هەرێمی كوردستان نیازی نییە دەستبەرداری ئەمریكا بێت

18-01-2020 07:22
شیعەكانی عێراق دەیانەوێت هێزەكانی ئەمریكا دەربكەن. وێنە؛ بەدرخان ئەحمەد/ئەی ئێف پی


پەرەگراف - سەنگەر سالار

بڕیارەكەی پەرلەمانی عێراق، بە پێچەوانەوەی گەرموگوڕیی بەغداوە، لە هەرێمی كوردستان كاریگەر دەرنەكەوت و هەڵوێستەكانیش بەو ئاڕاستەیە، هەولێر دەستبەرداری هێزەكانی ئەمریكا نابێت.

لە دانیشتێكی پەرلەمانی عێراقدا بەبێ فراكسیۆنە كوردییەكان و سوننە، زۆرینەی شیعە بڕیاریاندا بە دەركردنی هێزە بیانییەكان بە تایبەت ئەمریكا لە تەواوی خاكی وڵاتدا، ئەوەش لە چوارچێوەی لێكەوتەكانی ئامانجگرتنی سەركردە سەربازییەكانی ئێران و حەشدی شەعبی.

ئەو بڕیارە دوای ئەوەهات، بەرەبەیانی 3ی كانونی دووەمی 2020، لە نزیك فڕۆكەخانەی بەغدا قاسم سولەیمانی، فەرماندەی فەیلەقی قودسی سوپای پاسدارانی ئێران و ئەبو مەهدی موهەندیس، جێگری سەرۆكی دەستەی حەشدی شەعبی و ژمارەیەك فەرماندەی سەربازی لە بۆردومانێكی ئەمریكادا كوژران.

ڕووداوەكە كاردانەوەی زۆری لێكەوتەوە، لەسەر ئاستی عێراق، وێڕای هەڕەشەی گروپ و لێپرسراوانی سیاسی، لە پەرلەمانەوە و وەك تۆڵەسەندەوە، بڕیارێك بۆ حكومەت دەرچوو تا هەوڵی دەركردنی هێزە بیانییەكان بدات، كە بەپێی ڕێككەوتنێك لەگەڵ بەغدا جێگیربون.

هەرچەندە بڕیارەكە وادەی دەركردنی ئەو هێزانەی دیارینەكردووە، بەڵام لایەنگرانی ئەو هەنگاوە، نیازی گەڵاڵەكردنی یاسایەكیان هەیە بۆ هەڵوەشاندنەوەی ڕێككەوتنی مانەوەی ئەمریكا لە عێراق.

هەرێمی كوردستان، كە ئاسمان و سنورەكەی بەشێكە لە دەسەڵاتی سیادی عێراق، نەك پشتگیری ئەو بڕیارە ناكات، بەڵكو هەڵوێستەكانیشی لەگەڵ مانەوە و بەهێزكردنی ڕۆڵی زیاتری هێزەكانی هاوپەیمانی نێودەوڵەتیدایە.

"بەپێی دەستوور، هەر بڕیارێك لە پەرلەمانی عێراق دەربچێت كە ناوی هەرێمەكانی تێدا هاتبێت، هەرێمی كوردستانیش دەگرێتەوە، بەڵام هەرێمی كوردستان بۆی هەیە بە پەرلەمانی خۆی ئەو یاسا یان بڕیارە سنووردار بكات و ڕێكیبخات كە لەگەڵ خۆی بگونجێت" سەلیم شوشكەیی، ئەندامی لیژنەی یاسایی لە پەرلەمانی عێراق وادەڵێت.

شوشكەیی بۆ پەرەگراف وتی "ئەم بڕیارە جێبەجێناكرێت، لە كاتێكدا پەرلەمانی عێراق داوای دەركردنی هێزی بێگانە دەكات، ئەمریكا سەرقاڵی دروستكردنی گەورەترین فڕۆكەخانەیە لە عەین ئەسەد، ئەمە پێمان دەڵێت كە ئەمریكا نیازی ڕۆیشتنی نییە".

بەبڕوای ئەو پەرلەمانتارە بنەمای دەركردنی بڕیارەكەش تەنیا قسەیەكە بۆ ڕایگشتیی شیعەكان وروژێنراوە.

هێزەكانی ئەمریكا، لە چوارچێوەی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژ بە داعش، چەند ساڵێكە ڕاهێنان بە پێشمەرگە دەكەن، چەندین بنكەی سەربازیشیان لە عێراق و هەرێمی كوردستاندا هەیە.

جەبار یاوەر، ئەمینداری گشتیی وەزارەتی پێشمەرگە بۆ پەرەگراف وتی "مەشق و ڕاهێنانەكانی هاوپەیمانان لە هەموو عێراق بە هەرێمی كوردستانیشەوە ڕاگیراوە، بەڵام لە هەرێمی كوردستان و هەموو عێراقیش هیچ كشانەوەیەكی هێزی هاوپەیمانان نەبووە، هیچ بڕیارێكیش نییە بۆ كشانەوەی ئەو هێزانە".

سەرۆكایەتییەكانی هەرێمی كوردستان، لە كۆبونەوەیەكدا لەگەڵ لایەنە سیاسییەكاندا، 8ی ئەم مانگە، نیگەرانییان بەرانبەر بڕیارەكەی پەرلەمانی عێراق دەربڕی، بە پێشێلكردنی بنەمای پێكەوەكاركردن و مەترسییان زانی بۆ پڕۆسەی سیاسی و سەقامگیریی.

سەرچاوەیەك لە وەزارەتی پێشمەرگە كە داوایكرد ناوی بڵاونەكرێتەوە بۆ پەرگراف وتی "ئەمریكا و هاوپەیمانان ناكشێنەوە، بابەتی چوونە دەرەوەی هاوپەیمانان بە گشتی و ئەمریكا بە تایبەتی، شتێكی بەتاڵە".

هەروەها ڕونیكردەوە ئەوەی تائێستا هەیە تەنیا دابەشكردنەوەی هێزە، هاوپەیمانان دەیانەوێت ئەو بنكانەی نزیكن لە شیعە توندڕەوەكان و بە ئاسانی دەستیان پێی دەگات، چۆڵیان بكەن و بچنە شوێنی دیكە.

حكومەتی كاربەڕێكەری عێراق، لە دوایین ڕۆژەكانی دەسەڵاتیدا، هەوڵدەدات لانیكەم كۆدەنگی بۆ دەركردنی هێزە بیانییەكان كۆبكاتەوە.

عادل عەبدولمەهدی، سەرۆكوەزیرانی كاربەڕێكەر 11ی ئەم مانگە هەرێمی كوردستانی بەسەركردەوە، بەڵام بەپێی ڕاگەیەندراوی كۆبونەوەكان، لایەنی بەرپرس لە هەرێم، لەگەڵ پتەوكردنی پەیوەندیدابون لەگەڵ هاوپەیمانی نێودەوڵەتی، بە پاساوی مەترسی سەرهەڵدانەوەی داعش و گروپە تیرۆریستییەكان.

لە هەرێمی كوردستان، جگە لە ئەمریكا، هێزی وڵاتانی تر و بە تایبەت توركیاش، چەندین ساڵە جێگیربون و سەرباری هەوڵ و ناڕەزایی زۆر، بەڵام پاشەكشێیان پێنەكراوە.

دانا دارا، ڕاوێژكاری یاسایی لە پەرلەمانی كوردستان بۆ پەرەگراف ڕونیكردەوە "حكومەتی عێراق ڕێككەوتنێكی لەگەڵ هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی كردووە بۆ مانەوەیان، پەرلەمان ناتوانێت ئەو ڕێككەوتنە بە بڕیارێك هەڵبوەشێنێتەوە".

"ئەم بڕیارە هەڵەیەكی كوشندە بوو، زیاتر ڕەهەندێكی شەقامیی هەبوو و وەڵامی ئەو دۆخە بوو كە هاتبووە پێش".

لە دوایین هەنگاویدا، شەقامی شیعی، لەڕێی مەرجەعیەت و سیاسییەكانیانەوە، هەوڵی ڕێكخستنی ناڕەزایی دەدەن بۆ پاشەكشێ بە ئەمریكا.

"هەرچەندە ئەم پرسە سیادییە هاوشێوەی یاسای بودجە، دەبێت هەموو پارێزگا و هەرێمەكانی عێراق پێوەی پابەند بن، بەڵام سەبارەت بە هەرێمی كوردستان، ماددەی 117ی دەستووری عێراق دانی بە دەسەڵاتی یاسادانان و حكوومەتی هەرێمدا ناوە، واتە بۆی هەیە یاسای خۆی هەبێت، لەو ڕووەوە هەرێمی كوردستان دەتوانێت درێژە بە مانەوەی هێزە بیانییەكان بدات" بەوتەی دانا دارا.

هەروەها پێشیوایە بڕیارەكەی پەرلەمانی عێراق "عەیبدارە و كێشەی زۆر گەورەی تێدایە. لە ڕووی فەترەی زەمەنییەوە دیاری نەكردووە كەی چوونە دەرەوەی هێزە بیانییەكان دەست پێ ‌دەكات و كەی كۆتایی دێت. وەكو باسیش كراوە، لە ڕێككەوتنەكەی حكوومەتی عێراقدا دەقێكی تێدایە كە دەڵێت ئەگەر بڕیاری هەڵوەشاندنەوەی ڕێككەوتنەكە بدرێت، ساڵێك لەبەردەم لایەنی بەرانبەردا(ئەمریكا) هەیە بۆ جێبەجێكردنی".

لەسەر ئاستی ئەمریكا، بڕیارەكەی پەرلەمانی عێراق ڕەتكرایەوە و لە سەرەتادا دۆناڵد ترەمپ، سەرۆكی ئەو وڵاتە هەڕەشەی سزادانی عێراقی كرد و دواتریش هەڵوێستەكانی گۆڕیی، بە ئاشكرا وتی: ناكشێینەوە.

وەزارەتی بەرگری ئەمریكا، زیاد لە جارێك، ڕەتیكردۆتەوە هیچ نیازێكیان بۆ كشانەوە هەبێت، جگە لە جێگۆڕكێی هێزەكانیان لە عێراق.

"ئەم بڕیارە هێزی جێبەجێكردنی نییە، چونكە ئەمە بڕیاری پەرلەمانییە و بەپێی ڕێنماییەكانی دادگای فیدراڵی، لە دەسەڵاتی پەرلەماندا نییە بڕیار دەربكات، كاری پەرلەمان تەنیا دەركردنی یاسایە نەك بڕیار" سەعید كاكەیی، شارەزای سەربازی بۆ پەرەگراف وای وت.

بەوتەی كاكەیی ئەگەر دادگای فیدراڵیش پەسەندی بڕیارەكە بكات، ئەوكات حكومەتی ئێستا كاربەڕێكەرەو دەسەڵاتی جێبەجێكردنی نییە، جگە لەوەی بڕیارەكە دەستووریی نییە، كە باسی تەوافوق كراوە لە نێوان سێ‌ پێكهاتە سەرەكییەكەدا بۆ پرسی هاوشێوە.

"حكوومەتی هەرێم دەتوانێت بە جێبەجێكردنی ئەم بڕیارەوە پابەند نەبێت، چونكە بڕیارەكە دەستووری نییە و حكوومەتی كاربەڕێكەری عێراقیش ناتوانێت جێبەجێی بكات، هەروەها لە كاتی دەركردنی ئەم بڕیارەدا نوێنەرانی هەرێمی كوردستان بایكۆتی كۆبونەوەكەیان كردووە".

سەعید كاكەیی پێیوانییە هاوپەیمانان ئەو بڕیارە جێبەجێ بكەن، بە تایبەت لە هەرێمی كوردستان.

"ئەمریكا 40 ساڵە هەوڵی ئەوە دەدات پێگەی خۆی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا بەهێزتر بكات، لە ساڵی 1947 یەكەم پێگەی ئەمریكا لە بەحرەین بووە، ئێستا جگە لە ئێران، وڵات نییە لە ناوچەكەدا كە ئەمریكا پێگەی تێیدا نەبێت، بۆیە بە هیچ شێوەیەك لە عێراق ناكشێتەوە".

بەبڕوای كاكەیی بڕیارەكە دەبێتە وانەیەكیش بۆ كاربەدەستانی عێراق، ئایا بە هەڵپەساردنی چالاكییەكانی هاوپەیمانان، عێراق دەتوانێت بەرگری لە سەروەریی خۆی بكات؟ داعش و گرووپە تیرۆریستییەكان بەو بڕیارە نابوژێنەوە؟ ئەگەر ئەو گرووپانە سەرهەڵبدەنەوە، بە چ هێز و توانایەك ڕوبەڕویان دەبنەوە ئەگەر پشتگیریی لۆجستی و ئاسمانیی هاوپەیمانان نەبێت؟.