە حوكمڕانیی كوردستاندا شێلگیرانە بەدوای ئەوەوەیە كە ئەو كەیسە وەكو تیرۆر، خیانەت و جاسوسی وێنا بكات، لە كاتێكدا كە تا ئەم دەققەیەش هیچ كەسێكی خاوەن ویژدان ناتوانێ بەو بەڵگانەی كە خراونەتەڕوو جگە لە تەمبێكردن و سەركوتكردنی ڕادەربڕین، هیچ سوچ و گوناهێكی دیكە لەو كەسانەدا بەدی بكات. ئەوەش لەكاتێكدایە كە ئەو لایەنەی كە ئەوانە گوایە جاسووسییان بۆ كردووە، بە پێی قانوونەكانی كوردستان نە تیرۆریستە و نە كاری سیاسیشی لێ یاساغ كراوە!
خەریكە دوو مانگ بەسەر بڕیاری دادگای تاوانەكانی هەولێردا تێپەڕ دەبێت، بەڵام سەرباری ناڕەزایەتییەكان و ڕاپۆرتەنێودەوڵەتییەكان، هیچ پێشكەوتنێك یان پێداچوونەوەیەك بەو بڕیارەدا ڕانەگەیەندراوە، هاوكات كەسانێكی دیكەش هەن كە وا بۆ چەندین مانگ دەچێ ڕاگیراون و هێشتا ماوەی دەستبەسەرییان درێژ دەكرێتەوە و دادگایی نەكراون!
ئەم تابلۆیە زۆر ترسناكە و دەبێ مەحكوم بكرێت؛ وەك قسە بەناوبانگەكەی ژاك مێلێ دووپێن كە گووتی:"شوڕش منداڵەكانی خۆی قووت دەدات."، شۆڕشی ئێمەش خەریكە قووتمان دەدات... ئەوە مەحكوم دەكەم كە خەباتی چەندین ساڵەی بابوباپیرانمان، بۆ جێگۆڕكێ پێكردنی ستەمكاری لە زمانی عەرەبییەوە بۆ كوردی بووبێت... ئەوە مەحكوم دەكەم كە دەسەڵات لە وڵاتی ئێمەدا وایلێهاتبێت، هیچ بەرپرسێك و تەنانەت خەڵكی ئاساییش جورئەتی ئەوە نەكەن بە ژمارە تەلەفۆنەكانی خۆیان پەیوەندی بكەن، مەبادا گوێیان لێڕابگیرێت!
ئەوە مەحكوم دەكەم كە دەسەڵات ڕێگە بەخۆی بدات بە شانازییەوە ئامرازەكانی پەیوەندیی هاووڵاتیان (بێ فەرمانی دادگای سەربەخۆ) بخاتە ژێر چاودێریییەوە، گفتوگۆكانیان ڕیكۆرد و مۆنتاژ بكات، كۆمپیوتەرەكانیان هاك بكات و دوایی وەكو بەڵگەی تاوان لە دژیان بەكاری بێنێت.
ئەوە مەحكوم دەكەم كە لە وڵاتەكەمدا، دەسەڵات هیچ سنوورێكی بۆ ئازادی و مەحرەمییەتی ئینسانەكان نەهێشتبێتەوە.
ئەوە مەحكوم دەكەم كە دەسەڵات پێیوابێت دەتوانێ ئەو ئازادییەی كە بەرهەمی خوێنی ڕۆڵەكانی ئەو گەلەیە زەوتی بكات و كۆت و بەندی بۆ دابنێت. ئینسانەكان بە ئازادی لەدایك دەبن و تا دەمڕن شەڕ بۆ پاراستنی ئازادییەكانیان دەكەن. ئازادی مووچە نییە تا دەسەڵات چەندی حەزی لێ بوو لێیببڕێت.
جەنابی سەرۆك
ئێوە لە پێگەی خۆتانەوە نوێنەرایەتیی گەلی كوردستان بە هەموو دەنگ و ڕەنگەكانەوە دەكەن و، سوێندتان خواردووە كە پارێزەری بەرژەوەندییەكانیان بن. شیرازەی ئاشتیی كۆمەڵایەتی لە بەردەم داڕماندایە و سایكۆلۆژییەتی ئینسانی كورد خەریكە ورد و خاش دەكرێ. دەبێ ئەوە مەحكوم بكرێ كە برا بەسەر براوە بكرێتە جاسووس و كەس متمانەی بەكەس نەمێنێ. ئێمە پتر لە شەست ساڵە باجی ئەو سیاسەتە نەگریسەی دوژمنانی كورد دەدەینەوە، بۆیە نابێ ڕێگە بەوە بدرێ كە بەناوی ئاسایشی نەتەوەییەوە دەنگ و ویژدانی خەڵك بدرێتە بەر شەللاق و لە فەللاقە بدرێن.
باكم لەوە نییە لەسەر ناوەڕۆكی ئەو نامەیە منیش بدرێمە دادگا؛ هەست دەكەم ویژدانم ئاسودەیە...
دڵنیام ئێوەش دەتانەوێ ویژدانی خۆتان ئاسودە بكەن.