ئەردۆغان هەڕەشەی ڕاگرتنی نەوتی هەرێم دەكات‌و دەڵێت: كلیلەكەی بەدەست ئێمەوەیە

پەرەگراف

سەرۆك كۆماری توركیا هەڕەشەی ڕاگرتنی هەناردەی نەوتی هەرێمی كوردستان دەكات وەك كاردانەوەیەك بەرامبەر ڕیفراندۆم، ئەوەشدەخاتەڕوو، لە ڕووی سیاسی، ئەمنیی، ئابوری‌و بازرگانییەوە هەنگاو لە دژی هەرێم دەنێن.

ڕیفراندۆمی سەربەخۆیی ئەمڕۆ لە هەرێم‌و ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێم دەستیپێكرد، پڕۆسەكە كاردانەوەی تووندی لێكەوتەوەو توركیا لە ئاستی باڵادا هەڕەشەی تووند دەكات.

ڕەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆك كۆماری توركیا، لەبارەی ڕیفراندۆمەكەی هەرێمی كوردستان‌و گرتنەبەری ڕێوشوێنی وڵاتەكەی، وتی"ئێستا بە تایبەتی دەمەوێت شتێك بزانن. لە ڕووی سیاسی، ئابووری، بازرگانی لە خاڵی ئەمنیدا هەموو هەنگاوێك دەنێین. ئێستا لە سلۆپی سوپای توركیا لە خۆڕایی نییە هەنگاوی پێویستی ناوە. سازشكردن نییە. ئێستا ئێرانیش بەهەمان شێوەیە. بەهەمان شێوە هێزە ئاسمانییەكانیشمان لە هەمان ڕەوشدان‌و لە سنوورەكانمان تەنها ڕێگە دەدرێت خەڵك بڕوا بۆ بەری عێراق، ئیدی چوون‌و هاتنیش دادەخەین. گرتنەبەری ڕێوشوێنی جیاوازیشمان هەن، ئەوە جیایە. كار بە ئەوانیش دەكەین. لەگەڵ هەموو ئەو ڕێوشوێنانەدا با بزانین ئیدارەی خۆجێی باكووری عێراق لە چ كەناڵێكەوە نەوت بۆ كوێ دەگوازێتەوەو بە كوێی دەفرۆشێت؟ كلیلەكە بەدەست ئێمەوەیە، هەر كە قوفڵی بدەین ئەو كارە تەواو دەبێت."

هەرێمی كوردستان بۆری سەربەخۆی خۆی هەیە كە نەوتەكەی دەگوازێتەوە بۆ بەندەری جەیهان لە توركیاو لەوێوە دەفرۆشرێت، فرۆشی نەوت سەرچاوەی سەرەكی داهاتی هەرێمەو موچەی فەرمانبەرانی پێدەدرێت.

ئەردۆغان تەئكیدی كردەوە وڵاتەكەی بەردەوامدەبێت لە هەنگاونان دژی هەرێم‌و داوایكرد كورد لە هەنگاوی ڕیفراندۆم پاشگەزببێتەوە، وتی"ئەگەر ئەوە نەكەن نابێت. حكومەتی فیدراڵی بەدڵنیاییەوە قبوڵی ناكات. پەرلەمان بەهەمان شێوە پەسەندی ناكات. بێگومان لە سوریاش ڕێگە بە دامەزرانی دەوڵەتێك یان زیاتری تیرۆر نادەین. پەیەدە و یەپەگە باس لە دامەزراندنی دەوڵەت دەكەن لە باكووری سووریا. ئەمانە هەمووی خەونێكی وشكە بۆ ئەوان."

لەدوای دیاریكردنی ڕۆژی ئەنجامدانی ڕیفراندۆم وڵاتانی ناوچەكەو دەرەوە فشارەكانیان دەستپێكرد بە مەبەستی پاشگەزكردنەوەی كورد لەو بڕیارە، بەتایبەت هەریەكە لە ئێران‌و توركیا بەتووندی ڕەتیانكردەوە، بەڵام سەركردایەتی كورد نەچووە ژێرباری فشارەكان‌و ڕیفراندۆمی بە مافی ئاسایی گەلی كوردستان لە قەڵەمدا.

هەر لەكاردانەوەی ڕیفراندۆمدا، بیناڵی یڵدرم سەرۆك وەزیرانی توركیا، ڕایگەیاند"ئیدی كێشەكە گەیشتۆتە لووتكە، بە هۆی ئەوەی گەیشتۆتە خاڵێك كە گەڕانەوەی نییە. بەم پێشهاتە ناخۆش و هەراسانكەرانە دەبێتە دەستپێكی قۆناغێكی دی لە ناوچەكە. هیوادارم ڕووبەڕووی ڕەوشێكی لەو شێوەیە نەبینەوە. بەڵام بە كەلـلەڕەقی ئەنجامدانی گشتپرسی لە ناوچەكانی وەك مووسڵ و كەركووك كە دەستوور لە دەرەوەی سنوور(هەرێمی كوردستان) دانی پێداناون، بە واتای زەمینەسازی دێت بۆ پێكدادانی گەرم. هاووڵاتییانی بێگوناهـ و مەدەنیش باجی ئەمە دەدەن. لەم ڕوانگەیەوە لەمەودوا ئێمە لە هەنگاوەكانی دیكە ڕاستەوخۆ زیاتر لەگەڵ حكوومەتی ناوەندی عێراق دانوستان دەكەین و بەم پێیە بڕیارەكانمان دەدەین."

یڵدرم لەبارەی سزاكانی سەر هەرێمی كوردستان، وتی"وەزارەتە پەیوەندیدارەكان كار لەسەر وردەكارییەكانی ئەمە دەكەن‌و لەماوەیەكی كەمدا ئەم هەنگاوانە دەنێین، لەبارەی بەڕێوەبردنی دەروازە سنوورییەكانەوە. لێرەدا سەختی لەئارادایە. یەكێك لەو سەختییانە ئەوەیە كە دەروازە سنوورییەكان لەدەستی پێشمەرگەدایە. عێراق داوای كردووە دەروازەكانی ڕادەستبكرێتەوە. دەبێت بزانین ئایا ئەم پێشهاتە دەبێت، دەوازەكان ڕادەستدەكرێنەوە یان نا. لەبەرئەوە پێویستە لەگەڵ بەغدا دیالۆگی چڕتر ئەنجامبدەین و قۆناغەكە بەڕێوەببەین."

دەروازەی سەرەكیی بازرگانیكردنی توركیاو عێراق هەرێمی كوردستانەو لەبارەی بەردەوامیی پەیوەندیی بازرگانی لەگەڵ عێراق، یڵدرم وتی''با بڵێین لە دەروازە سنوورییەكانەوە، كەلوپەل بۆ بەغدا دەنێرین، ئەگەر بێت و لەبەرامبەر ئەمەدا ڕێگرییەك یان كێشەیەك بێتە پێشەوە، ئەوا ئێمە ناچارین ڕێكاری ئەمنیی پێویست بگرینەبەر. ئەمەش بە هەماهەنگی لەگەڵ حكوومەتی ناوەندیی عێراق ئەنجامدەدەین. هەروەها ئەگەر بێت و كۆمەڵكوژییەكی گەورە و لەناوبردن دژ بە توركمانەكان لەو ڕێگەیەوە دووبارە، بگیرێتە بەر، ئەوا هیچ كەسێك چاوەڕێ نەبێت، ئێمە لەوبارەیەوە هەستیاریی نیشان نەدەین."

سەرۆك وەزیرانی توركیا ئەوەشی خستەڕوو، وڵاكەی بێدەنگ نابێت لە دروستكردنی ئەمری واقیع لەو ناوچانەی لەژێر دەسەڵاتی حكومەتی هەرێمدا نین، بۆئەوەش هەماهەنگی دەكەن لەگەڵ حكومەتی عێراق‌و هاوكارییان دەكەن.

سەبارەت بە سووربوونی بارزانی لە بارەی ڕیفراندۆم، یڵدرم وتی''كەسانێك هەن كە هانیان دەدەن. باوەڕم وایە كە كەسانێك هانیان دەدەن 'هاوارهاوار دەكەن و دەڵێن سەرەنجام كارەكە چاك دەبێت' بەڵام با ئەوەی لەبیرنەچێت كە ئەوانەی دەست بەسەریاندا دەهێنن، هانیان دەدەن، ئەگەر هات و كارەكە بە باشی نەڕۆیشت، ئەوا هەرگیز نایانناسن. داهاتوویان و ئەو دەرگایەی كە لێیدەدەن، ئێرەیە، چونكە جوگرافیا وا دەڵێت."