پەرەگراف- مەسعود هادی
بەڕوخساریدا زۆر بێچارە و ماندوو دەردەكەوێت، لەسەر پارچە بلۆكێكی بەردەم خێوەتەكەدا دانیشتووە و كەوتۆتە بیركردنەوە، وەك ئەوەی هێشتا شەكەتی ڕێگایەكی پڕ لە سەختی بێت.
خێوەتەكەی ئەو پیاوە تا بڵێی ڕووتەڵەیە، لەنێو گژوگیای زەردەوەبووی پاییزدا، بە چەند حەبلێكەوە قایمكراوە و دوو دۆشەكی تۆزاویش لە بەردەمەكەیدا ڕاخراوە؛ ئەوێ كەمپی پەنابەرانی ڕۆژئاوای كوردستانە لە دهۆك.
پەیامنێری پەرەگراف، چەند هەنگاوێك زیاتر لەو خێوەتە نزیكبووەوە، دوای سڵاو، ئەو پیاوەی لەسەر پارچە بلۆكەكە دانیشتبوو دوای كەمێك لە بێدەنگی و وردبونەوە وەڵامی دایەوە، "فەرموو دانیشە.. دەزانی منیش وەك تۆ ڕۆژنامەنووس بوم".
ئەو ناوی حسێن جەزیر بوو، خەڵكی گوندێكی سەرێكانییە لە ڕۆژئاوای كوردستان، ماوەیەكی كەمە لە زێدی خۆیەوە ئاوارەی هەرێمی كوردستان بووە، ئێستا لە كەمپێكی قەزای بەردەڕەشی دهۆك، لەگەڵ 11 هەزار هاونیشتمانی ترییدا نیشتەجێیە.
"منیش لە ڕۆژئاوا ماوەیەك ڕۆژنامەنووس بووم، وەك تۆ دەچوومە كەمپی ئاوارەكانی شنگال و مەینەتییەكانی ئەوانم دەنوسییەوە، بەڵام هیچ كاتێك بە بیرمدا نەهات منیش ئاوارە دەبم" حسێن دوای خۆناساندنی پەیامنێرەكەی پەرەگراف وای وت.
خێزانەكەی حسێن و هەزاران هاوڵاتی تری ڕۆژئاوا، لە هەفتەی یەكەمی ئۆكتۆبەری ئەمساڵەوە، بەهۆی ئۆپەراسیۆنی سەربازی توركیا و چەكدارانی ئۆپۆزسیۆنی سوریاوە ڕوبەڕوی سەختیی زۆر و دواجار ئاوارەیی بونەوە.
حسێن دوو منداڵی هەیە؛ كچێكی دوو ساڵان و كوڕێكی چوار ساڵان، لەگەڵ هاوسەر و دایكیدایە.
"ئەو بناغەیەی لە خەیاڵی خۆمدا هەبوو بۆ منداڵەكانم هەمووی ڕۆیشت، بەهۆی هێرشەكانی توركیاوە هیوای من و هەزاران خەڵكی تر لە گۆڕنرا".
حسێن لەگەڵ باسی گوندەكەیاندا، زیاتر دڵی پڕ بوو، لە سەرەتادا نەیویستووە ماڵەكەی بە جێبهێڵێت هەرچەندە كەوتبوونە نێوان سوپای توركیا و هێزەكانی سوریای دیموكرات (هەسەدە)، سەرباری شەڕی قورس، بەڵام مانەوەی لە پەنابەری پێباشتر بوو.
"بەڵام دوای بینینی وێنەی محەمەد بەسوتاویی، ئیتر هەموو شت گۆڕا، ترسی ئەوەم هەبوو توركەكان دەست لە كوشتنی منداڵیش ناپارێزن و چارەنوسی منداڵەكانی منیش سوتان دەبێت".
ئەو منداڵەی حسێن باسی بینینی وێنەكانی دەكات، كوردێكی ڕۆژئاوا بوو بەناوی محەمەد، بەوتەی هێزەكانی هەسەدە، بەهۆی چەكی قەدەغەكراوی فسفۆڕەوە لەلایەن توركیاوە، بەشێكی زۆر لە جەستەی سوتا و دوای گەیاندنی بە هەولێر، لەوێوە بۆ چارەسەر ڕەوانەی فەڕەنسا كرا.
وێنەی محەمەد بەسوتاویی
"دوای بینینی محەمەد بڕیارمدا ماڵ و حاڵی خۆمان جێبهێڵین، لە سەرێكانییەوە بەڕێكەوتین بۆ قامیشلۆ، بەو هیوایەی لەوێ بمێنینەوە تا بارودۆخەكە ئاسایی دەبێتەوە"، حسێن دەڵێت لە دەرگای هەر ماڵێكی قامیشلۆیان دەدا پڕبوو لە ئاوارە، تەنانەت بەشێك لە خەڵك لەسەر شەقامەكان خێوەتیان هەڵدابوو.
سەرباری نەبونی شوێن؛ حسێن لەنێو هاوڕێ و خزمەكانیدا ماوەیەك لە قامیشلۆ مایەوە، پێنج ڕۆژ تێپەڕی و ئەوەی چاوەڕێی دەكرد ڕوینەدا، بارودۆخەكە بەرەو بارگرژی زیاتر ڕۆیشت.
هێرشەكانی توركیا، بە بۆردومان و چەكی قورس، زیاتر لە دوو هەفتە بەردەوامیی هەبوو، تا بە نێوەندگیری ئەمریكا و دواتر ڕوسیا، ئاگربەست ئەنجامدرا و بارودۆخەكە كەمێك هێوركرایەوە.
"دوای پێنج ڕۆژ لە قامیشلۆوە هەواڵی ئەوەم بۆ هات خانووەكەم بەر بۆردومانی توركیا كەوتووە و خاپور بووە، ناوبەناو قامیشلۆش بۆردومان دەكرا، بۆیە ناچاربوم بێمە باشوری كوردستان، لەوەشدا هەسەدە ڕێگەیان بە ئاوارەبونی خەڵك نەدەدا".
هێزەكانی هەسەدە، كە دۆسیەی ئەمنی و سەربازی ڕۆژئاوای كوردستان لەژێر دەستیاندایە، لە سەرەتای هێرشەكانی توركیاوە تائێستا ڕوبەڕوی ئەو وڵاتە وەستاونەتەوە، تەنیا لە چەند ناوچەیەك لە نێویاندا لە سەرێكانی كشاونەتەوە بەپێی ڕێككەوتنی ئەمریكا و ڕوسیا لەگەڵ توركیا.
چاوەكانی حسێن پڕبون لە فرمسێك، ئەو دەیوت فرمێسكەكانی بۆ خۆی نییە، بەڵكو بینینی منداڵەكانیەتی لەو مەینەتییەی ئێستا تێیكەوتون، لەوكاتەدا؛ كوڕەكەی بە ڕاكردن لە خێوەتەكە ویستی دەربچێت و بە زەویدا كەوت، هەستایەوە و باوەشی توندی بە باوكیدا كرد، لەوێ بەدواوە حسێن فرمێسكی ڕانەگرت و لەگەڵ كوڕەكەیدا بە كوڵ دەگریا.
سەختیی گەیشتنی خێزانەكەی حسێن، بەشێكی ترە لە مەینەتیەكانی پەنابەرانی ڕۆژئاوای كوردستان، چونكە كەوتونەتە دەستی قاچاخچی و ڕوبەڕوی فێڵ و بارگرانی زۆر بونەتەوە.
"هەواڵم زانی لە سنوری نێوان عێراق و ڕۆژئاوا بە دیاریكراوی لەگوندی عەرەب شەمەر بە قاچاغ خەڵكی دەربازی باشور دەكەن" حسێن لە گەرمەی دەنگوباسی هێرشی توركیا، بڕە پارەیەكی پاشەكەوت كردبوو، بۆ ئەگەری دروستبونی گرانی بازاڕ لە كاتی شەڕدا و بەو پارەیە مامەڵەی دەرچونی كرد لە ڕۆژئاواوە بۆ باشوور.
بە نهێنیی چاوی بە كوردێكی ڕۆژئاوا دەكەوێت، ئەو دەڵاڵە، پێیدەڵێت بە هاوكاری عەرەبی شەمەر و بە شەو دەگوازرێنەوە بۆ باشور، بۆ هەر كەسێك 200 دۆلار وەردەگرن.
ڕێگای قاچاخەكە وەك بە حسێن دەڵێن، لە گوندە عەرەب نشینەكەوەیە بۆ گوندی وەلید لە قەزای شنگالی خۆرئاوای نەینەوا، لەوێشەوە دەگەنە سنوری پێشمەرگە و خۆیان ڕادەست دەكەن.
"ناچار ڕێككەوتم و بۆ هەر یەكێكمان 200 دۆلارم دا، بە قاچاخچییەكەم وت 200 دۆلاری زیاتر دەدەین بۆ دایكم، چونكە بە تەمەنە و توانای ڕێكردنی نیە، بۆیە ئاژەڵێك پەیدا بكەن بۆ گواستنەوەی، وتیان باشە، لەوێ بە دواوە لەلایەن كوردەكەوە ڕادەستی عەرەبی شەمەر كراین".
لەو گوندە سنورییە، حسێن دەڵێت خەڵكێكی زۆر چاوەڕێی داهاتنی شەو بوون، تا بەڕێبكەون بۆ باشوری كوردستان.
"شەو داهات و ژمارەیەك چەكدار وتیان ئێستا كاتی بەڕێكەوتنە، وتم دایكم توانای ڕێكردنی نیە و واڕێككەوتوین بە پشتی ئاژەڵێك ڕەوانە بكرێت، بە پێكەنینەوە وتیان شتی وانیە و تازە پارەكەشت ڕۆیشت، ئیتر ناچار بەپێ بەڕێكەوتین".
حسێن و خێزانەكەی لەو ڕێگە قاچاخەدا، بە سەختی و بارگرانییەكی زۆر، دوای سێ كاتژمێر لە ڕێكردن گەیشتنە سنوری پێشمەرگە.
"لەگەڵ گەیشتنمان بە پێشمەرگە لە سنوری باشوری كوردستان، پێشمەرگە ئێمەیان بە ئۆتۆمبێل ڕەوانەی كەمپی بەردەڕەش كرد، ئەوەی هەمبوو لەو ڕێگەیەدا خەرجمكرد، ئێستاش دەبینی بێچارە لەم خێوەتەدا ماوینەتەوە و چاوەڕێی چارەنوسێكی نادیار دەكەین"، حسێن جەزیر وای وت.
كەمپی بەردەڕەش لە پارێزگای دهۆك/ وێنە؛ پەرەگراف.
بەپێی ئامارەكانی ناوەندی هاوبەشی قەیرانەكان سەر بە وەزارەتی ناوخۆی هەرێمی كوردستان، لە سەروبەندی هێرشەكانی توركیاوە، پێشوازی لە هەزاران ئاوارەی ڕۆژئاوای كوردستان كراوە.
لە سنوری هەرێمی كوردستاندا، زیاتر لە 226 هەزار پەنابەری سوریی هەن، كە بەشێكی زۆریان لە دوای 2014وە و بەهۆی شەڕی داعشەوە ئاوارەبون، نزیك بە نیوەیان لە 9 كەمپدا نیشتەجێكراون لە پارێزگاكانی هەولێر، دهۆك و سلێمانی.
حكومەتی هەرێم، لە مانگی ڕابردووەوە ئامادەكاری بۆ لە خۆگرتنی ئاوارەی زیاتری ڕۆژئاوا ڕاگەیاندووە بەهۆی شەڕی توركیاوە.
ئۆپەراسیۆنی سەربازی توركیا بە پاساوی دروستكردنی ناوچەی ئارام، جگە لە كوردانی پارچەكانی دیكە، لەسەر ئاستی هەرێمی و نێودەوڵەتیش ناڕەزایی لێكەوتەوە، چەندین وڵاتی ئەوروپا و ئەمریكاش بەڕێی جیاواز سزایان ڕوبەڕوی ئەنقەرە كردەوە، بەڵام هێشتا ڕۆژانە ڕوبەڕوبونەوەی چەكداریی لە چەند ناوچەیەكی ڕۆژئاوا بەردەوامیی هەیە.