هاوكارەكەی بۆكچین: دەبێ جیهان لە كوردانی ڕۆژاڤاوە فێربكرێن چۆن تێزەكانی بۆكچین جێبەجێ بكەن

پەرەگراف- ڕێنوار نەجم

هاوكار و نووسەری ژیاننامەی بیرمەندی ئەمەریكی مۆرای بۆكچین لە گفتوگۆیەكی تایبەت لەگەڵ پەرەگراف، باس لە پەیوەندی و نامە گۆڕینەوەكانی نێوان بۆكچین و عەبدوڵا ئۆجەلان دەكات و جەخت دەكاتەوە كە لە ڕۆژاڤای كوردستان تێزەكانی بۆكچین لەبارەی دیموكراسی ڕاستەوخۆوە جێبەجێ كراون‌و جیهان دەبێت لەئەوانەوە فێرببن كە چۆن ئەو كارە بكەن.

لە سەرەتاكانی سەدەی بیستەم و دوای چەند ساڵێك لە زیندانیكردن، عەبدوڵا ئۆجەلان، ڕێبەری پارتی كرێكارانی كوردستان (پەكەكە)، گەیشتە ئەو دەرەنجامەی كە ئەو باوەڕ و پرەنسیپانەی ماوەی نزیكەی 30 ساڵ بوو خەباتی بۆ دەكرد، پێویستیان بە گۆڕانكاریی ڕیشەیی هەیە، هەر بۆیە پەنای بردە بەر تێزەكانی بیرمەندێكی ئانارشیستی ئەمەریكی بە ناوی مورای بۆكچین، ئەو بیرمەندەی خاوەنی تێزی "ئیكۆلۆجیی كۆمەڵایەتی" بوو بۆ بونیادنانی كۆمەڵگایەكی ئازاد و خاوەنی هێز و دەسەڵات، ئەوەش ئەو كاتە بوو كە ئۆجەلان لە زینداندا كتێبە گرنگەكەی بۆكچین "ئیكۆلۆجیای ئازادی" دەخوێنێتەوە، ئۆجەلان بەتەواوی پێی سەرسام دەبێت و دواجار گۆڕانكارییەكی ڕیشەیی لە فكری سیاسی و كۆمەڵایەتیی ئەو سەركردەیەی كورد دروست دەبێت‌و وای لێ دەكات دەستبەرداری بیرۆكەی دروستكردنی "دەوڵەتی نەتەوە" ببێت.

ئۆجەلان لەڕێی پارێزەرە ئەڵمانییەكەیەوە، نامەیەك بۆ بۆكچین دەنێرێت و خۆی وەك "قوتابی"ـیەكی ئەو ناودەبات. پێشی دەڵێت كە بیری لەوە كردووەتەوە ئەو تێزانە لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا بخاتە بواری جێبەجێكردنەوە و دەیەوێت لەو بارەیەوە گفتوگۆی زیاتری لەگەڵدا بكات. بەڵام لەو كاتەدا باری تەندروستیی ئانارشیستە ئەمەریكییەكە زۆر خراپ دەبێت و توانای ئەنجامدانی گفتوگۆی لەگەڵ ئۆجەلاندا نابێت.

"پەیوەندییەكانی ساڵی 2004 ڕاستەوخۆ نەبوون، بەڵكو لەڕێی نێوەندگیرەوە بوون، بەتایبەتی دوو چالاكوانی ئەڵمانی" جانێت بیهڵ هاوڕێ و هاوكاری چەند ساڵەی بۆكچین و نووسەری ژیننامەكەی بۆ پەرەگراف لەبارەی نامەگۆڕینەوەكانی ئۆجەلان و بۆكچین وای وت. هەروەها وتیشی "ئۆجەلان ڕایگەیاند كە ئەو خۆی بە سۆشیال ئۆكۆلۆجیست و خوێندكارێكی باشی بۆكچین دەزانێت. بۆكچینیش پێزانینی هەبوو بۆ سەركردایەتییكردنەكەی ئەو".

ئۆجەلان لە زیندانی ئیمراڵی لەكاتی گفتوگۆی ئاشتی كوردو توركیا، 2014

مۆرای بۆكچین لە ساڵی 1921 لە شاری نیویۆركی ئەمەریكا لەدایكبووە. لەسەرەتاوە كاریگەر بووە بە بزووتنەوە كۆمۆنیست و ئانارشیستەكان، بەڵام لە دواییدا هەردووكیانی ڕەتكردەوە و فۆرمێكی تایبەتی دیموكراسیی پێشخست: دەسەڵاتداریی ئازادیخوازانە. كرۆكی تێزەكەی بۆكچین ئەوەیە كە هەموو دەسەڵاتە هەڕەمییەكان تێكبشكێندرێن لەپێناو بونیادنانی حوكمڕانییەك كە تێیدا هاونیشتمانیان خۆیان خاوەنی دەسەڵاتی ڕاستەقینە بن.

بیهڵ دەڵێت، ئەوە یەكەمین جار بووە لە نزیكەوە لەبارەی ئۆجەلان و شۆڕشی كوردەوە بزانن، بەڵام پێشتر "لە ساڵی 1990ـەكان ئاگاداری دۆخی كوردەكانی عێراق و شەڕی كەنداو بووین. زۆرمان پێ ناخۆش بوو كە چۆن بۆش [سەرۆكی ئەو كاتی ئەمەریكا] هانی كوردەكانی عێراقی دا دژی سەدام حوسێن ڕاپەڕن و دواتر پاڵپشتیشی نەكردن".

لەبارەی یەكەم ناسینیشان بۆ ئۆجەلان دەڵێت "یەكەمجار كە گوێبیستی ناوی ئۆجەلان بووین لە ساڵی ١٩٩٩دا بوو كاتێك تەماشای دەستگیركردنە مایەی نیگەرانییەكەیمان دەكرد لە نایرۆبی. ئەو كات وەك سەركردەیەكی ماركسی دژە داگیركاریی سەیری ئۆجەلانمان دەكرد، من و مۆرای‌یش ماوەیەكی زۆر بوو ڕەخنەمان لە ماركسی-لینینی دەگرت و پاڵپشتی دیموكراسیی ڕاستەوخۆ و ئیكۆلۆجیمان دەكرد. لەبەر ئەوە هەرچەندە نیگەرانی دەستگیركردنەكەی بووین، بەڵام هەستمان بە هیچ هاوسۆزییەكی بەهێز نەكرد بەرامبەری."

تێزەكەی بۆكچین پێ لەسەر ئەوە دادەگرێت كە دەبێت هەموو بڕیارەكان لەسەر ئاستی خوارەوەی كۆمەڵگاوە بدرێن هاوشێوەی كۆبوونەوەی هاونیشتمانیان لە ئەسینای كۆن. هەروەها ئەو كۆبوونەوانەی دانیشتوانی شارۆچكەی ڤێرمۆنت-ی ئەمەریكا ئەنجامیان دەدا. ئەوان ساڵانە لە شوێنێكی گشتیی وەك یەكێك لە قوتابخانەكانی ناوچەكە كۆدەبوونەوە و لەسەر پرسەكانی تایبەت بەخۆیان گفتوگۆیان دەكرد و دواتر دەنگیان دەدا. بۆكچین خۆی چەندین جار بەشداریی لەو كۆبوونەوە ساڵانانەدا كردووە و بە نموونەیەكی جێبەجێكراوی تێزەكانی خۆی زانیوە.

كاتێك ئۆجەلان لە زیندانە تاكەكەسییەكەی ئیمراڵییەوە بەو تێزانە ئاشنا دەبێت، بڕیار دەدات بەرمەبنای ئەوانە مۆدێلێك بۆ كۆمەڵگای كوردستان و ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست دابڕێژێت كە دواتر ناوی لێ نا "كۆنفیدڕاڵیزمی دیموكراتی". هەر ئەو كاتەش دەڵێت، پێویستە هەموو شارەدارە كوردەكانی شارەكانی باكووری كوردستان كتێبەكانی بۆكچین بخوێننەوە و لە تێزەكانی حاڵی ببن، ئەویش وەك ئامادەكارییەك بۆ ئەو مۆدێلە نوێیەی خۆی كە دەیویست پێشكەشی بكات.

بۆكچین‌و بیهڵ

بە وتەی بیهڵ، نێوەندگیرەكان نیازی ڕێكخستنی گفتوگۆیەكیان هەبووە لەنێوان ئۆجەلان و بۆكچین، بەڵام لەو كاتەدا بۆكچینی تەمەن 83 ساڵ چیتر توانا و وزەی گفتوگۆیەكی لەو شێوەیەی نەبووە، بەڵام ئەوە ئۆجەلانی سارد نەكردەوە لە پێشخستنی تێزەكان و هەوڵدان بۆ جێبەجێكردنی لە جوگرافیایەكی دیاریكراودا. تا دواجار لەگەڵ سەرهەڵدانی شۆڕشی ڕۆژاڤای كوردستان و دامەزراندنی خۆسەری دیموكراتی لەو پارچەیەی كوردستان، سیستمی بەڕێوەبردن لە ڕۆژاڤا تەواو لەسەر تێزەكانی ئۆجەلان و بۆكچین داڕێژرا. بیهڵ چەند جارێك سەردانی ڕۆژاڤا دەكات و ناتوانێت سەرسامیی خۆی لەو بارەیە بشارێتەوە.

"بزوتنەوەكانی سۆشیاڵ ئیكۆلۆجی لە دونیادا دامەزراون و ڕێكخراویان دروستكردووە بۆ برەودان بەو ئایدیایانە، بەڵام هیچ كەس پێشتر بە مەبەست ئەو تێزانەی لە فۆڕمی خۆبەڕێوەبردندا جێبەجێ نەكردووە"، بیهڵ دوای سەردانەكانی بۆ ڕۆژاڤا وا دەڵێت. دەشڵێت "سوپاس بۆ ئێوە، خەڵكی كورد".

بیهڵ پێی وایە كە تێزەكانی بۆكچین لەبارەی نا-دەوڵەتی و دیموكراسیی ڕاستەوخۆوە زۆر باش بۆ كوردەكان سوودی هەبووە، "ئەوان جێبەجێیان كرد، لەخۆیان گرت، فراوانیان كرد، لێیەوە فێربوون، شتیان بۆ زیاد كرد و گونجاندیان، ئەوەش لە ئاكامی ئەزموونی دیارییكراوی خۆیان تا پێداویستییەكانی پێ دابین بكەن. ئەوان هەموو جیهانیان فێركرد كە چۆن ئەو كارە بكەن."

هەرچەندە ئەزموونی ڕۆژاڤا لەلایەن زۆر كەسایەتی و ناوەندی جیهانییەوە ستایش دەكرا لە فەراهەمكردنی دیموكراسی و مافی ژنان و مافی كەمینەكان، بەڵام هەر لەسەرەتاوە ئەو ئەزموونە ڕووبەڕووی ڕق و هەڕەشەكانی توركیا بووەتەوە، بەو پێیەی ئەنقەرە لایەنی دەسەڵاتداری ڕۆژاڤا بە درێژكراوەی پارتی كرێكارانی كوردستان دەزانێت، بەو پێیەی هەردووكیان سوود لە تێزەكانی ئۆجەلان وەردەگرن.

جانێت بیهڵ لە ڕۆژاڤای كوردستان

بیهڵ، توركیا لە سایەتی پارتی داد و گەشەپێدان(ئاكەپە) بە دەسەڵاتێكی "تاكڕەو" وەسف دەكات كە "ڕق و كینەی لە هەر پێشنیارێكی دیموكراسی هەیە". ئەو دەڵێت "ئاكەپە نەك تەنها لەگەڵ پەكەكە، بەڵكو لەگەڵ هەدەپەش لە جەنگدایە و هەموو ڕێگاكان بەكاردەهێنێت بۆ سەركوتكردنی پارتێكی پەرلەمانیی شەرعی" جەختیش دەكاتەوە كە "ئاكەپە ترسی لە هەر جۆرە خۆبەڕێوەبەرێتییەكی كورد هەیە، ئەوان پێیان باشترە كوردەكان بكوژن نەك ڕێگایان بدەن هیچ مافێكی خۆیان یاخود ئازادییان هەبێ، هەر واز لە بوونی ئیدارەیەكی خۆبەڕێوەبەریی دیموكراسی بێنە."

ئێستا عەبدوڵا ئۆجەلان 21ـەمین ساڵی خۆی لە زیندانی دورگەی ئیمراڵی لە توركیا بەسەر دەبات، هەرچەندە ئەو بە كلیلی چارەسەركردنی پرسی كورد لە توركیا و سووریا دادەنرێت، بەڵام هیچ هێمایەك بۆ ئازادكردنی یاخود بەشداریپێكردنی لە گفتوگۆكانی ئاشتییدا نییە.

جانێت بیهڵ باوەڕی وایە كە ئازادكردنی ئۆجەلان دووبارە هەلی دەستپێكردنەوەی گفتوگۆی ئاشتی كوردی-توركی دەڕەخسێنێت، یاخود دەبێتە هۆی دەستپێكردنی پڕۆسەیەكی نوێی ئاشتی لەسەر بنچینەیەكی بەهێزتر، "ئازادكردنی ئۆجەلان نیازپاكیی توركیا پیشان دەدات بۆ قبوڵكردنی ماف و خواستەكانی گەلی كورد. هەروەها تیشكێكی زیاتر دەخاتە سەر بیرۆكەكانی ئۆجەلان و پتر لە جیهاندا بڵاودەبنەوە. هاوكات پابەندبوونی باكوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا چالاكتر دەكات بۆ دروستكردنی كۆمەڵگایەكی نوێ لەسەر ئەو بنەما بەهێزانەی كە ئۆجەلان دابینیان دەكات."