ئەو پیاوەی بە گوێی ئۆجەلاندا چرپاندی

15-02-2020 05:24
مورای بۆكچین - عەبدوڵا ئۆجەلان


پەرەگراف- ڕێنوار نەجم

لە ڕۆژێكی بەهار، مانگی نیسانی ساڵی 2004، عەبدوڵا ئۆجەلان لە زیندانی دوورگەی ئیمراڵییەوە پارێزەرە ئەڵمانییەكەی بانگ دەكات و پێی دەڵێت، پەیامێكی زۆر گرنگی هەیە و دەبێت بیگەیەنێتە كەسێك كە پیریی بەرۆكی گرتووە و دواین ڕۆژەكانی خۆی لە ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمەریكا بەڕێ دەكات. پارێزەرەكەش دوای هەوڵێكی زۆر، هاوبەشی ژیانی پیرەمێردەكە دەدۆزێتەوە و پەیامەكەی بە ئیمەیڵێكدا بۆ دەنێرێت.

ئەو كەسەی ئۆجەلان بەدوایدا دەگەڕا نە یەكێك بوو لە سەرۆكە پێشووەكانی ئەمەریكا، نە وەزیر و سیناتۆر، بەڵكو بیرمەندێكی ئانارشیست بوو بە ناوی مورای بۆكچین، ئەو بیرمەندەی خاوەنی تێزی "ئیكۆلۆجیی كۆمەڵایەتی" بوو بۆ بونیادنانی كۆمەڵگایەكی ئازاد و خاوەنی هێز و دەسەڵات. ئەو كاتەی ئۆجەلان لە زینداندا كتێبە گرنگەكەی بوكچین "ئیكۆلۆجیای ئازادی" دەخوێنێتەوە، ئەو بیرمەندە لەڕێی تێزەكانیەوە بەگوێی ئۆجەلاندا دەچرپێنێت، ئەویش بە تەواوی پێی سەرسام دەبێت و دواجار گۆڕانكارییەكی ڕیشەیی لە فكری سیاسی و كۆمەڵایەتیی ئەو سەركردەیەی كورد دروست دەكات.

ئۆجەلان لەڕێی پارێزەرە ئەڵمانییەكەیەوە، نامەیەكی دەستنووس بۆ بوكچین دەنێرێت و خۆی وەك "قوتابی"ـیەكی ئەو ناودەبات. پێشی دەڵێت كە بیری لەوە كردووەتەوە ئەو تێزانە لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا بخاتە بواری جێبەجێكردنەوە و دەیەوێت لەو بارەیەوە گفتوگۆی زیاتری لەگەڵدا بكات. بەڵام لەو كاتەدا باری تەندروستیی ئانارشیستە ئەمەریكییەكە زۆر خراپ دەبێت و توانای ئەنجامدانی گفتوگۆی لەگەڵ ئۆجەلاندا نابێت. تەنها دەتوانێت لەڕێی هاوبەشەكەیەوە چەند نامەیەك ئاڵوگۆڕ بكەن و لە دوا نامەشیدا پەیامێك بۆ گەلی كورد دەنێرێت و تێیدا دەڵێت "هیوادارم ڕۆژێك لە ڕۆژان گەلی كورد بتوانن ببنە خاوەنی كۆمەڵگایەكی ئازاد و عەقڵانی كە ڕێیان بدات جارێكی دیكە بدرەوشێنەوە. ئێوە بەختتان هەیە كە سەركردەیەكی لێهاتووی وەك بەڕێز ئۆجەلانتان هەیە تا ڕێنوێنیتان بكات."

مۆرای بۆكچین لە ساڵی 1921 لە شاری نیویۆركی ئەمەریكا لەدایكبووە. لەسەرەتاوە كاریگەر بووە بە بزووتنەوە كۆمۆنیست و ئانارشیستەكان، بەڵام لە دواییدا هەردووكیانی ڕەتكردەوە و فۆرمێكی تایبەتی دیموكراسیی پێشخست: دەسەڵاتداریی ئازادیخوازیانە. كرۆكی تێزەكەی بۆكچین ئەوەیە كە هەموو دەسەڵاتە هەڕەمییەكان تێكشبكێندرێن لەپێناو بونیادنانی حوكمڕانییەك كە تێیدا هاونیشتمانیان خۆیان خاوەنی دەسەڵاتی ڕاستەقینە بن.

مۆرای بۆكچین

تێزەكەی بۆكچین پێ لەسەر ئەوە دادەگرێت كە دەبێت هەموو بڕیارەكان لەسەر ئاستی خوارەوەی كۆمەڵگاوە بدرێن هاوشێوەی كۆبوونەوەی هاونیشتمانیان لە ئەسینای كۆن. هەروەها ئەو كۆبوونەوانەی دانیشتوانی شارۆچكەی ڤێرمۆنت-ی ئەمەریكا ئەنجامیان دەدا. ئەوان ساڵانە لە شوێنێكی گشتیی وەك یەكێك لە قوتابخانەكانی ناوچەكە كۆدەبوونەوە و لەسەر پرسەكانی تایبەت بەخۆیان گفتوگۆیان دەكرد و دواتر دەنگیان دەدا. بۆكچین خۆی چەندین جار بەشداریی لەو كۆبوونەوە ساڵانانەدا كردووە و بە نموونەیەكی جێبەجێكراوی تێزەكانی خۆی زانیوە.

كاتێك ئۆجەلان لە زیندانە تاكەكەسییەكەی ئیمراڵییەوە بەو تێزانە ئاشنا دەبێت، بڕیار دەدات بەرمەبنای ئەوانە مۆدێلێك بۆ كۆمەڵگای كوردستان و ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست دابڕێژێت كە دواتر ناوی لێ نا "كۆنفیدڕاڵیزمی دیموكراتی". هەر ئەو كاتەش دەڵێت پێویستە هەموو شارەدارە كوردەكانی شارەكانی باكووری كوردستان كتێبەكانی بۆكچین بخوێننەوە و لە تێزەكانی حاڵی ببن، ئەویش وەك ئامادەكارییەك بۆ ئەو مۆدێلە نوێیەی خۆی كە دەیویست پێشكەشی بكات.

عەبدوڵا ئۆجەلان لە زیندانی ئیمراڵی

وەك خۆی لە كتێبەكانیدا باسی دەكات، ئۆجەلان لە ساڵەكانی سەرەتای زیندانیكردنیدا سەرقاڵی داڕشتنی مۆدێلێكی نوێ بووە بۆ ژیانی كۆمەڵایەتی و چارەسەری پرسی كورد و نەتەوەكانی دیكە لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا. بۆ ئەو مەبەستە بە قووڵی ڕۆدەچێتە ناو مێژووی مرۆڤایەتی لەسەرەتاكانی دروستبوونی خێزان و گرووپە جیاوازەكانەوە تا خوێندنەوە و ڕاڤەی ئەو فەیلەسووفە جیهانیانەی جێ پەنجەیان بە مێژووی مرۆڤایەتییەوە دیارە، هەر لە هیگڵ و ماركس و فۆكۆوە، تا دەگاتە بۆكچین. دواجار و دوای نزیكەی سی ساڵ لە كاری سیاسیی مەیدانی، ئۆجەلان ڕەهەندێكی تیۆریی بەخشی بە بیرۆكە و تێزەكانی.

بەهۆی دۆخی تەندروستی بۆكچین و دۆخی سیاسیی ئۆجەلانەوە، ئەو دوانە هەرگیز نەیانتوانی پێكەوە گفتوگۆیەك لەبارەی ئەو مۆدێلەوە بكەن كە هەردووكیان بە قووڵی كاریان تێدا كردبوو. ئۆجەلان لەڕێی پارێزەرەكەیەوە پەیامی دەنارد، جانێت بیهڵ، هاوبەشی ژیانی بۆكچین، پەیامەكانی وەردەگرت و بە بیرمەندە ئەمەریكییەكەی دەگەیاند.

"شتی زۆر ماوە كەشف بكرێت، كە تەندروستی و تەمەنم ڕێگریم لێ دەكەن بەو كارە هەڵبستم،" بۆكچین لە یەكێك لە نامەكانیدا وا بۆ ئۆجەلان دەنووسێت، دەشڵێت "ئەگەر دەتەوێت زیاترم بۆ بنووسیت، داوات لێ دەكەم تكایە تەحەمولی پیرێكی ڕادیكاڵ بكە."

لە ساڵی 2006 بۆكچین كۆچی دوایی دەكات و دە ساڵ دواتر، جانێت بیهڵ سەردانی كوردستان دەكات و بە شوێن كاریگەرییەكانی هزری بۆكچین دەگەڕێت لە شاخ و شارەكانی كوردستاندا.

"ئەو پیاوە بەتەمەنانەم بینی، گەریلاكانی پەكەكە، كە تەمەنیان دەوروبەری 60 ساڵ دەبوو، هەموویان دانیشتبوون و گوێیان بۆ كچێكی تەمەن 22 ساڵ ڕادێرابوو كە باسی مافەكانی ژنانی دەكرد. قسەكانی كچەكە سەرنجی تەواوی پیاوەكانی ڕاكێشابوو،" بیهڵ وەها باسی یەكەم ئەزموونی بەركەوتنی لەگەڵ كوردستاندا دەكات. دەشڵێت "لەو كاتەوە عاشقی ئەو شوێنە بووم، عاشقی هەموو بزوتنەوەكەبووم."

جانێت بیهڵ لە یەکێک لە گەشتەکانیدا بۆ ڕۆژاڤای کوردستان

لەگەڵ سەرهەڵدانی شۆڕشی ڕۆژاڤای كوردستان و دامەزراندنی خۆسەری دیموكراتی لەو پارچەیەی كوردستان، سیستمی بەڕێوەبردن لە ڕۆژاڤا تەواو لەسەر تێزەكانی ئۆجەلان و بۆكچین داڕێژرا. بیهڵ چەند جارێك سەردانی ڕۆژاڤا دەكات و ناتوانێت سەرسامیی خۆی لەو بارەیە بشارێتەوە.

كاتێك لە كۆبوونەوەیەكی یەكێك لە كۆمۆنەكانی ڕۆژاڤادا ئامادە دەبێت، بیهڵ دەڵێت "من خۆم لە ڤێرمۆنت دەژیم و جاران لەگەڵ بۆكچین دەچووم بۆ كۆبوونەوە ساڵانەكانی شارۆچكەكە، هەرگیز لە ملیۆنێك ساڵیشدا بەبیری من و بۆكچیندا نەهاتووە كە ڕۆژێك سەردانی كۆبوونەوەیەكی هاوشێوەی ڤێرمۆنت بكەم لە دۆڵەكانی ڕووباری فورات" ئەو بەئاوات بوو كە بۆكچین لە ژیاندا بمایە و ڕۆژاڤای كوردستانی ببینیایە، "ئەگەر ئێستا زیندووبووایە دڵنیام هەمیشە لە ڕۆژاڤا دەبوو، ئەوانیش زۆریان خۆشدەویست."

لە بەهاری ساڵی 2019، بیهڵ سێیەم گەشتی بۆ ڕۆژاڤا ئەنجام دا دوای ئەوەی بانگهێشتكرا بۆ كاركردن لەسەر بەرهەمهێنانی فیلمێكی دۆكیومێنتاریی لەسەر شوێنەوارەكانی تێزەكانی بۆكچین لە ڕۆژاڤا.