پەرەگراف- مەسعود هادی
نەسرین لوقمان هەرچەندە لە ژیانێكی ناجێگیر و كاتیدایە، بەڵام لای ئەو كۆتایی دونیا نییەو وەكو هەر كچێكی تر، حەزی بە زێڕ و زیو و بابەتەكانی جوانكارییە.
زێڕ و زیو، حەز و خولیایەكی ئاساییە بۆ هەر كەسێك، كەچی بۆ نەسرین و دەیان كچی تری پەنابەر لە كەمپەكاندا بووەتە خەون و بەربەستی زۆری لە بەردەمدایە، چونكە ڕێگەنادرێت مامەڵەی كڕین و فرۆشتنی پێوەبكرێت.
"زۆرجار كچان و ژنانی كەمپ بۆ دەستكەوتن و كڕینی زێڕ و خشڵەكانی تر ناچارن بچنە دەرەوە بۆ شارەكان، ئەوەش ڕوبەڕوی چەندین كێشەیان دەكاتەوە" نەسرین لوقمان وای وت، كاتێك لەڕێی پەرەگراف-ەوە داوای لە ڕێكخراوەكان كرد ئەو خواستەیان بۆ بهێننەدی.
ئەو كچە خەڵكی ڕۆژئاوای كوردستانە، چەند ساڵێكە لە زێدی خۆی ئاوارە بووە و وەكو پەنابەر لە كەمپی دۆمیز لە پارێزگای دهۆك نیشتەجێیە.
"لە كەمپەكە هەموو جۆرە دوكانێك هەیە، زۆربەی پێداویستییەكان لە كەمپدا دەستدەكەون، تاڕادەیەكیش نرخەكانیان باشە و جیاوازی هەیە لەگەڵ بازاڕەكانی دەرەوەی كەمپ."
نەسرین وتی"بەداخەوە ئەوەی نیە لە كەمپ و تائێستا ڕێگەی پێنادرێت، كردنەوەی دوكانی فرۆشتنی زێڕ و زیوە، ئەوەش كێشەی زۆری بۆ كچان دروستكردووە."
ئەو هاوڵاتییانەی لە ناوچەكانی ڕۆژئاوای كوردستان(سوریا)وە بەرەو هەرێمی كوردستان هەڵاتون، بەشێكیان لە 2011وە، دوای دەستپێكردنی شەڕ و ئاڵۆزییە ناوخۆییەكانی ئەو وڵاتە ئاوارەبوون، بۆیە هەر لەناو كەمپەكاندا چەندین پڕۆسەی هاوسەرگیریی ئەنجامدراوەو نەیانتوانیوە بە ئاسانی زێڕ دەستبخەن.
زەینەب حەسۆ، كچە پەنابەرێكی تری ڕۆژئاوای كوردستانە لە كەمپی فایدی لە دهۆك، بۆ پەرگراف وتی"بۆ هەر مامەڵەیەكی كڕین و فرۆشتنی زێڕ یاخود ئەوكاتەی كوڕ و كچێك هاوسەرگیریی دەكەن پێویستە بچینە دەرەوەی كەمپ و شوێنەكانی تر، چونكە لەناو كەمپەكاندا دوكانی زەڕەنگەری نیە."
ئەوەی جێی نیگەرانییە بۆ زەینەب، سەرباری سەختی باری داراییان، بەڵام ناچارن زێڕ بكڕن و چونە دەرەوەش لە كەمپەكە بۆ چەندینجار، ئەوەندەی تر خەرجییان زیاددەكات و لە ناو شارەكانیشدا، نرخەكە بەراورد بە توانای ئەوان زۆر گرانە.
"چەندینجار لەڕێی ڕێكخراوەكان و دەزگا جیاوازەكانەوە داوامانكردووە ڕێگەبدرێت بە كردنەوەی دوكانی زەڕەنگەری، بەڵام هیچ سودێكی نەبووە"، زەینەب حەسۆ وای وت.
لە هەرێمی كوردستان، زیاتر لە 249 هەزار پەنابەری ڕۆژئاوای كوردستان و سوریا، 20 هەزار پەنابەری باكوری كوردستان و توركیا و سەدان پەنابەری فەلەستینی هەن، جگە لە دەیان هەزار ئاوارەی شارەكانی تری عێراق، لە سەدا 37یان لە ناو كەمپەكاندا دەژین، ئەوەش بەپێی ئامارەكانی ناوەندی هەماهەنگی قەیرانەكان لە هەرێم.
كەمپی دۆمیز 1 لە دهۆك. وێنە؛ BRHA-DUHOK
سالم سەعید، لێپرسراوی ڕاگەیاندنی بۆردی كاروباری پەنابەران و ئاوارە لە پارێزگای دهۆك بۆ پەرەگراف وتی"ڕێگەنەدان بە كردنەوەی دوكانی زێڕ لە كەمپەكان بەهۆی ئەوەوەیە ڕێكخراوە بیانی و ناوخۆییەكان بەردەوام بن لە هاوكاریكردنیان."
هەروەها سەعید زیاتر ڕونیكردەوە "بەداخەوە بەشێك لە ڕێكخراوەكان یەكەمجار سەیری شوێنەكە دەكەن و ئەگەر ببینن بارودۆخی خەڵكەكە باشە ئەوان هاوكارییان ناكەن."
بەوتەی لێپرسراوەكەی دهۆك ئەگەر لە ناو كەمپەكاندا دوكانی فرۆشتنی زێڕ و زیو بكرێتەوە، ئەوكات ڕێكخراوەكان وابیردەكەنەوە ڕەوشی دارایی خەڵك باشە، بەوهۆیەشەوە هاوكارییەكانیان دەبڕن.
دەیان ڕێكخراوی نێودەوڵەتی و ناوخۆیی، ساڵانێكە هاوكاری مرۆیی و خێرخوازی پێشكەش بە ئاوارە و پەنابەرانی نێو كەمپەكان دەكەن، بەتایبەت لەدوای ئاوارەبونی سەدان هەزار خێزانەوە بەهۆی شەڕی داعشەوە لە ناوەڕاستی 2014دا.
لێپرسراوی ڕاگەیاندنی بۆردی كاروباری پەنابەران و ئاوارە لە دهۆك دەڵێت، تەنیا لە سنورەكەی ئەواندا چوار كەمپ بۆ پەنابەر و 22 كەمپی دیكەی ئاوارەكان هەیە، لە تەواوی پارێزگاكەشدا زیاتر لە 700 هەزار ئاوارە و پەنابەر نیشتەجێن.
بەپێی ئامارەكانی ناوەندی هەماهەنگی قەیرانەكان، لە كۆی ژمارەی ئاوارە و پەنابەران، سەدا 31یان دەكەونە سنوری پارێزگای دهۆك، ئەوانیتر بەسەر هەولێر و سلێمانیدا دابەشبون.