پەرەگراف- هەڤاڵ زەنگەنە
پێشنیازەیاسای ڕێكخستنی میدیای ئەلكترۆنی لە هەرێمی كوردستان، كە هێشتا نەبۆتە جێی گفتوگۆی گەرمی پەرلەمان؛ لە سزای غەرامەوە تا تۆمەتی تیرۆر و هەڵوەشاندنەوەی مۆڵەتی كاركردنی تێدایە، بۆ ئەو كەسانەی كارەكانیان بەپێی یاساكە بە پێشێلكاریی دادەنرێت.
ئەو پڕۆژەیە مانگی ڕابردوو خوێندنەوەی یەكەمی بۆ كراوە و ئێستا لە لیژنەكانی ڕۆشنبیری و كاروباری یاساییە تا دوای نوسینی ڕاپۆرتی كۆتایی بخرێتە بەرنامەی كار و دەنگی لەسەر بدرێت.
مەم بورهان قانع، ئەندامی پەرلەمانی كوردستان لە لیژنەی ڕۆشنبیری بۆ پەرەگراف وتی "بڕیارە پڕۆژەكە ۆركشۆپی بۆ بكرێت و ڕای كەسانی پسپۆڕی بواری میدیا وەربگیرێت".
ئەو دەڵێت، خۆی تێبینی لەسەر پڕۆژەكە هەیە، هەوڵدەدەن دوای ۆركشۆپ و وەرگرتنی ڕای پسپۆران ئەو تێبینییانە جێ بكرێنەوە بە شێوەیەك بێت، "یاساكە خزمەت بە ئازادی كاری میدیایی و سۆشیال میدیا بكات‌و دەوری هەبێت لە ڕێكستنەوەی ئەو بێ سەروبەرییەی لە میدیای ئەلكترۆنی و سۆشیال میدیادا هەیە".
پڕۆژەكە لە كاتێكدایە كاری میدیای ئەلكترۆنی و بەكارهێنانی تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان لە هەرێمی كوردستان بەربڵاوەو دەیان وێبسایتی هەواڵیی كراونەتەوەو یاسای تایبەت نییە بۆ مامەڵە لەگەڵ كردنیان.
كاروان ئەنوەر، سكرتێری لقی سلێمانی سەندیكای ڕۆژنامەنوسانی كوردستان بۆ پەرەگراف وتی "بەشێوەیەكی گشتی یاسا گرنگە بۆ ڕێكخستنی كایە جیاوازەكان، ئەمەی لەبەردەستە پێشنیازەیاسایە، بناغەیەكە، بەڵام پێویستە گفتوگۆی زیاتر و ۆركشۆپی لەسەر بكرێت".
هەروەها پێیوایە ئەوەی ئێستا لە پڕۆژەكەدا هەیە زیاتر لە شێوەی یاسای ڕۆژنامەگەرییە و گرنگی بە پەیامەكە دراوە نەك تەكنیك "كە خۆمان دەزانین میدیای ئەلكترۆنی زۆر بابەتی تر هەیە دەچنە چوارچێوەیەوە".
ئەو پڕۆژەیە لە 22 ماددە پێكهاتووە و لە ماددەیەكیدا هاتووە، هەموو كەسێك ئازادە لە بەكارهێنانی میدیای ئەلكترۆنی و "هیچ سانسۆرێكی پێش وەختە دانانرێت بۆ ئەو بابەتانەی لە ڕێگەی میدیای ئەلكترۆنیەوە یان هەر تۆڕێكی دیكەی ئەلكترۆنیەوە پەخش و بڵاودەكرێتەوە".
پڕۆژەکە ماددەیەکی یاسای تیرۆری تێکھەڵکێش کردووە کە سزای قورسی ١٥ ساڵ زیندانیکردن دەگرێتەوە، بە دەق دەڵێت "لە كاتیبڵاوكردنەوەی مادەیەكی میدیایی دا، كە بەپێی خاڵەكانی (2) و (4)ی "مادەی چوارەم"ی "یاسای ژمارە (3)ی ساڵی 2006 یاسایبەرەنگاربوونەوەی تۆقاندن (تیرۆر) لە هەرێمی كوردستان- عیراق" بە تاوانی تۆقاندن هاتوون و قەدەغەكراون، سەرنووسەری "وێبسایت" وخاوەنی ئەكاونت و لاپەڕەكانی تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان، سزاكانی هەمان ئەو یاسایە دەیانگرێتەوە".
سەنتەری میترۆ بۆ داكۆكی لە مافی ڕۆژنامەنووسان چەندین سەرنج‌و تێبینی لەسەر پڕۆژەكە هەیەو بە گرنگی دەزانێت ببێتە بابەتی گفتوگۆی چڕ بە مەبەستی دەوڵەمەندكردن‌و پڕكردنەوەی كەموكورتییەكانی، بەرلەوەی لە پەرلەمان خوێندنەوەی دووەمی بۆ بكرێت‌و ببێتە یاسا.
ڕەحمان غەریب، ڕێكخەری سەنتەری میترۆ بۆ پەرەگراف ئەوەی خستە ڕوو، خاڵی گرنگ بەلای ئەوانەوە ئەوەیە پڕۆژەكە پاراستنی ماف‌و ئازادییەكانی كاری ڕۆژنامەوانی بێت نەك بۆ كۆتوبەند كردن، "پێویستە بە ڕوونی بنووسرێت كە هیچ مادەیەكی ئەم یاسایە نابێت بەجۆرێك لێك بدرێتەوە كە ببێتە سانسۆر و ڕێگریی لە ئازادیی ڕادەربڕین بكات".
لە هەرێمی كوردستان ساڵی 2007 پەرلەمانی كوردستان یاسای كاری ڕۆژنامەگەری لە دەركرد و تائێستاش بەركارە، بەڵام لە هەندێك كاتدا دادگاكان كار بەو یاسایە ناكەن‌و بە یاسای دیكە مامەڵە لەگەڵ ئەو سكاڵایانەدا دەكەن كە لەسەر ڕۆژنامەنووسان تۆمار دەكرێن، ئەوەش جێگەی ڕەخنەو نیگەرانیی ڕۆژنامەنووسانە.
"هەندێك بابەت لە پڕۆژەكەدا مەتاتیە و هەندێك شت باس نەكراوە وەك لە پێناسەكەشیدا هاتووە، ئەوەی من خوێندمەوە تێنەگەیشتم ئایا ئەكاونتی شەخسیی تۆڕی كۆمەڵایەتی دەگرێتەوە یان نا كە ئەوە میدیا نییە و پەیوەندی بە ئازادی تاكەكەسەوە هەیە، ئایا یوتیوب دەگرێـتەوە یان نا؟" كاروان ئەنوەر وای وت.
پڕۆژەكە بۆ خانەكانی بڵاوكردنەوەی ئەلكترۆنی، خزمەتگوازرییەكانی بڵاوكردنەوەی هەواڵ و ئاژانسەكانی دەنگوباسی ئەلكترۆنی، ڕۆژنامە ئەلكترۆنییەكان، وێبسایتەكانی ڕۆژنامە وەرەقی و كەناڵە بینراو و بیستراوەكان و پێگە ئەلكترۆنییەكانی ڕیكلامی بازرگانی، پێگەی ئەلكترۆنی ڕێكخراو و كۆمپانیا بازرگانییەكان، ماڵپەری ئەلكترۆنی دامەزراوە حكومی و فەرمییەكان، وێبسایتە كەسییەكان و لاپەڕە و ئەكاونتەكانی تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان و گروپەكانی ناو ئامرازەكانی پەیوەندیكردن دەگرێتەوە.
سكرتێری لقی سلێمانی سەندیكای ڕۆژنامەنوسان وتیشی "بەشێوەیەكی گشتی یاسا زۆرباش و گرنگە بۆ ڕێكخستنی ئەو پاشاگەردانیەی لە میدیای ئەلكترۆنیدا هەیە، بەو مەرجەی یاسابێت بەمانای كەلیمە و هەروەها نەبێـتە هۆی قۆرخكردن و كۆتوبەندكردنی ئەو ئازادییەی لە شەقامی كوردیدا هەیە".
كاروان ئەنوەر دەڵێت، لە پرۆژەكەدا باسی زۆر شتی دیكە نەكراوە؛ وەك سێرڤەرەكان و دروستكردنی سایت و پەیجەكان، بە پێویستیشی زانی دەوڵەمەند بكرێت.
بەپێی پڕۆژەكە سزای غەرامەی 300 هەزار دینار تا پێنج ملیۆن دینار دانراوە.
هەروەها هەڵوەشاندنەوەی مۆڵەتی كاركردن و داخستنی لاپەڕەی فەرمی و ئەكاونتی تێدایە.
ئەو سزایانەش بەپێی جۆری سەرپێچی دەگۆڕێت؛ بڵاوبوكردنەوەی ئەو بابەتانەی بەپێی یاسای بەرەنگاربونەوەی تیرۆر پێشێلكاریین، یان سوكایەتی، یاخود ناوزڕاندن و هەڕەشە.
مەم بورهان قانع وتی "پڕۆژەكە بە نیەتی كۆتوبەندی ئازادی رۆژنامەنوسی نەنوسراوە و قابیلی ئەوەیە دەوڵەمەند بكرێت، بەش بەحاڵی خۆم دوای ماندوبوونی زۆر لەگەڵ پڕۆژە یاساكە ئەگەر بزانم پڕۆژەكە لە ڕێكخستنی كاری میدیایی و ئەو بێ سەروبەرییەی كە لە ناو سۆشیال میدیا هەیە لا بدات، ئەوا بێ گومان دەنگی پێنادەم".
لەپاڵ ئەو بۆچوونانەی داوادەكەن پڕۆژەكە دەوڵەمەند بكرێت بە ئاڕاستەی پاراستنی ماف‌و ئازادییەكان، ژمارەیەك ڕۆژنامەنووس و یاساناس‌و ئەكادیمی داوای ڕاگرتنی پڕۆژەكە دەكەن‌و پێیانوایە بۆ بەرتەسك كردنەوەی ئازادییەكانە.
ئەو ڕۆژنامەنووس و یاساناس و ئەكادیمییانە لە بەیاننامەیەكدا دەڵێن "پێویستە هەمولایەك ئاگاداربێت كە ئەم پرۆژە یاسایەی ئێستابەردەستە، نەك میدیا بگرە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانیش كۆت و بەند دەكات، كۆمەڵێك ڕێكارو سزاو غەرامە لەخۆدەگرێت پێچەوانەی پرەنسیپەبنەڕەتییەكانی یاساو رێكارە كارپێكراوەكان ڕێكخستنی كاروباری حكومڕانییە".
"داوا لە حزب و لایەنە سیاسییە حكومڕانەكان و حكومەت و ئەندامانی پەرلەمان و هەمولایەك دەكەین، ئەم پڕۆژە یاسایە ڕاگرن پێویست بەپڕۆژەیەكی وەها ناكات، بەڵكو تەنها بڕیارێك دەربكەن كە میدیای ئەلكترۆنی بچێتە ژێرباری یاسای ڕۆژنامەگەریی ژمارە 35 ساڵی 2007" ئەو ڕۆژنامەنووس و یاساناس و ئەكادیمییانە وادەڵێن.
ئەو پڕۆژەیاسایە لەكاتێكدایە جگە لە یاسای كاری رۆژنامەگەری، یاسای خراپ بەكارهێنانی ئامێرەكانی پەیوەندیش لە هەرێمی كوردستان هەیە، كە لە چەند ساڵی ڕابردوشدا چەندین ڕۆژنامەنوس و هاوڵاتی لە دۆسیەی كاری میدیای ئەلكترۆنی و بەكارهێنانی تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان لەڕێی ئەو یاسایەوە ڕوبەڕوی دادگا كراونەتەوە.